پیش نویس:امام رضا(ع)

سؤال

زندگی‌نامه اجمالی امام رضا(ع) چیست و چه فعالیت های سیاسی و اجتماعی داشتند؟ نام، لقب و کنیه ایشان چیست؟ چه فضائل و کراماتی از امام رضا(ع) نقل شده است؟

علی بن موسی الرضا(ع) روز یازدهم ذی القعده سال 148 هجری در مدینه منوره متولد شدند. ایشان فرزند موسی بن جعفر(ع) می باشند. یکی از نام های معروف مادر ایشان نجمه می باشد که دارای اخلاق حسنه و فضائل انسانی والایی بودند. ایشان حدود 25 سال همراه با پدرشان زندگی کردند و حدود 25 سال نیز بعد از ایشان در قید حیات بودند و امامت را بر عهده داشتند. یکی از نظرات در تاریخ شهادت ایشان ماه صفر سال 203 هجری قمری می باشد. امام رضا(ع) پنج پسر و یک دختر داشتند. حیات ایشان مقارن با حکومت سه خلیفه عباسی هارون الرشید، مأمون و امین بوده است. نام ایشان علی، لقب معروف ایشان رضا و کنیه ایشان ابو الحسن و ابوبکر می باشد. برای امام رضا(ع) صفات و فضائل زیادی نقل شده است که برخی از آن ها عبارتند از: کثرت علم، جفا نکردن در کلام و گفتار، کثرت عبادت، حفظ احترام اشخاص، کثرت صدقه و احسان و تواضع.

درگاه‌ها

زندگی نامه

امام رضا(ع) هشتمین امام شیعیان است. نسبت به زمان تولد امام رضا(ع) اختلاف نظر وجود دارد اما قول مشهور تر این است که ایشان در 11 ذی القعده سال 148 هجری قمری در مدینه منوره متولد شدند.

ایشان فرزند بزرگ موسی بن جعفر(ع) هستند. مادر ایشان کنیز ام ولدی بودند که نام های مختلفی از جمله نجمه برای ایشان نقل شده است. در وصف این بانو ویژگی های برجسته ای از جمله عقل، دیانت، حیا و متعبد بودن ذکر شده است.

بنابر قولی ایشان 24 سال و چند ماه با پدرشان زندگی کردند و 25 سال نیز بعد از ایشان در قید حیات بودند. لذا مدت امامت ایشان 25 سال بوده است.

در تاریخ شهادت ایشان اقوال مختلفی وجود دارد. بنابر یکی از اقوال شهادت ایشان در ماه صفر سال 203 هجری قمری اتفاق افتاده است.

ایشان شش فرزند داشتند؛ پنج پسر و یک دختر. اسامی فرزندان ایشان چنین آمده است: محمد القانع، الحسن، جعفر، إبراهيم، الحسن، عائشه.

امام رضا(ع) با سه تن از خلفای عباسی هم عصر بودند: هارون الرشید، امین و مأمون. هارون الرشید حاکم بی رحمی بود و بر علویان سخت می گرفت. لذا امام(ع) در زمان او غصه و ناراحتی زیادی داشت. او انسانی بی مبالات بود تا جایی که درباره او مشغولیت به اعمال زشتی همانند شرب خمر نقل شده است. بعد از هارون الرشید پسرش امین خلافت را به دست گرفت. او نیز شخصی بی صلاحیت و کفایت و دارای صفات پستی بوده است.

نام، لقب و کنیه

نام امام رضا(ع) علی می باشد. لذا بعد از امیرالمؤمنین(ع) و امام زین العابدین(ع) سومین امامی هستند که مسمّی به نام «علی» می باشند. برای ایشان القاب مختلفی ذکر شده است که عبارتند از: رضا، صابر، زکی، وفی، سراج الله، قرة عین المؤمنین، مکیدة الملحدین، صدیق و فاضل. لقب معروف ایشان «رضا» می باشد. درباره این که این لقب چگونه به ایشان تعلق گرفت نظرات مختلفی وجود دارد. یکی از اقوال این است که مأمون این لقب را به ایشان داده است به دلیل این که از امام(ع) رضایت داشته و ایشان را ولی عهد خودش قرار داده است. قول دیگر این است که موسی بن جعفر(ع) این لقب را به ایشان داده است. کنیه ایشان نیز ابوالحسن و ابو بکر می باشد. کنیه ابوالحسن میان ایشان و میان موسی بن جعفر(ع) مشترک بوده است. لذا برای تفکیک میان دو کنیه، به موسی بن جعفر(ع) ابی الحسن الماضی و به علی بن موسی الرضا(ع) ابی الحسن الثانی گفته می شود.

فضائل و صفات

در وصف علی بن موسی(ع) در کتب دانشمندان فضائل و ویژگی‌های بسیار والایی ذکر شده است. برخی از این اوصاف عبارتند از:

کثرت علم

اباصلت هروی نقل کرده است که عالم تر از امام رضا(ع) ندیده ام. مأمون ایشان را در مجالس متعددی دعوت کردند و در این مجالس علمای بزرگی از ادیان مختلف را نیز دعوت حضور داشتند. امام رضا(ع) در مباحث علمی بر تمام علماء غلبه می کردند. هم چنین اباصلت نقل می کند از امام رضا(ع) شنیدم که ایشان می فرمود من می نشستم در روضه منوّره و علما در مدينه بسيار بودند. و هرگاه از مسأله‏اى عاجز مى‏شدند جميعا به من رجوع می ‏دادند و مسائل مشكله خود را براى من می ‏فرستادند و من جواب می گفتم.

جفا نکردن در کلام و گفتار

در روایتی که شیخ صدوق نقل کرده است آمده است امام رضا(ع) هیچ گاه با کلام به کسی جفا نکردند و هرگز کلام کسی را قطع نکردند تا کلام ایشان به اتمام برسد. هم چنین به هیچ وجه سخن بد و فحشی از ایشان صدر نشد و با غلامان خود بد سخن نمی گفتند.

کثرت عبادت

ایشان اهل شب زنده داری بوده و شب ها را کم می خوابیدند و بیشتر مشغول عبادت بودند. هم چنین روزه بسیار می گرفتند.

حفظ ادب و احترام اشخاص

در وصف ایشان نقل شده است که در مقابل دیگران ادب را بسیار رعایت می کردند و نزد کسی پای مبارک خود را دراز نمی نموده اند. به جهت احترام قبل از هم نشین خود تکیه نمی دادند و بعد از او تکیه می دادند.

کثرت صدقه و احسان

ایشان اهل احسان و صدقه بسیار به فقراء بودند. نقل شده است که صدقه را در تاریکی شب انجام می دادند تا شناخته نشوند.

تواضع

نقل شده است که وقتی امام رضا(ع) تنها بود و براى او غذا می ‏آوردند آن حضرت غلامان، خادمان و حتى دربان و نگهبان را بر سر سفره ‏اش می نشاند و با آن ها غذا می ‏خورد. همچنين از ياسر خادم نقل شده است كه وقتی آن حضرت تنها می ‏شد همه خادمان و چاكران خود را جمع می ‏كرد، از بزرگ و كوچك، و با آنان سخن می گفت. او به آنان انس می ‏گرفت و آنان با او. هم چنین کلینی در کافی از شخصی نقل می کند که با امام رضا (ع) در سفر به خراسان همراه بودم. پس روزى خواستار غذا شد و خادمان سيه ‏چرده خود را نيز بر سفره خود نشاند يكى از يارانش به او عرض كرد: اى كاش غذاى اينان را جدا می ‏كردى. امام(ع) فرمود: پروردگار تبارك و تعالى يكى است و مادر و پدر هم يكى. و پاداشها بسته به اعمال و كردارهاست.

منابع

• قمی، شیخ عباس (۱۳۷۹). منتهی الآمال. قم: دلیل ما.
• فضل الله، محمد جواد (۱۳۸۲). تحليلى از زندگانى امام رضا عليه السلام‏. ترجمهٔ سيد محمد صادق عارف‏. مشهد: بنياد پژوهش‏هاى اسلامى آستان قدس رضوى‏.
• عطاردی، عزیزالله (۱۳۹۷). اخبار و آثار حضرت امام رضا عليه السلام / ترجمه‏. ترجمهٔ سيد محمد صادق عارف‏. تهران: كتابخانه صدر.
• مجلسی، محمد باقر (۱۳۸۰). زندگانى حضرت على بن موسى الرضا عليهما السلام / ترجمه‏. ترجمهٔ موسی خسروی. تهران: اسلامية.
• قرشی، باقر شریف (۱۳۸۲). پژوهشى دقيق در زندگانى امام رضا عليه السلام / ترجمه‏. ترجمهٔ سید محمد صالحی. تهران: اسلامية.
• قرشی، باقر شریف (۱۳۸۰). حياة الإمام الرضا عليه السلام‏. قم: سعيد بن جبير.
• نصیبی، محمد بن طلحه (۱۴۱۹). مطالب السؤول. به کوشش عبدالعزیز طباطبایی. بیروت: مطبعة الآداب.
• امین عاملی، سید محسن (۱۴۰۳). أعیان الشیعة. بیروت: دارالتعارف.
• امین عاملی، سید محسن (۱۳۷۶). سیره معصومان / ترجمه‏. ترجمهٔ علی حجتی کرمانی. تهران: سروش.