مجوس

سؤال

مجوس به چه کسانی گفته می‌شود؟

مجوس عنوانی است که در قرآن و در فرهنگ اسلامی به زردشتیان گفته می‌شود. در قرآن کریم نام مجوس تنها یک بار آمده است و در تورات هم نام مجوس آمده است. فقه اسلامی مجوسیان را از اهل کتاب می‌داند.

تعریف و مصداق مجوس

مجوس معرب مجوش و در زبان پهلوی مغ بوده است. کلمه «موبد» که به پیشوای دین زرتشتی اطلاق می‌شود، از این ریشه است. این واژه در روزگاران پیش از اسلام نیز نامی شناخته شده بوده است. مجوسیان بر دین زردشت بودند.

قدیمی‌ترین مدرکی که نامی از مجوس در آن برده شده، کتاب «ارمیای نبی» است که در آنجا از نفوذ و مقام مجوسیان در دستگاه «بخت‌النصر» یاد شده است. و در منابع مسیحی هم در انجیل «متّی» از چند نفر از مجوسان یاد شده است.

طبق روایات تاریخی، در صدر اسلام و زمان پیامبر(ص) و پس از او، از مجوسیان جزیه گرفته می‌شد که نشان از اهل کتاب بودن آنان است. فقه اسلامی مجوس را از اهل کتاب می‌داند و آنان را همان زردتشیان می‌دانند. برخی تطبیق مجوس با زردشیان را درست نمی‌دانند و اعتقاد دارند زردشتیان فرقه‌ای از مجوسیان است و مجوس دین کهن ایرانیان است و مجوسیان را به اعتبار نامگذاری کل به اسم جزئی زردشتی می‌نامند.

مجوس در قرآن

در قرآن، مجوس در کنار یهودیان و نصارا و صابئین قرار گرفته است که نشان می‌دهد مجوس هم در کنار آنان از اهل کتاب هستند:

﴿إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالصَّابِئِینَ وَالنَّصَارَی وَالْمَجُوسَ وَالَّذِینَ أَشْرَکُوا إِنَّ اللَّهَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَه إِنَّ اللَّهَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ؛ خدا میان آنان که ایمان آورده‌اند و آنان که کیش یهود یا صابئان یا نصاری یا مجوس برگزیده‌اند و آنان که مشرک شده‌اند، در روز قیامت حکم می‌کند؛ زیرا او بر هر کاری ناظر است.﴾(حج:۱۷)

مجوس در روایات

مذهب مجوس در اصل مذهب شرک نبوده و در ردیف ادیان توحیدی است و اخذ جزیه از آنها دلیل بارز این مطلب است. در وسائل کتاب جهاد باب ۴۹ در اینکه جزیه فقط از اهل کتاب گرفته می‌شود و آنها یهود و نصاری و مجوس‌اند، نُه روایت در این زمینه نقل شده از جمله از امام سجاد (ع) که فرمود: «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ: سُنُّوا بِهِمْ سُنَّةَ أَهْلِ الْکِتَابِ یَعْنِی الْمَجُوسَ؛ با مجوس بطریق اهل کتاب رفتار کنید»

از امام صادق(ع) سؤال کردند: آیا مجوس پیامبری داشتند؟ حضرت فرمود: بلی؛ آیا شما نامهٔ حضرت رسول اکرم(ص) به مردم مدینه را ندیده‌اید؟ حضرت در آن نامه نوشته است: مجوس پیامبری داشتند که کتاب آسمانی داشت؛ امّا او را کشتند و کتابش را سوزاندند.

شخصی به امام صادق(ع) عرض کرد: پیامبر مجوس چه کسی بود؟ حضرت فرمودند: «زردشت» بود؛ ادّعای پیامبری کرد. عدّه‌ای ایمان آوردند و گروهی نبوّت او را نپذیرفتند و کتابش را انکار کرده، او را از دیار خود بیرون کردند و حیوانات درنده او را دریدند.» عرض کرد: مجوسیان در زمان خود به حق نزدیک تر بودند یا عرب؟ حضرت جواب دادند: عرب در زمان جاهلیّت به دین حنیف (اسلام) نزدیک تر بودند؛ چون مجوس به تمام پیامبران کفر ورزیدند و کتاب‌های آسمانی و برهان پیامبران را انکار کردند. «کیخسرو» ـ اوّلین پادشاه مجوس ـ سیصد پیامبر را کشت. مجوس، غسل جنابت نمی‌کردند؛ امّا اعراب، غسل جنابت می‌کردند. غسل یکی از شرایع دین حنیف است؛ مجوس ختنه نمی‌کردند؛ ختنه کردن یکی از سنّت‌های پیامبران است و اول کسی که ختنه کرد، حضرت ابراهیم(ع) بود. مجوس مرده‌های خود را غسل و کفن نمی‌کردند و به صحرا می‌انداختند و اول کسی که برای او لحد و قبر کنده شد، حضرت آدم ابوالبشر(ع) بود. مجوس با مادر، دختر و خواهر خود ازدواج می‌کنند؛ ولی عرب چنین نمی‌کردند. مجوس بیت الله الحرام را قبول ندارند. مجوس موی صورت (ریش) خود را می‌تراشیدند و سبیل را بلند می‌کردند؛ امّا ما سبیل خود را می‌تراشیم و ریش را نگه می‌داریم و این کار مطابق با فطرت آدمی است.