ویژگی‌های علامه طباطبایی

سؤال

ویژگی‌های اخلاقی علامه طباطبایی را تبیین کنید.

درگاه‌ها

علامه طباطبایی را با ویژگی های بسیار اخلاقی توصیف کرده‌اند.

ویژگی‌های شخصی

در مورد ویژگی‌های شخصی علامه طباطبایی گفته شده وی در خانه بسیار مهربان بود و به کسی دستوری نمی‌داد. گفته شده هنگامی که همسر یا یکی از فرزندانشان وارد اتاق می‌شدند، ایشان در جلوی پای آنها بلند می‌شد و بسیار با ادب بود. درباره علامه گفته‌اند وی در مسافرت‌ها، بسیار باحوصله بود و در طول سال خیلی وقت‌ها شب تا طلوع صبح را بیدار بود و به کارهای علمی‌شان رسیدگی می‌کرد. گفته شده وی در هر۲۴ ساعت، ۱۲ یا ۱۳ ساعت را یکسره کار می‌کرد و در طول سال فقط عاشورا را تعطیل می‌کرد. آیت‌الله قدوسی داماد علامه گفته است: «علامه طباطبایی پشتکار عجیبی داشتند و چندین سال برای تفسیر المیزان زحمت کشیدند. اصلاً احساس خستگی نمی‌کرد، شب و روز نمی‌شناخت. ما اصلاً ایشان را نمی‌دیدیم، صبح زود مشغول کار می‌شد تا ساعت ۱۲. بعد از نماز و صرف غذا، استراحتی نیم ساعتی و تا نماز مغرب مشغول کار بودند.»

علامه طباطبایی: ما بزرگترین کاری که در عالم داریم و هیچ کاری از اطوار و شئون زندگی ما مهمتر از آن نیست این است که خود را بسازیم.

علامه را انسانی وارسته، مهذب، خوش‌اخلاق، مهربان، عفیف، متواضع، مخلص، بی‌هوا و هوس، صبور، بردبار و خوش مجلس توصیف کرده‌اند. ساده‌زیستی و زهد، مناعت طبع، عفت وادب، اراده قوی، آرامش روحی، اخلاص، جامعیت و اعتدال، اهمیّت به تربیت فرزندان از اوصافی است که درباره علامه طباطبایی گفته‌اند.

گفته شده علامه گاهی که به‌عنوان استاد مورد خطاب قرار می‌گرفت، می‌فرمود: «این تعبیر را دوست ندارم، ما این‌جا گرد آمده‌ایم تا با تعاون و هم‌فکری، حقایق و معارف اسلامی را دریابیم. از ادب علامه بسیار سخن گفته شده است. درباره وی گفته‌اند علامه به سخنان دیگران خوب گوش می‌داد، سخن کسی را قطع نمی‌کرد و اگر سخن حقی را می‌شنید تصدیق می‌کرد، از مباحثات جدلی گریزان بود، اما به سؤال‌ها، بدون خودنمایی پاسخ می‌داد.

حلم و صبر

آیت‌الله مکارم شیرازی حلم علامه را اینچنین بیان می‌کند: «مردی بود بسیار متواضع، فوق‌العاده مهربان، من یادم نمی‌آید، یک بار در درس عصبانی شده باشد و یک بار از گل نازک‌تر به یکی از شاگردانش گفته باشد، و اگر خشن هم می‌گفت، شاگردان عاشقش به جان می‌خریدند، ولی از گل نازک‌تر هم نمی‌گفتند!»

یکی از شاگردان ایشان که مدت سی سال با علامه مأنوس بوده، پیرامون خصوصیات اخلاقی وی چنین نوشته است: «من در حدود سی سال با استاد حشر و نشر داشتم. به یاد ندارم که در طول این مدت حتی یک بار عصبانی شده باشد و بر سر شاگردان داد بزند یا کوچکترین سخن تندی یا توهین آمیزی را بر زبان جاری سازد. خیلی آرام و متین درس می‌گفت و هیچ‌گاه داد و فریاد نمی‌کرد، خیلی زود با افراد انس می‌گرفت و صمیمی می‌شد. با هرکس حتی کوچکترین فرد طلاب چنان انس می‌گرفت که گویا از دوستان صمیمی اوست.»

گفته شده یکی از شخصیت‌های مارکسیست با علامه به بحث و گفتگو نشسته بود و سرانجام موحد و مسلمان شد. هنگامی که یکی از دوستان او پیرامون مناظره و گفتگوی دوست خود با علامه پرسش کرد، وی شخصیت علامه را این گونه بازگو می‌کند: «آقای طباطبایی مرا موحد کرد. هشت ساعت ما با هم بحث کردیم. یک کمونیست را الهی و یک مارکسیست را موحد کرد. او حرف توهین آمیز هر کافری را می‌شنید و نمی‌رنجید و پرخاش نمی‌کرد.»

رفتار با همسر

در مورد رفتار علامه طباطبایی با همسر و فرزندان، فرزند ایشان «نجمه السادات طباطبایی» همسر شهید قدوسی می‌گوید: «همه خصوصیات اخلاقی پدرم، خود به خود در محیط خانوادگی ما نیز تأثیر داشت. ایشان اگر چه وقت زیادی نداشتند، ولی با این حال برنامه‌هایشان را طوری تنظیم می‌کردند که روزی یک ساعت، بعد از ظهرها، در کنار اعضای خانواده باشند. در این مواقع به قدری مهربان و صمیمی بودند که آدم باورش نمی‌شد ایشان فردی با آن همه کار و مشغله هستند. رفتارشان با مادرم بسیار احترام‌آمیز و دوستانه بود. همیشه طوری رفتار می‌کردند که گویی مشتاق دیدار مادرم هستند. ما هرگز بگو و مگو و اختلافی بین آن دو ندیدیم. به قدری نسبت به هم مهربان و فداکار و باگذشت بودند که ما گمان می‌کردیم اینها هرگز با هم اختلافی ندارند. آنها واقعاً مانند دو دوست با هم بودند.