استحباب خواندن بعضی سوره‌های قرآن در قبرستان

سؤال

هنگام ورود به قبرستان قرائت چه آیه و چه سوره ای مناسب است و بر سر قبر مردگان چه آیه ای خوانده شود نیکو است؟

برای روشن شدن جواب سؤال، بیان چند مطلب لازم و ضروری است.

مطلب اوّل: قرائت هر سوره، در یک قاعده عمومی می‌توان گفت: هر آیه یا سوره ای را می‌توان در قبرستان یا بر بالین مردگان قرائت کرد و ثواب قرائت آن را به روح تمام خفتگان در آن قبرستان یا متوفای مورد نظر اهداء کرد. چون تمام آیات الهی ذکر می‌باشند و کارکرد و کارایی لازم خود را به همراه دارند. در رساله عملیه آمده است: مستحب است انسان در مرگ خویشان به ویژه در مرگ فرزندان صبر کند و هر وقت میّت را یاد می‌کند، انا لله و انا الیه راجعون بگوید و برای میت قرآن بخواند.}}

مطلب دوّم: قاعده اختصاصی: در این خصوص بیان چند نکته اختصاصی لازم و ضروری است. نکته اوّل: قرائت آیهٔ استرجاع، یعنی {{قرآن|انا لله و انا الیه راجعون.

نکته دوّم: قرائت سورهٔ حمد و اخلاص: یکی از نکات اختصاصی در این خصوص این است که قرائت سورهٔ توحید و سورهٔ اخلاص در قبرستان یا بر بالین مردگان مورد تأکید قرار گرفته است و عموم مؤمنین و مؤمنات این گونه عمل می‌کنند و از ثواب بسیار زیادی که قرائت این دو سوره دارد، اهل قبور را بهره‌مند می‌کنند. در روایت آمده سورهٔ حمد برابر دو سوّم قرآن کریم است و سورهٔ اخلاص برابر یک سوّم قرآن کریم است و قرائت هر دو سوره برابر ختم قرآن ثواب دارد.

نکته سوّم: قرائت سورهٔ قدر ﴿انا انزلناه﴾. بعد از دفن میّت، مستحب است دست‌ها را بر قبر بگذارند و انگشت‌ها را باز کرده بر خاک فرو برند و هفت مرتبه سورهٔ مبارکه ﴿انا انزلناه فی لیله القدر﴾ را بخوانند و برای میّت طلب آمرزش کنند و این دعا را بخوانند «اللهم جاف الارض عن جنبیه و اصعد الیک و لقّه منک رضوانا و اسکن قبره من رحمتک ما تغنیه به عن رحمه من سواک».

نکته چهارم: قرائت آیت الکرسی: یکی از کارهایی که شایسته است انسان مؤمن انجام دهد، طلب آمرزش و مغفرت برای مؤمنین و مؤمنات به ویژه برای اموات است. یکی از دستوراتی که در زیارت اهل قبور داده شده است قرائت «آیت الکرسی» است. از پیامبر اعظم(ص) نقل شده است: هر گاه مؤمنی «آیت الکرسی را قرائت نموده و ثوابش را به اهل قبور اهداء نماید خداوند بزرگ ثواب آن را به صاحب قبرها می‌رساند و به قاری «آیت الکرسی» درجات هفتاد نبی اعطا می‌کند و به ازای هر حرف از این آیه، فرشته ای می‌آفریند که تا روز قیامت برای او تسبیح گوید.

یکی دیگر از سفارشات که در باب خواندن «آیت الکرسی» برای مردگان است که میّت را در قبرش قرار می‌دهند. از امام صادق(ع) روایت شده است: هنگامی که میت را داخل قبر قرار می‌دهی، «آیت الکرسی» قرائت کن.

نکته پنجم: قرائت سورهٔ قدر در زمانی دیگر و با بیانی دیگر: از جمله حقوقی که بر عهده مؤمنین است به یاد داشتن و هدیه فرستادن برای اموات و در گذشته به ویژه والدین، بستگان و دوستانی که از دنیا به سرای باقی رفته‌اند، می‌باشد در حدیثی ارزشمند از امام رضا(ع) آمده است: هر کس قبر مؤمنی را زیارت کند و در کنار قبرش، سورهٔ «قدر» را هفت مرتبه قرائت کند، خداوند هم او و هم صاحب قبر را می‌آمرزد.

ایشان در کلامی دیگر می‌فرمایند: هر کس بر سر قبر برادر دینی اش حاضر شود و دستش را روی قبر او بگذارد و هفت مرتبه سورهٔ «قدر» را قرائت کند، از هول و هراس‌های بزرگ روز قیامت در امان خواهد بود. ابی مقدام از پدرش نقل می‌کند که امام باقر(ع) نقل از قبرستان بقیع گذشتیم. به قبر مردی از اهل کوفه رسیدیم. به ایشان عرض کردم فدایت شوم این قبر یکی از شیعیان است. امام ایستاد و برای او دعا کرد. آنگاه هفت بار سورهٔ قدر را قرائت نمود.

نکته ششم: قرائت سورهٔ یاسین: پیامبر اکرم(ص) فرموده است: هر کس وارد قبرستان مسلمانان شود و سورهٔ یاسین را بخواند، خداوند عذاب اموات را آن روز کم می‌کند و برای خواننده به تعداد خفتگان در قبرستان حسنه می‌نویسد و گناهان را از او محو می‌کند.

نکته هفتم: قرائت سوره واقعه: از امام به حق ناطق حضرت جعفر صادق(ع) نقل شده است:

سورهٔ واقعه دارای منافع و بهره‌های زیادی است که قابل شمارش نیست. از جمله فواید این سوره آن است که اگر برای مرده‌ای خوانده شود، خداوند او را می‌آمرزد و اگر برای کسی که در حال احتضار و مرگ است بخواند، مرگ

وخروج روحش به اذن خدا آسان می‌شود.

نکته هشتم: قرائت سورهٔ ملک: یکی از ارزش‌ها و برتری‌ها سورهٔ ملک، نجات دهندگی این سوره است. ابن عباس می‌گوید: مردی بر روی قبری نشست در حالی که نمی‌دانست آنجا قبر است. در آنجا سورهٔ ملک را قرائت کرد. ناگاه صدایی بلند شنید که می‌گوید: این سوره نجات دهنده است. این مطلب را به عرض پیامبر خدا(ص) رساندند. ایشان فرمود: این سوره نجات دهنده از عذاب قبر است. پس به واسطه قرائت این سوره بر سر قبری ناشناس، صاحب قبر از عذاب الهی نجات یافت. نتیجه این که قرائت سوره «ملک» برای اموات بسیار مفید است.

حضرت باقر(ع) نیز درباره فضیلت‌های این سوره فرمودند: سورهٔ «ملک» سورهٔ مانعه است و مانع از عذاب قبر می‌شود و در تورات نیز سوره ملک نوشته شده است. هر کس در شب‌ها، سورهٔ «ملک» را قرائت کند به تحقیق که «عملی» زیاد و پاک و نیکو به جا آورده است و از گروه غافلان نوشته نخواهد شد. من پس از نماز عشای خود به حالت نشسته آن را قرائت می‌کنم و پدرم (امام سجاد) در شب و روز این سوره را می‌خواند. هر کس آن را قرائت کند هنگامی که نکیر و منکر از جانب پاهایش وارد قبر می‌شوند، پاهایش به این دو فرشته می‌گویند: شما را به بالاتر از من راهی نیست زیرا این بنده خدا به روی ما می‌ایستاد و سورهٔ «ملک» را در شب و روز قرائت می‌کرد و اگر از جانب شکم و سینه اش بیایند به آن‌ها گفته می‌شود که شما را به این بنده راهی نیست؛ زیرا او سینه اش را جایگاه سورهٔ «ملک» قرار داده است و اگر نکیر و منکر از جانب سرش بیایند، زبانش به آن دو می‌گوید: شما را به پایین‌تر از من راهی نیست؛ زیرا این بنده خدا به وسیلهٔ من سورهٔ «ملک» را هر شب و روز قرائت می‌کرد.

قرائت قرآن کریم و هدیه کردن ثواب آن برای در گذشتگان، موجب رفع گرفتاری‌های آخرتی آن‌ها و مغفرت و بخشش برای ایشان خواهد بود. پیامبر اکرم(ص) در این باره فرموده است: هر کس سورهٔ «ملک» را قرائت کند و به برادران خود (که در گذشته‌اند) هدیه کند، ثواب آن با سرعت برق به آن‌ها خواهد رسید و در عذاب گناهان ایشان تخفیف داده می‌شود و مایه انس ایشان در قبر می‌شود.

از حضرت امام جعفر صادق نیز روایت شده است که هر کس سورهٔ «ملک» را برای میتی بخواند از عذابی که در آن است تخفیف داده می‌شود و اگر قرائت کننده به اموات هدیه کند ثواب آن با سرعت برق به آن‌ها می‌رسد.

خلاصه و نتیجه‌گیری

آنچه به عنوان خلاصه و نتیجه‌گیری قابل بیان است این است که: بر اساس قاعدهٔ عمومی تمام آیات و سوره‌ها و بر اساس قاعده اختصاص آیهٔ استرجاع، آیهٔ آیت الکرسی، سورهٔ حمد، سورهٔ اخلاص، سورهٔ قدر، سورهٔ یاسین، سورهٔ واقعه و سورهٔ ملک را می‌توان در قبرستان و بر بالین مردگان قرائت کرد و ثواب آن به روح عمومی مردگان یا متوفای مورد نظر اهداء کرد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱ـ کتاب قرآن درمانی روحی و جسمی، اثر محسن آشتیانی و سید محسن موسوی

۲ـ مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی