ولایت تکوینی امام

سؤال

درگاه‌ها

ولایت تکوینی امام به چه معناست و آیا باور به ولایت تکوینی امامان با اصل توحید افعالی در تضاد نیست؟

معنای ولایت

معنای اصلی کلمه «ولایت» کنار هم قرار گرفتن دو شیء و اتصال آن ها به گونه ای است که میان آن ها فاصله ای نباشد. مثلاً اگر زید و بکر کنار یک دیگر نشسته باشند و به یک دیگر اتصال داشته باشند، گفته می شود «جلس زیدٌ و یلیه بکرٌ». لذا این کلمه به معنای اتصال و قرب است. به همین مناسبت برای نزدیک های مادی و معنوی، دوستی و امور دیگر به کار گرفته می شود.

انواع ولاء یا ولایت در مورد معصومین(ع)

در کتاب و سنت چهار مورد استعمال برای ولایت مربوط به معصومین(ع) وجود دارد:

1.ولاء محبت یا ولاء قرابت

به معنای این است که اهل بیت(ع) ذوی القربای حضرت محمد(ص) هستند و از مردم خواسته شده است که محبت به ایشان را داشته باشند. این خواسته در قرآن و روایات شیعه و سنی وارد شده است.

2.ولاء امامت

مقصود از ولاء امامت مقام مرجعیت دینی اهل بیت(ع) می باشد. کسانی که دین را می پذیرند باید دستورات دین را از ایشان بیاموزند و اعمال و رفتارشان را با ایشان منطبق نمایند. لذا تمام سخنان و افعال اهل بیت(ع) برای تابعین مکتب ایشان حجت و قابل استناد است. آیه «لَقَدْ كٰانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اَللّٰهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كٰانَ يَرْجُوا اَللّٰهَ وَ اَلْيَوْمَ اَلْآخِرَ وَ ذَكَرَ اَللّٰهَ كَثِيراً»، اشاره به این مطلب درباره رسول اکرم(ص) دارد. همان گونه که از روایت ««انّی تارِکٌ فیکُمُ الثَّقَلَینِ: کِتابَ اللِّٰهِ وَ عِترَتی اَهلَ بَیتی ما اِن تَمَسَّکتُم بِهِما لَن تَضِلّوا اَبَدًا وَ اِنَّهُما لَن یَفتَرِقا حَتّیٰ یَِردا عَلَیَّ الحَوضَ»» استفاده می شود بعد از رسول اکرم(ص) این مقام به اهل بیت(ع) ایشان رسید.

---

[0] مکارم شیرازی ناصر. ‌تفسیر نمونه. ج 17، دار الکتب الإسلامیة، 1374، ص 240.

4.ولاء تصرف

ولایت دو طرف دارد؛ یک طرف ولیّ و طرف دیگر مُولَّی علیه است. ولایت تکوینی به معنای این است که ولیّ تسلط کامل بر تمام شئون مولّی علیه دارد. در این نوع ولایت تحقق و هستی مولّی علیه با اراده ولیّ حاصل می شود؛ مثل رابطه ای که میان نفس انسان و اعمال آن همانند سخن گفتن، دیدن و ... وجود دارد که تحقق افعال نفس انسان با اراده آن صورت می گیرد.

منابع

• جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۸). شمیم ولایت. به کوشش سید محمود صادقی. قم: موسسه اسراء.
• جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۹). ادب فنای مقربان. قم: مؤسسه اسراء.
• مطهری، مرتضی (۱۴۰۲). ولاءها و ولایت ها. تهران: صدرا.