اعتبار کتاب علل الشرایع
آیا کتاب علل الشرایع صدوق معتبر و به طور کامل مستند و قابل اعتماد است؟
مولف کتاب
محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (۳۰۵ ـ۳۸۱ق) مشهور به شیخ صدوق؛ وی بزرگ‌ترین محدث و فقیه مکتب حدیثی قم در قرن چهارم هجری قمری بود. گفته شده است که حدود ۳۰۰ اثر علمی تألیف نموده که امروزه بسیاری از آنها مفقود شده است. کتاب من لایحضره الفقیه، از کتب اربعه شیعه یکی از آثار او است.
سبک کتاب
کتاب به صورت باب‌بندی و موضوع‌محور نگاشته شده است. در برخی موارد در توضیح روایات پیامبر(ص) و ائمه(ع)، نظرات خویش را با تعابیر «قال مصنف هذا الکتاب»، «قال مؤلف هذا الکتاب» بیان کرده است. شیخ صدوق نظرات خود را به آیات قرآن، روایات معصومین(ع)، وقایع تاریخی، سخنان علما و استدلالات عقلی مستند می‌کند. در بیان برخی از احادیث احادیث، به توضیح معنای الفاظ حدیث، مصداق حدیث، عدم پذیرش محتوای حدیث، جمع میان اخبار مختلف نیز پرداخته است. نزد علمای شیعه این کتاب به عنوان اثری نفیس و دارای نوآوری‌های بسیار دانسته شده است.
ساختار
علل الشرایع، دارای دو جلد بوده که در چاپ‌های قدیم در دو بخش و در یک جلد تنظیم شده بود. که دارای ۱۹۰۷ حدیث و ۶۴۷ باب است. جلد اول، داراى ۲۶۲ باب و جلد دوم، شامل ۳۸۵ باب است و هر باب به صورت «باب العلة» نامیده می‌شود. علل الشرایع دو بخش دارد، که در یک جلد تدوین شده است؛ شیخ صدوق این کتاب را در حدود ۶۵۰ باب آورده است و در هر باب، فلسفه احکام و دلایل یک موضوع فقهی یا یکی از معارف مهم اسلامی را از زبان ائمه اطهار(ع) مورد بررسی قرار داده است. در این کتاب درباره علت وجود امامت و رهبری، ۳۲۱ حدیث از امامان(ع) نقل کرده است. نویسنده تلاش کرده، احادیث مستند را ذکر نماید. البته عالمان شیعه به مانند دیگر کتاب‌ها، روایات این کتاب را بررسی کرده و برخی از آنها را ضعیف دانسته‌اند.