تفاوت بین عذاب عظیم و عذاب الیم

سؤال

فرق ﴿عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾ و ﴿عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾ چیست؟

أليم از ریشه الم به معناي درد، بیماری، شدت درد و دردناک است. «الیم» صفت مشبهه و کنایه از دوام کیفر است، زیرا اجرای کیفر بر اهل جهنم نشانه قهر آفریدگار است و کمال قهر به دوام و سختی آن می‌باشد. یا این که صیغه مبالغه به معنی مبالغه در عذاب است. «الیم» دردی است که مخالف میل و خواسته انسان باشد.

واژه الیم با مشتقاتش هفتاد و پنج مرتبه در قرآن آمده که بیش از شصت بار وصف براي عذاب افرادی قرار گرفته است که از راه راست منحرف شده‌اند از جمله: بیماردلانِ تکذیب‌کننده نشانه‌های الهی؛ کافران؛ کتمان کنندگان حقیقت؛ تجاوز از حدود الهی؛ کفر به آیات خدا و کشتن پیامبران الهی؛ خیانت کنندگان بر عهد و پیمان؛ دلگرم‌شدگان بر دنیا و دنیازدگان؛ منافقان؛ انکارکنندگان معجزه‌های پیامبران؛ آذار دهندگان رسول خدا؛ مسخره‌کنندگان و ....

عظیم از ریشه عِظم به معنای بزرگ و قدرتمند شدن است. ‏ به استخوان هم «عَظم» گفته می‌شود، چون در بدن برجستگی بیشتر دارد و حجم بزرگ‌تری نسبت به گوشت دارد و شدت و ضعف بدن با استخوان است.

واژه عظیم با مشتقاتش بیش از صد و بیست مرتبه در قرآن آمده که پانزده مرتبه وصف براي عذاب افرادی است که گرفتار عذاب الهی شده‌اند از جمله: کافران؛ تخریب‌کنندگان مساجد؛ اختلاف‌افکنان؛ کشتن مومن؛ فساد در زمین؛ دنیاطلبی؛ منافقان؛ بازداشتن مردم از راه خدا با نیرنگ؛ تهمت‌زنندگان؛ مسخره‌کنندگان.

تفاوت الیم با عظیم

مجازات گاهى" دردناك" است مانند شلاق زدن و آزار بدنى که به آن «عذاب الیم» گفت می‌شود و گاهى پر سر و صدا است مانند مجازات در حضور جمعيت که به آن «عذاب عظیم» گویند. توصيف عذاب به يكى از صفات، تناسبى با نوع گناه دارد؛ در بسيارى از آيات قرآن، مجازات ظالمان به عنوان عذاب اليم آمده است، زيرا متناسب با دردناك بودن ظلم نسبت به بندگان خدا است و آنها كه دست به گناهان شديد و يا پر سر و صدا مى‏‌زنند كيفرى همانند آن دارند. تفاوت این دو عذاب در این است که عذاب الیم هول‌ناک‌تر و سخت‌تر از عذاب عظیم است؛ عذاب الیم در دردناکی، نهایت سختی و تحمل‌ناپذیری را دارد به خلاف عذاب عظیم که ممکن است در این حد نباشد یا مدت عذابش کمتر باشد.