روایت «زمستان بهار مومن است»
حدیث زمستان بهار مؤمن است به این معناست که فصل زمستان، با وجود سردی و سختی‌هایش، می‌تواند به عنوان زمانی برای رشد و شکوفایی روحی و معنوی مؤمنان تلقی شود. در این فصل، مؤمنان می‌توانند به تفکر، عبادت و نزدیکی به خداوند بپردازند و از فرصت‌های معنوی بهره‌برداری کنند.
این حدیث به نوعی به این نکته اشاره دارد که در سختی‌ها و چالش‌ها، فرصت‌هایی برای رشد و تعالی وجود دارد. همان‌طور که در بهار، طبیعت به شکوفایی می‌رسد، در زمستان نیز مؤمن می‌تواند با صبر و استقامت، به تقویت ایمان و ارتباط خود با خدا بپردازد. به عبارت دیگر، زمستان می‌تواند به عنوان یک دوره‌ای از آمادگی و پرورش روحی برای ورود به فصل‌های بهتر و شکوفاتر زندگی تلقی شود.
متن و سند حدیث
از امام صادق(ع) و رسول خدا(ص) چنین نقل شده است:[۱]
| « | الشِّتَاءُ رَبِيعُ الْمُؤْمِنِ يَطُولُ فِيهِ لَيْلُهُ فَيَسْتَعِينُ بِهِ عَلَى قِيَامِهِ وَ يَقْصُرُ فِيهِ نَهَارُهُ فَيَسْتَعِينُ بِهِ عَلَى صِيَامِهِ | زمستان بهار مومن است از شبهای طولانیاش برای شب زندهداری واز روزهای کوتاهش برای روزه داری بهره میگیرد. | » |
شیخ صدوق عالم شیعی قرن چهارم این روایت را در کتاب الامالی نقل کرده است.[۲]
معنای حدیث
پژوهش‌های دینی نشان داده که، با روزه‌داری می‌تواند با شهوت و با نفس أماره مبارزه نمود تا روح آدمی برای هميشه آزاد شده و او را آرامش برساند. امام محمد باقر(ع) در اینباره می‌فرمايد: «... روزه سپر است برای انسان در برابر آتش و صدقه دادن، گناهان را نابود می كند و به پا خواستن در شب، خدا را به ياد انسان می آورد».[۳]
از پيامبر اكرم(ص) و امام صادق(ع) در منابع روائی شیعه نقل شده است که زمستان، بهار مومن تلقی شده است به آن جهت که شبهای آن طولانی و مؤمن از این فرصت برای عبادت، دعا و مناجات می تواند استفاده شایسته‌ای داشته باشد.
همچنین کوتاهی روز در زمستان شرایط را برای روزه‌داری فراهم می‌کند.[۴] در اینباره امام جعفر صادق(ع) فرموده‌اند که روزها و شبهای زمستان بهترین فرصت برای راز و نیاز و مناجات با خداوند است و فرصت مناسبی برای تفکر در ذات الهی است.
در روایتی از ایشان آمده است که:«افضل العباده إدمان التفکر فی الله و فی قدرته؛ برترین عبادات مداومت نمودن بر تفکر درباره خداوند و قدرت او است»[۵]
همچنین روزه گرفتن در روزهای کوتاه زمستانی، بهترین فرصت‌ها را برای ادای قضای روزه‌های تابستانی و یا گرفتن روزه‌های مستحبی فراهم می‌کند. به همین جهت است که پیامبر اسلام(ص) در توصیف روزه زمستانی فرموده‌اند: «الصوم فی الشتاء الغنیمه البارده»؛ «روزه زمستان، غنیمتی فرح‌بخش است.[۶]