حدیث «حرمت آتش بر ذریه حضرت فاطمه»

سؤال

آیا این روایت که «خداوند آتش را بر ذریه حضرت زهرا(س) حرام و آنان را از عذاب آتش مصون داشت» مستند است؟

درگاه‌ها

روایت حرام شدن آتش بر فرزندان حضرت زهرا در منابع شیعه و سنی نقل شده است.در برخی احادیث، مقصود از «ذریه» تنها فرزندان بی‌واسطه حضرت زهرا (س) تفسیر شده است، نه تمامی نسل و نوادگان آن حضرت.

منابع روایت

در منابع شیعه و اهل سنت با تعابیر مختلف آمده است. در روایتی پیامبر(ص) فرمود:

« إِنَّ فَاطِمَه أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَحَرَّمَ اللَّهُ ذُرِّيَّتَهَا عَلَى‏ النَّار

فاطمه(س) خود را از آلوده شدن حفظ کرد، و خداوند ذرّیهٔ وی را به آتش حرام کرد.

»

منابع اهل‌سنت

علمای اهل سنت، این روایت را به تعابیر مختلف در کتب خود ذکر کرده‌اند. علامه امینی در کتاب «ثمرات الأسفار إلی الأقطار» اسناد مختلف این روایت را آورده است. برخی از روایات عبارتند از:

• طبرانی (۳۶۰هـ) روایتی را ذکر می‌کند که پیامبر(ص) به حضرت زهراء(س) فرمود: {{متن عربی|إِن الله عزوجل غیر معذبک وَلَا ولدک|ترجمه= خدای عز و جل تو و فرزدانت را عذاب نخواهد کرد به اعتقاد ابن حجر هیتمی تمام راویان این حدیث، ثقه هستند.
• ابوبکر بزاز (۴۱۴هـ) آورده: رسول اکرم(ص) فرمودند: «إِنَّ فَاطِمَه أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَحَرَّمَ اللَّهُ ذُرِّيَّتَهَا عَلَى‏ النَّار؛ فاطمه(س) خود را از آلوده شدن حفظ کرد، و خداوند ذرّیهٔ وی را به آتش حرام کرد.» حاکم نیشابوری این روایت را صحیح السند دانسته است.
• محب الدین طبری (۶۹۴هـ) می‌نویسد: علی(ع) از پیامبر(ص) سؤال کرد: «لم سمیت فاطمة، قَال إِن الله قد فطمها وذریتها عن النَّار یوم القیامة؛ چرا فاطمه نامیده شد؟ پیامبر فرمود: همانا خدا او و ذریه‌اش را از آتش جهنم در قیامت دور نگه‌داشته است.»

منابع شیعه

علمای شیعه نیز روایات متعددی را در کتب خود ذکر کرده‌اند، مانند:

• شیخ صدوق روایتی از پیامبر(ص) می‌آورد که حضرت فرمودند: «إن فاطمة أحصنت فرجها فحرم الله ذریتها علی النار».
• شیخ طوسی می‌نویسد: رسول‌الله(ص) فرمودند: «سمّیت فاطمة، لأنّ اللّه فطمها و ذرّیتها من النار».

شرح روایت

مراد از «ذریه» در روایت، فرزندان بلاواسطه حضرت زهرا(س) است، و نه فرزندان با واسطه و نوادگان ایشان. در روایاتی به این مسئله تصریح و روایت پیامبر(ص) تبیین شده است. این روایات در کتب شیعه و سنی منتشر شده‌اند. از جمله این روایات، به روایت معتبر زیر می‌توان اشاره داشت:

• محمّد بن مروان گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: آیا پیغمبر(ص) چنین فرموده است که: فاطمه خود را از آلوده شدن حفظ کرد و خداوند ذرّیهٔ وی را به آتش حرام کرد؟ حضرت فرمودند: آری، امّا مقصود از ذرّیهٔ آن بانو در این حدیث، حسن و حسین، زینب و امّ کلثوم است.
• حمّاد بن عثمان گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم:فدایت گردم، معنی فرمایش پیغمبر خدا که:فاطمه پاکدامنی نمود و خدا ذریهٔ او را به آتش حرام کرد، چیست؟ فرمودند: آنان که از آتش آزادند فرزندانی هستند که از رحم آن بانو متولّد گشته‌اند، یعنی حسن و حسین، زینب و ام کلثوم.

هر دو روایت دارای اعتبار است. راویان روایت دوم، همگی ثقه هستند: محمد بن الحسن بن أحمد بن الولید، محمد بن الحسن الصفار، العباس بن معروف، علی بن مهزیار، الحسن بن علی الوشاء، محمد بن قاسم بن الفضیل، عن حماد بن عثمان.