تغییر ضمیر در دعا
آیا می‌توان در ادعیه به جای ضمیر مفرد از ضمیر جمع استفاده کرد؟ مثلا «ثبت قلبی» را «ثبت قلوبنا» بگوییم؟ آیا این بدعت است؟
تغییر ضمیر در دعا اگر به قصد وارد کردن چیزی جدید در متن دینی دعا باشد نوعی بدعت شمرده شده است. سیره علمای شیعه در بیان روایات و ادعیه معصومان(ع) چنین بوده که، مطابق کتاب‌های روایی معتبر شیعه، عین متن روایت دعا را بیان کنند. آنان در نقل متن دعا نیز در صورتی که روایت متفاوت دیگری از آن دعا وجود داشته باشد، این تفاوت‌ها را بیان و به منبع آن ارجاع می‌داده‌اند.
معنای بدعت
بدعت یعنی چیزی را که جزء دین نیست وارد دین کنیم و جزئی از آن بدانیم. شیخ کلینی از عبدالرحیم قصیر نقل کرده است که: «دخلت علی أبی عبدالله(ع) فقلت: جعلت فداک إنی اخترعت دعاء قال: دعنی من اختراعک؛ خدمت امام صادق(ع) رسیدم و عرض کردم من از پیش خود دعایی اختراع کرده‌ام؛ حضرت فرمود رها کن مرا از اختراع خود.» یعنی آن را کنار گذار و برای من نقل نکن و امام صادق(ع) برای او دستورالعملی بیان کردند.[۱]
تغییر در دعا
شیخ صدوق از عبدالله بن سنان روایت کرده که امام صادق(ع) فرمود: «شبهاتی به شما خواهد رسید، پس بدون راهنما و پیشوای هدایت کننده خواهید ماند و در آن شبهه نجات نمی‌یابد مگر کسی که دعای غریق را بخواند، گفتم دعای غریق چگونه است، فرمود می‌گویی: «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ» پس گفتم «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ» حضرت فرمود به درستی که خداوند عزوجل مقلب قلوب و ابصار است، اما چنان‌که من می‌گویم بگو، «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ»[۲]
شیخ عباس قمی، در کتاب مفاتیح‌الجنان بعد از نقل زیارت وارث چنین بیان می‌کند: «این زیارت، معروف به زیارت وارث است و مأخذ آن کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی است که از کتب معتبر و معروف نزد علما است و من این زیارت را بلاواسطه از همان کتاب شریف نقل کردم؛ آخر زیارت شهدا همین بود که ذکر شد «فَیا لَیتَنی کنْتُ مَعَکم فَأفُوزَ مَعَکم» پس بخشی که برخی بعد از این ذکر کرده‌اند «فِي اَلْجِنَانِ مَعَ اَلنَّبِيِّينَ وَ اَلصِّدِّيقِينَ وَ اَلشُّهَدَاءِ وَ اَلصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً اَلسَّلاَمُ عَلَى مَنْ كَانَ فِي اَلْحَائِرِ مِنْكُمْ وَ عَلَى مَنْ لَمْ يَكُنْ فِي اَلْحَائِرِ مَعَكُمْ» تمامی این‌ها زیادی است.
همچنین شیخ عباس قمی به نقل از استاد خود در کتاب لؤلؤ و مرجان بیان می‌کند: این کلمات که متضمن چند دروغ واضح است علاوه بر جسارت، ارتکاب بر بدعت و افزودن بر فرموده امام معصوم(ع) است و چنان شایع و متعارف شده که البته چند هزار مرتبه در شب و روز در حضور مرقد ابی عبد الله الحسین(ع) و محضر ملائکه مقربین و مطاف انبیا و مرسلین(ع) به آواز بلند خوانده می‌شود و احدی بر ایشان ایراد نمی‌کند و از گفتن این دروغ و ارتکاب این معصیت نهی نمی‌نمایند.[۳]
تغییر ضمیر در دعا
با توجه به روایاتی که در این مورد وارد شده‌اند و سیره علما در نقل روایت، معلوم می‌شود آنچه که از طریق امامان معصوم(ع) وارد شده باید خوانده شود و دخل و تصرف در آن جایز نیست، به خصوص اگر به قصد نسبت دادن آن دعا به امام(ع) باشد که در این صورت علاوه بر نسبت دروغ به امام(ع) دادن، شخص بدعتی مرتکب می‌شود.
مطالعه بیشتر
- لوءلوء و مرجان، میرزا حسین نوری.