خودشناسی

سؤال

خودشناسی چیست؟

جایگاه و اهمیت

خودشناسي در مکتب‌های مادي و غير مادي مورد بحث قرار گرفته است. در مكاتب مادي، خودشناسي مورد توجه قرار گرفته تا انسان بتواند استعدادهاي خودش را شناخته، از آن بیشترین فايده و لذت مادّي را ببرد؛ ولی در مکتب‌های الهي، به ويژه اسلام، خودشناسي از آن جهت مورد توجه قرار گرفته که می‌تواند سعادت مادي و معنوي انسان را تأمین کند.

پرداختن به خودشناسی، پیشنیه‌ای طولانی داشته که در آثار تاریخ‌نویسان باستان به آن اشاره شده است. برای نمونه بر سردر یکی از معابد در يكي از شهرهاي باستانی يونان نوشته شده بود «خود را بشناس!»، كه اين كلام در دوره سقراط و فيثاغورث مبنای فلسفه یونان قرار گرفت.

همه حکیمان، اولیاء، پیامبران و امامان(ع) سفارش به خودشناسي كرده اند. مکتب‌های آسمانی، به ويژه اسلام كه ريشه در وحي و الهام دارد، شناختي را از انسان ارائه مي‌دهند كه واقع بينانه تر و شامل همه ابعاد وجودي او است.

انواع

مقالهٔ اصلی: انواع خودشناسی

برای خودشناسی، انواع گوناگونی مانند نوعی، اخلاقی، فطری، انسانی و عارفانه ذکر کرده‌اند، که یکی از مهمترین آنها خودشناسی اخلاقی است.

خودشناسي اخلاقي

خودشناسي اخلاقي يعني شناخت انسان از آن نظر كه داراي استعدادها و نيروهايي براي تكامل خود است. خودشناسي يعني شناختن استعدادها، گرايش ها، بينش‌ها، و سرمايه‌هایی که خداوند در اختيار انسان گذاشته است. خودشناسي به پاسخ به اين سه سؤال می‌پردازد که چه بوده ايم، چه شده ايم و چه بايد بشويم.

محورها

برای رسیدن به خودشناسی اخلاقی، لازم است اصول و محورهایی را رعایت کرد، که برخی از آنها چنین است:

• خودكاوي و اندیشه در خود؛
• شناخت استعدادهای مثبت و منفی؛
• مغرور نشدن از صفات مثبت و ناامید نشدن از صفات منفي؛
• شناخت علاقه‌ها و گرايش‌هاي خود؛
• شناخت ارزش خود، كرامت، فضيلت انساني و مقام خليفه اللهیِ انسان.

جستارهای وابسته

• فایده‌های خودشناسی

مطالعه بيشتر

• به سوي خودسازي، محمدتقي مصباح يزدي، قم مؤسسه امام خميني.
• خودشناسي براي خودسازي، محمدتقي مصباح يزدي، مؤسسه در راه حق.
• عوامل كنترل غرائز، حسين مظاهري، تهران مؤسسه نشر و تحقيقات ذكر.
• خلاصه معراج السعاده، شيخ عباس قمي، مؤسسه در راه حق.
• اصول و روش هاي تربيت در اسلام، سيد احمد احمدي، مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهي (ماجد).