حدود آزادی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جزبدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =')
 
خط ۴۵: خط ۴۵:
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی نویسنده =  
  | بازبینی نویسنده =  
  | بازبینی =
  | ارزیابی کمی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت = ج  
  | اولویت = ج  

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۴

سؤال

حدود آزادی در قرآن کریم تا چه حد است؟

درگاه‌ها
حکومت دینی.png


اساس دین بر پایه اختیار بنا شده است و رسالت پیامبران و تبلیغ آنان، در راستای حق انتخاب انسان‌ها انجام می‌گیرد. قرآن کریم بارها مردم را به تفکر دعوت کرده است و اجبار و اکراه در دین را صراحتا رد می‌کند. ایمان قلبی و پذیرش دین اگر از راه آزادی و حق انتخاب نباشد، امری عبث و بی‌فایده است که مقاصد و اهداف دین را به همراه ندارد.

آزادی اندیشه و تفکر و تعقل

قرآن زیربنای انتخاب صحیح هدف را، برخوردار بودن از هدایت الهی می‌داند: ﴿كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ؛ این گونه خداوند آیاتش را برای شما روشن می‌گرداند، باشد که (در کار دنیا و آخرت) بیندیشید.(بقره:۲۱۹) این اندیشیدن جز در فضایی باز و آزاد تحقق پیدا نمی‌کند. اگر امر به تفکر همراه با آزادی نباشد، امکان انجام آن وجود ندارد.

آيات ديگر قرآن منابع و موضوعات انديشيدن را براي انديشمندان معرفي مي‌كند: الف) مطالعه و اندیشه در آفاق،[۱] ب) اندیشه در انفس،[۲] ج) مطالعه تاريخ گذشتگان برای عبرت‌آموزی[۳] و ...

آزادی سیاسی

قرآن حق دخالت در نظام سياسي و برخورداري از حق انتخاب را به رسميت مي‌شناسد و از هرگونه استبداد نهي مي‌كند و لزوم دخالت مردم در تعيين و سرنوشت امور خويش را يادآور و آزادي سياسي آنان را به رسميت شناخته و تأمين كرده است: ﴿وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ(آل عمران:۱۵۹) آزادی‌های عطا شده به بشریت در آیات دیگر نیز آمده است.[۴]

آزادی عقیده و انتخاب دین

قرآن در راستاي احترام به اراده، انديشه و شعور انسان، هرگونه تحميل عقيده در امر انتخاب دين را نهي مي‌كند: ﴿لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ؛ در دين هيچ اجباري نيست و راه از بيراهه به خوبي آشكار شده است.(بقره:۲۵۶) در اسلام تحقيق در انتخاب دين و پذيرش اصول دين بر پایه برهان يك امر ضروري محسوب مي‌شود: ﴿لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَه وَيَحْيَىٰ مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَه؛ تا آنها که هلاک می‌شوند، از روی اتمام حجّت باشد؛ و آنها که زنده می‌شوند، از روی دلیل روشن باشد.(انفال:۴۲)

آزادی بیان

آزادي بيان از نظر قرآن يك سنت الهي و توصيه اولياي او به شمار مي‌رود.[۵] آيات قرآن سرشار از گفتگوهاي منطقي، شنيدن سخن مخالفان، آزادي بيان و ... مي‌باشد.[۶].

آزادي در عرصه‎‌هاي مختلف داراي حدود مشخصی است و بدون قيد نیست. قرآن زیرپاگذاشتن حدود و احكام الهي و رعايت مرزهاي الهي ستم‌کاری است: ﴿تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ؛ اين‎ها (احكام) حدود و مرزهاي الهي است از آن تجاوز نكنيد، هر كس از آن تجاوز كند ستمگر است.(بقره:۲۲۹)خداوند تنها مرجع تعيين حدود آزادي است.[۷] از ديدگاه قرآن محدوده آزادي تا جايي است که مخالف دستورات اسلامی نباشد.[۸]

مطالعه بیشتر

  • مصباح یزدی، محمدتقی، تکثر گرائی دینی یا پلورالیزم دینی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) قم، در چهار مجلد (بحث آزادی).
  • یزدانی، عباس، آزادی، قم، نشر پارسایان وایمانی، ص۷۷–۱۰.
  • مطهری، مرتضی، انسان و سرنوشت، قم، انتشارات صدرا.

منابع

  1. سوره ق، آيه ۶ و ۷.
  2. سوره اسراء، آيه۴۱.
  3. سوره طه، آيه۱۲۸.
  4. سوره فتح،آيه ۱۰. سوره توبه، آيه ۶ و ۸۵ و... .
  5. هاشمي رفسنجاني، اكبر، فرهنگ قرآن، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، ج۱، ص۱۶۰.
  6. . سوره زمر، آيه ۱۸. سوره آل عمران، آيه۶۱.
  7. جوادي آملي، عبدالله، فلسفه حقوق بشر، قم، مؤسسه نشر اسراء، ص۴۰ ـ۱۰۰.
  8. امام خميني، روح الله، صحيفه نور، تهران، مركز نشر و تنظيم آثار امام خميني، ج۲۱، ص۱۹۴.