روایت جواز دروغ‌گفتن به زن

سؤال

روایتی از پیامبر(ص] بیان شده که به امام علی(ع) چنین می‌گوید: «یا علی در سه جا دروغ نیکوست: میدان جنگ، وعده به زنان، اصلاح بین مردم.» آیا این حدیث صحیح است؟

شیخ صدوق در روایتی از امام صادق(ع) از پدرانش از علی بن ابی طالب(ع) از رسول‌خدا(ص) نقل می‌کند که در سه مورد دروغ گفتن پسندیده است:

« ثَلَاثٌ يَحْسُنُ فِيهِنَّ الْكَذِبُ الْمَكِيدَه فِي الْحَرْبِ وَ عِدَتُكَ زَوْجَتَكَ وَ الْإِصْلَاحُ بَيْنَ النَّاس

دروغ در سه جا نیکوست: میدان جنگ، وعده به زن و اصلاح میان مردم.

»

عالمان علم رجال و حدیث این روایت را ضعیف و راویان آنها را مجهول می‌دانند. محتوای این روایت با توجه به قبح دروغ و دلایل عمده مانند عقل، کتاب، سنت بر حرمت دروغ، نمی‌تواند درست باشد. جواز دروغ تنها در جایی است که تقدیم اهم بر مهم مطرح باشد. مانند حفظ جان یا اصلاح میان مسلمانان یا ضرورت دیگری که در شرع اهمیت داشته باشد. از این جهت دروغ به زن تنها در جایی می‌تواند جایز باشد که خطر از هم‌پاشیدن خانواده وجود داشته باشد که مفسده‌های زیادی را به دنبال دارد. به همین سبب تقدیم فاسد بر افسد می‌شود. یعنی دروغی گفته می‌شود تا مفسده‌ای بزرگتر دفع شود. و این دروغ در جایی جایز است که چاره‌ای دیگر نباشد و ضرورت حکم کند.

برخی فقیهان به دلیل سه روایت در جوامع شیعی، وعده دروغ به همسر را جایز، و عده‌ای دیگر قائل به عدم جواز دروغ به همسر بخاطر ضعف این روایات شده‌اند.

مطالعه بیشتر

• شمول ادله حرمت دروغ نسبت به خانواده و بستگان و حکم وعده دروغ به همسر، مصطفی همدانی، فصلنامه علمی پژوهشی فقه، شماره ۸۴.