«کعبه» اولین خانه ساخته شده برای عبادت
با توجه به قرآن بفرمایید اولین خانه‌ای که در زمین برای مردم بنا شده است، کدام است؟
کعبه اولین خانه‌ای است که برای عبادت مردم بنا شد. طبق آیه ۹۶ سوره آل عمران، کعبه به «اَوّل بَیت» توصیف شده است. که البته به این معنا نیست که اولین خانه مسکونی است، بلکه اولین خانه‌ای است که برای عبادت مردم ساخته شد.
بنای کعبه
روایات بسیاری، تاریخ بنای کعبه را پیش از ابراهیم(ع)، در دوره آدم(ع)[۱] و حتی قبل از خلقتِ حضرت آدم دانسته‌اند.[۲] مشهور عالمان شیعه نیز بنای کعبه را پیش از حضرت ابراهیم دانسته‌اند.[۳] این بنا تا زمان طوفان حضرت نوح باقی بود و سپس در طوفان از بین رفت.[۴] حضرت ابراهیم به همراه فرزندش اسماعیل، کعبه را براساس همان پایه‌هایی که داشت، تجدید بنا کردند.[۵] برخلاف این نظریه، علامه طباطبایی، بنای کعبه را توسط ابراهیم(ع) و نه پیش از آن، دانسته است.[۶]
محمدجواد مغنیه از مفسران معاصر شیعه، روایت‌های بنای کعبه قبل از آدم را خبر واحد دانسته و نمی‌پذیرد.[۷] او معتقد است مسئولیت و تکلیفی بر دانستن تاریخ بنای کعبه نداریم.[۸] شیخ طوسی نیز نظری در این مسئله نمی‌دهد و تنها به ذکر اختلافی بودن آن، اکتفا کرده است.[۹]
اولین خانه عبادت
از نگاه مفسران، کعبه اولین بنای مسکونی بر روی زمین نیست بلکه اولین خانه‌ای است که به منظور عبادت و پرستش برای مردم ساخته شد.[۱۰] در آیه ۹۶، سوره آل‌عمران سخن از اولین خانه (اوّلَ بیتٍ) به میان آمده است، که در نگاه اول به نظر می‌رسد اولین خانه مسکونی کعبه می‌باشد ولی اثبات این مطلب مشکل است. شیخ طوسی (ره) می‌فرماید: «کعبه اولین خانه است، به جهت این که قبل از آن، خانه‌ای که در آن اعمال حج را انجام دهند وجود نداشت» در ادامه ایشان روایتی از حضرت علی(ع) نقل می‌کنند که می‌فرمایند: «اولین خانه‌ای که برای عبادت بنا شد، بیت‌الحرام است».[۱۱]
شأن نزول آیه ۹۶ سوره آل عمران
«پس از تغییر قبله از بیت‌المقدس به کعبه باز هم یهودیان دست از دشمنی و شبهه‌افکنی برنداشتند و این بار گفتند شما (مسلمانان) ادعا می‌کنید بر آیین ابراهیم هستید و با این همه به سوی کعبه نماز می‌خوانید در حالی که خداوند بیت‌المقدس را قبله قرار داده است و ابراهیم(ع) نیز بدان سوی نماز می‌گزارد.»[۱۲] در جواب یهود آیه ﴿إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ؛ نخستین خانه‌ای که برای مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکّه است، که پر برکت، و مایه هدایت جهانیان است.﴾(آل عمران:96) و آیه پس از آن نازل شد که می‌فرماید: «نخستین خانه‌ای که برای مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکه است، که برای پرهیزگار برکت، و مایه هدایت جهانیان است. در آن نشانه‌های روشن، (از جمله) مقام ابراهیم است…»[۱۳]
نادرستی سخن یهودیان از این جهت است که کعبه اولین بار به دست حضرت آدم(ع) ساخته شد، سپس در طوفان نوح فرو ریخت و بعد به دست حضرت ابراهیم(ع) و فرزندش اسماعیل(ع) تجدید بنا گردید.[۱۴] ولی بیت‌المقدس اولین بار توسط حضرت سلیمان(ع) بنا شد؛ بنابراین حضرت ابراهیم(ع) به سوی کعبه نماز خوانده است، زیرا در آن زمان بیت‌المقدس ساخته نشده بود که حضرت بدان سو نماز بگزارد و میان حضرت ابراهیم(ع) و حضرت سلیمان(ع) قرن‌ها فاصله بوده است.
منابع
- ↑ امام، «کعبه و بررسی تاریخ بنای آن در قرآن»، ص۶۰.
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۴۱.
- ↑ امام، «کعبه و بررسی تاریخ بنای آن در قرآن»، ص۶۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۵۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۵۵.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۳۵۰.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۰۳.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۰۳.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۴۶۲.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، منبع قبلی، ج۳، ص۱۱.
- ↑ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۵۳۵.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمی، چاپ پنجم، ۱۴۰۳ هـ، ج۳، ص۳۵۰–۳۴۹.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمی، چاپ پنجم، ۱۴۰۳ هـ، ج۳، ص۳۵۰–۳۴۹.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیستم، ۱۳۷۱، ش، ج۱، ص۴۵۵.