سیره پیامبر اسلام(ص) در همسرداری

سؤال

همسرداری پیامبر(ص)، چگونه بوده است؟

پیامبر(ص)، مهربانی، مدارا و کمک به همسران را از بهترین فضائل اخلاقی دانسته و همواره دیگران را نسبت به رعایت حقوق همسرانشان توصیه می‌فرمود و در عمل نیز خود در کارهای خانه به همسرشان کمک کرده، آنها را گرامی داشته و عدالت را در حقشان رعایت می‌کرد و از لغزش های ایشان می‌گذشت.

سیره پیامبر در همسرداری

رسول خدا(ص)، مهربان‌ترین افراد، نسبت به بچه‌ها و زنان بود و نیکویی و احسان به همسر خویش را بهترین فضیلت دانسته و می فرمود: بهترین شما کسانی هستند که با زن‌های خود مهربان‌تر باشند و من از این نظر بهترین شمایم.^[۱] پیامبر با سیره عملی خویش در مورد زنان، در دورانی که زن را دارای روح انسانی و حقوق بشری نمی‌دانستند، مقام و مرتبه زن را بالا برد و به آن‌ها حیات و کرامت بخشید. آن حضرت در مورد مدارا با زنان و رعایت مقتضیات فطرت زن، می‌فرماید: «زن به استخوان خمیده دنده‌ها می‌ماند و در همان وضعی که هست، سودمند است و اگر بخواهند آن را راست کنند، می‌شکند و ضایع می‌شود.»^[۲]

زندگی پیامبر(ص) در همسرداری، بیانگر این واقعیت است که کانون خانواده ایشان، سرشار از عشق و مودت، صفا و صمیمیت، آرامش و گذشت … بود. اکنون به نمونه‌هایی از همسرداری آن حضرت اشاره می‌شود:

کمک به همسران در خانه

از روش‌های پیامبر(ص) در همسرداری، یاری رساندن به همسران خویش در محیط خانواده بود. پیامبر(ص)، درخانه، لباس خود را می‌دوخت و گوسفندان و شترش را می‌دوشید. هرگاه از انجام کارهایشان خسته می‌شدند، گندم یا جو دستاس می‌کردند. گوشت را قطعه قطعه می‌کردند و در گرفتاری‌های خانواده‌اش به آنان یاری می‌رساندند. به هنگام خواب، آب وضوی خود را آماده می‌ساختند و کارهای شخصی‌اش را خود انجام می‌دادند.^[۳]

آن حضرت در سخنی به امام علی(ع) می‌فرماید: «... هر مردی که همسرش را در [کار] خانه کمک کند، به تعداد موهای اندامش یک سال عبادت برایش به شمار می‌آورند… ای علی! خدمت به همسر، کفاره گناهان بزرگ است و خشم پروردگار را فرو می‌نشاند.»^[۴]

عدالت در نفقه و هزینه زندگی

رسول اکرم(ص)، هزینه و نفقه زندگی همسران را با رعایت عدالت، برابری و تساوی میان آن‌ها تقسیم می‌کرد. مورخان نوشته‌اند: «پیامبر(ص)، پس از فتح قلعه خیبر به هر یک از زنان خود به‌طور مساوی، مقداری معین خرجی زندگی از قبیل خرما و جو پرداخت کرد.»^[۵]

عدالت در هم‌نشینی

پیامبر(ص)، در مصاحبت و هم‌نشینی با زنانش، عدالت و مساوی را رعایت می‌کرد. آن حضرت، هر شب را در پیش یکی از همسران خویش به سر می‌برد و نیز هر روز پس از خواندن نماز صبح به دیدار تک تک همسرانش می‌رفت و حال آنان را جویا می‌شد.

هنگامی که رسول خدا(ص)، می‌خواستند به سفری بروند: بین همسرانش قرعه می‌کشید، قرعه به نام هر یک که می‌افتاد، او را همراه خود می‌بردند.^[۶]

گذشت از لغزش همسران

پیامبر اسلام، برای تحکیم پایه‌های خانواده و ایجاد انس و الفت و گذشت، از لغزش‌های همسران خویش چشم پوشی می‌کردند. ایشان هیچ‌گاه خشونت اخلاقی نداشت، به ویژه در مورد زنان، نهایت وفق و مدارا را به کار می‌برد و تندخویی و بدزبانی همسران خود را تحمل می‌کرد. چنان‌که بعضی از آن‌ها گستاخی را به جایی رساندند که اسرار داخلی آن حضرت را فاش می‌ساختند و با توطئه چینی و تبانی آزارش می‌دادند. به همین دلیل، آیاتی از قرآن مجید در تهدید و توبیخ آن‌ها (حفصه و عایشه) نازل شد.^[۷]

گرامی داشتن همسران

پیامبر، باخانواده خویش، خوش‌رو بود و با آن‌ها گفتگو و مزاح می‌نمود. در حقیقت آن حضرت با اخلاق و روش خود، همسرانش را تکریم می‌نمود و گرامی می‌داشت. آن حضرت در این زمینه می‌فرماید: «کسی که همسری گرفته است، باید او را گرامی بدارد. اگر مرد به همسرش بگوید «تو را دوست دارم» هرگز از دل او بیرون نمی‌رود»^[۸]

معاشرت با همسران

با توجه به این که پیامبر گرامی اسلام، از لحاظ ایمان و نزدیکی به خداوند متعال در بالاترین درجه قرار داشت، در عین حال نیز ارتباطش با مردم و همسرانش، در حد متعال برقرار بود.

امام علی(ع) می‌فرماید: عده‌ای از یاران رسول خدا(ص) معاشرت با زنان، غذا خوردن در روز و خواب شب را بر خود حرام کرده بودند. ام سلمه همسر پیامبر جریان را برای پیامبر(ص) نقل نمود. پیامبر به سراغ آن‌ها رفته و فرمود: «آیا نسبت به زنان بی میل هستید؟ همانا منِ پیامبر با زنان معاشرت می‌کنم، روز هنگام غذا می‌خورم و به هنگام شب می‌خوابم، پس هر کس از سنت من رو گردان شود از من نیست.»^[۹]

رعایت حال هر یک از همسران

رعایت روحیات همسران و ابراز علاقه به تمامی آنان، مناسب با شأن هر یک از دیگر ویژگی‌های همسرداری پیامبر(ص) است؛ به طوری که هیچ‌کدام احساس نمی‌کردند، دیگری نزد پیامبر محبوب تر از او است، هنگامی با ام سلمه که دارای فرزندانی بود و بچه‌هایش را نیز بسیار دوست می‌داشت مواجه می‌شد، احوال آنان را می‌پرسید و بر آنان اسم جدیدی می‌گذاشت که نشانه اعتنا به آنان بود. یا وقتی در حجّه الوداع شتر «صفیه» از رفتن ایستاد و صفیه از شدت ناراحتی گریه کرد، پیامبر(ص)، او را دلداری داد و دستور داد قافله همان‌جا فرود آید، در حالی که تصمیم به فرود آمدن در آن مکان را نداشت.^[۱۰]

مطالعه بیشتر

ملکوت اخلاق، سید حسین اسحاقی.
سیره پیامبر اعظم، امیر ملک محمودی
همگام با رسول، جواد محدثی

منابع

↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، تصحیح: غفاری، علی اکبر، قم، منشورات جماعه المدرسین، چاپ دوم، بی تا، ج۳، ص۴۴۳.
↑ کلینی، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ ش، ج۵، ص۵۱۳ و بخاری، صحیح بخاری، بیروت، دار المعرفه، ج۳، ص۲۵۷.
↑ علامه طباطبایی، سنن النبی، ترجمه، عزیزی، عباس، قم، صلاه، چاپ چهارم، ۱۳۸۳ش، ص۱۰۵.
↑ علامهمجلسی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳هـ. ق، ج۱۰۱، ص۱۳۲.
↑ واقدی، المغازی، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۴۰۹ هـ. ق، ج۲، ص۹۳.
↑ علامه طباطبایی، پیشین، ص۲۰۱–۱۵۹.
↑ تحریم / ۳–۵.
↑ کلینی، اصول کافی، تصحیح: غفاری، علی اکبر، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۸ق، ج۵، ص۵۶۹.
↑ علامه طباطبایی، پیشین، ص۱۹۵.
↑ ابن الاثیر، اسد الغابه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ج۷، ص۱۶۹.

[1] شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، تصحیح: غفاری، علی اکبر، قم، منشورات جماعه المدرسین، چاپ دوم، بی تا، ج۳، ص۴۴۳.

[2] کلینی، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ ش، ج۵، ص۵۱۳ و بخاری، صحیح بخاری، بیروت، دار المعرفه، ج۳، ص۲۵۷.

[3] علامه طباطبایی، سنن النبی، ترجمه، عزیزی، عباس، قم، صلاه، چاپ چهارم، ۱۳۸۳ش، ص۱۰۵.

[4] علامهمجلسی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳هـ. ق، ج۱۰۱، ص۱۳۲.

[5] واقدی، المغازی، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۴۰۹ هـ. ق، ج۲، ص۹۳.

[6] علامه طباطبایی، پیشین، ص۲۰۱–۱۵۹.

[7] تحریم / ۳–۵.

[8] کلینی، اصول کافی، تصحیح: غفاری، علی اکبر، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۸ق، ج۵، ص۵۶۹.

[9] علامه طباطبایی، پیشین، ص۱۹۵.

[10] ابن الاثیر، اسد الغابه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ج۷، ص۱۶۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]