حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
| شاخه اصلی = تاریخ | | شاخه اصلی = تاریخ | ||
| شاخه فرعی۱ =تاریخ و سیره معصومان | | شاخه فرعی۱ =تاریخ و سیره معصومان | ||
| شاخه فرعی۲ =حضرت فاطمه (س) | | شاخه فرعی۲ =حضرت فاطمه(س) | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
نسخهٔ ۱۴ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۵۱
شخصیت و زندگی حضرت فاطمه (س) را تبیین بفرمایید.
فاطمه زهرا دختر پیامبر اسلام(ص) و همسر حضرت علی(ع) و مادر امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، از زنان بزرگ جهان اسلام است. شیعیان اعتقاد به عصمت حضرت زهرا(س) دارند و روایات زیادی مبنی بر عظمت جایگاه او و فضائلش از جمله عبادات طولانی نقل کردند. پیامبر اسلام بسیار او را دوست داشت و گفته است: «فاطمه پاره تن من است و هرکس فاطمه را برنجاند من را رنجانده است.»
فاطمه زهرا در سال پنجم بعثت در مکه متولد شد و در سال دوم هجرت با امام علی(ع) ازدواج کرد. یکی از اتفاق‌های مهم زندگی‌اش، پس گرفتن فدک توسط خلیفه وقت از او بود که با اعتراض و خطبه ایشان روبرو شد. از حضرت زهرا دو خطبه نقل شده است. اولین آن درباره غصب فدک است که در مسجد خطاب به مردان و زنان گفته شد. و دومی در خانه، میان زنان مهاجر و انصار بود که درباره غصب خلافت و مظلوميت على (ع) و خطرات آينده براى امت اسلامى بود.
از سیره عبادی فاطمه(س)، نماز و عبادت‌های طولانی زیاد، انفاق و صدقه دادن، ایثار و... ذکر شده است.
ولادت
مشهور شیعیان ولادت حضرت زهرا(س) را سال پنجم بعثت می‌دانند. طبق این قول، حضرت زهرا(س) هشت سال قبل از هجرت و در مکه و بیستم ماه جمادی الثانی متولد شد.[۱] از دیگر اقوال درباره سال تولد ایشان، سال دوم بعثت[۲]، پنج سال قبل از بعثت، دو سال قبل از بعثت است.[۳]
فاطمه آخرین فرزند پیامبر اسلام از حضرت خدیجه(س) است. همه برادران و خواهران حضرت فاطمه در زمان حیات پیامبر از دنیا رفتند. حضرت خدیجه در زمانی که فاطمه پنج سال داشت از دنیا رفت.[۴]
ازدواج و زندگی با حضرت علی(ع)
حضرت زهرا در سال اول هجرت و در نه سالگی با امام علی ازدواج کرد و در سال دوم مراسم عروسی انجام گرفت. زندگی ساده و نداشتن امکانات رفاهی از ویژگی‌های بارز زندگی فاطمه(س) و علی(ع) در آغاز زندگی مشترکشان بود.[۵] از امام صادق(ع) روایت شده است «لَو لَمْ يُخْلَقْ عَلِيٌّ لَمْ يَكُنْ لِفاطِمَةَ كُفْوٌ؛ اگر على آفريده نمى‌شد، كسى كه لايق همسرى فاطمه باشد وجود نداشت.»[۶] شیعیان اعتقاد دارند ازدواج حضرت فاطمه(س) را پیامبر به خداوند سپرده بود و خواستگاران زیاد او را رد می‌کرد تا امر خداوند بیاید که فاطمه با که ازدواج کند و فرشته‌ای بر او وحی کرد که عقد علی و فاطمه در آسمان خوانده شد و تو آنها را در زمین به عقد یکدیگر درآور.[۷]
حضرت زهرا از تنگدستی امام علی و سختی معاش آگاه بود اما با علم به این مشکلات، به همسری او درآمد.[۸] آورده‌اند که علی و فاطمه برای تقسیم کارها نزد پیامبر رفتند و پیامبر کارهای خانه را به فاطمه سپرد و کارهای بیرون را به علی.[۹]
امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، زینب، ام کلثوم چهار فرزند او بودند.
خصوصیات و فضائل
خداپرستی، زهد، ایثار، گذشت، راستگویی از صفات حضرت زهرا(س) بوده است.[۱۰] نمازها و شب‌زنده‌داری‌های طولانی از ویژگی‌های سیره عبادی حضرت فاطمه است.[۱۱] درباره حضرت فاطمه گفته شده است که مورد علاقه شدید پیامبر بوده است. روایت آمده است: «فاطِمة بَضعَة منّى، فَمَن اغضَبَها اغضَبَنى؛ فاطمه پاره تن من است، هركس كه فاطمه را به غضب بياورد مرا به غضب مى آورد.» [۱۲] از دیگر ویژگی‌های او که در کتب علمای شیعه آمده، این است: برترین بانوی جهان، بانوی بهشتی، مقرب درگاه خداوند، نخستین کسی که وارد بهشت می شود و ...[۱۳]
تقوا و عبادت
رسول خدا (ص) درباره دخترشان حضرت فاطمه زهرا (س) می‌فرمایند: «ایمان به خدا در اعماق دل و باطن زهرا چنان نفوذ کرده که برای عبادت خدا، خودش را از همه چیز فارغ می‌سازد.[۱۴] حسن بصری می‌گفت: فاطمه زهرا (س) عابدترین مردم بود، در عبادت حق تعالی آنقدر بر پا ایستاد تا پاهای مبارکش ورم نمود.[۱۵] و درباره صفات اخلاقی ایشان از عایشه نقل شده که می‌گوید: بعد از رسول خدا (ص) کسی را راستگوتر از فاطمه ندیدم.[۱۶]
حجاب و عفاف
پوشش حضرت زهرا، همان چیزی است که در قرآن برای یک زن مسلمان ترسیم شده است و آن جلباب (چادر) و خمار (روسری) است تا بدن و سر پوشانده شود. از روایات تاریخی استفاده می‌شود که ایشان صورت خود را نمی‌پوشاند و چهره او دیده می‌شد.[۱۷]
روایت است که حضرت زهرا نزد مرد نابینایی حجاب گرفت. پیامبر از او سوال کرد که وقتی او تو را نمی‌بیند چرا حجاب می‌کنی. فاطمه پاسخ داد او مرا نمی‌بیند اما من که او را می‌بینم و او بوی مرا استشمام می‌کند. این پاسخ او تحسین پیامبر را واداشت. این حکایت نشان‌دهنده عفت و حیای حضرت زهرا است که به عنوان الگوی جهان تشیع شناخته شده است.[۱۸]
عصمت
تشیع اعتقاد راسخ دارد که حضرت زهرا (س) همانند امامان دوازده‌گانه معصوم است و برای این عصمت دلایل قرآنی و روایی آورده‌اند. از آن جمله آیه تطهیر[۱۹] است که شیعه معتقد است خداوند رجس و پلیدی را از پنج تن آل عبا دور ساخته است و تصریح در عصمت ایشان دارد.[۲۰] و نیز آیه مباهله را دلالت بر عصمت حضرت زهرا می‌دانند.[۲۱]
علمای شیعه روایاتی نقل کرده‌اند که صراحت در عصمت حضرت زهرا دارد. از جمله حدیث ثقلین و روایات زیادی که درباره عصمت اهل بیت و فاطمه است. بحث عصمت فاطمه(س) از آن جهت اهمیت دارد که به سبب اثبات آن، برخوردار از شئون انبیا و امامان می‌شود و مرجعیت دینی و صلاحیت تفسیر و تبیین دین پیدا می‌کند.[۲۲]
ماجرای فدک
فدک دهکده‌ای بوده که پیامبر به دخترش فاطمه زهرا(س) بخشیده بود اما ابوبکر در زمان خلافتش آن را به نفع حکومت مصادره کرد.
فدک، نام دهکده‌ای بود در شمال شرق مدینه که ساکنان آن یهودی بودند که پس از جنگ خیبر آن را به پیامبر هدیه دادند، چون فدک بدون جنگ تصرف شد مشمول حکم خداوند در آیه ۷ سوره حشر گردید و اموال پیامبر شد و ایشان آن را به فاطمه بخشید.[۲۳]
پس از رحلت پیامبر، ابوبکر با استناد بر روایتی که می‌گفت انبیا از خود ارثی به جای نمی‌گذارند آن را از حضرت زهرا بازپس گرفت و به نفع حکومت مصادره کرد. پس از آن حضرت زهرا در مسجد خطبه‌ای ایراد کرد که به خطبه فدکیه معروف است و به این غصب اعتراض کرد و فدک را هبه و ارث پیامبر دانست.[۲۴] حضرت زهرا با جمعى از زنان بنى‌هاشم به مسجد رفت تا در برابر توده‌هاى مسلمان، و سران مهاجر و انصار و به بهانه «غصب فدك» خطبه بسيار غرايى در مسجد پيامبر (ص) ایراد کرد تا برخی حقایق روشن شود.
محورهای خطبه فدک
یک: مباحثی پيرامون مسأله توحيد و صفات پروردگار و اسماى حسنى و هدف آفرينش. دو: توصیف مقام پيامبر (ص) و ويژگى‌ها و اهداف او. سه: اهميّت قرآن مجيد و تعليمات اسلام، چهار: حوادث و رويدادهاى بعد از رحلت پيامبر، پنج: غصب فدك و بهانه‌هاى واهى كه در اين زمينه داشتند.[۲۵]
در باب منابع خطبه فدک، کتاب بلاغات النساء ( قديمی‌ترين سند و مدرك خطبه)، احتجاج طبرسی، بحار الانوار مجلسی، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحديد و... ذکر شده است.[۲۶]
اختلاف بر سر مالکیت فدک پس از رحلت رسول خدا باعث شد این ماجرا در جوامع حدیثی و تاریخی بازتاب گسترده‌ای یابد و مباحث کلامی و فقهی در خصوص آن مطرح شود.[۲۷]
خطبه میان زنان در خانه
دومین خطبه‌ای که از حضرت زهرا نقل شده است، خطبه‌ای است که میان زنان در خانه و در حالت بیماری ایراد شد و درباره غصب خلافت علی است. این خطبه در منابع تاریخی از جمله احتجاج طبرسی، بحارالانوار مجلسی، معانى الاخبار صدوق، امالی شیخ طوسی، شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید نقل شده است.[۲۸] راوی این خطبه فردی به نام "سويد بن غفلة" بوده است که در زمان پیامبر اسلام آورده اما پیامبر را ندیده است. اما او را موثق دانسته‌اند.[۲۹]
هنگامی که حضرت زهرا در بستر بیماری قرار داشتند و همان بیماری موجب درگذشت ایشان شد، عده‌ای از زنان مهاجر و انصار به عیادت ایشان رفتند و او درباره جانشینی پیامبر و ولایت علی(ع) صحبت کرد و از آینده تاریک و استبداد ظالمان به آنها هشدار داد.
تسبیحات حضرت زهرا(س)
روایت است که پیامبر(ص) به فاطمه(س) اذکاری آموخت که به تسبیحات حضرت زهرا(س) مشهور شده است و آن عبارت است از سی و سه مرتبه «سبحان الله»، سی و سه مرتبه «الحمدالله »و سی و چهار مرتبه «الله اکبر».[۳۰] بنا به آنچه در احادیث شیعه و سنّی فراوان نقل شده است، پیامبر (ص) به حضرت زهرا (س) توصیه کردند که هنگام خواب یا پس از هر نماز این اذکار را بخوانند. امام صادق (ع) آن را از مصادیق ذکر کثیر ــ که در آیه ۴۱ سوره احزاب سفارش شده ــ دانسته است.[۳۱]
_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%87_%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1_%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1_%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF%DB%8C.jpeg)
درگذشت و محل خاکسپاری
مورخین درگذشت حضرت زهرا (س) را در سال یازدهم هجرت و ۷۵ روز پس از رحلت رسول الله می‌دانند.[۳۲] برخی موضوع شهادت را مطرح کردند و اعتقاد دارند پس از رحلت پیامبر(ص) حوادث ناگواری برای حضرت زهرا رخ داد که سبب آزردگی روحی و جسمی ایشان شد به طوری که بر اثر آن حوادث بیمار شد و از دنیا رفت.[۳۳]
برخی حضرت زهرا (س) را اولين شهيده در راه ولايت امام علی(ع) می‌دانند.[۳۴]
حضرت فاطمه(س) وصيت کرد تا دور از چشم ديگران و شب هنگام دفن شود. درباره محل دقيق قبر حضرت فاطمه زهرا و اينکه آيا در خانه خود مدفون شد يا در بقيع، نمی‌توان با قاطعيت اظهارنظر کرد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد، آن حضرت در بقيع مدفون گرديد، همان گونه که شواهدی حکايت از آن می‌کند که در خانه خود که اکنون در حجره شريفه قرار دارد، دفن شد. علمای برجسته شيعه نظير شيخ صدوق، شيخ مفيد، شيخ طوسی، ابن طاووس و علامه مجلسی مدفن حضرت را خانه خودش می‌دانند.[۳۵]
مطالعه بیشتر
- زندگانی فاطمه زهرا(س)، شهیدی، سیدجعفر، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۸.
- دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۳.
- زن در آیینهٔ جلال و جمال، جوادی آملی، عبدالله، تهران: نشر فرهنگی رجا، ۱۳۷۱.
- عروسی مهر و ماه: ماجرای ازدواج امیرمومنان علی(ع) و فاطمه زهرا(ع)، حیدری ابهری، غلام‌رضا، قم: جمال، ۱۳۹۱.
- فاطمه زهرا(س) بانوی نمونه اسلام، امینی، ابراهیم، قم: شفق، ۱۳۸۹.
منابع
- ↑ کلینی در اصول کافی، ج۱، ص۴۵۸ و ابن شهر آشوب در مناقب، ج۳، ص۳۵۷، مجلسی در بحار الانوار، ج۴۳، ص۶ و حیات القلوب، ج۲، ص۱۴۹ و فیض کاشانی در وافی، ج۱، ص۱۷۳
- ↑ المصباح، شیخ طوسی، طبع هند، ص۷۹۳، مفید، مسارالشریعه، ۱۴۱۴ق، ص۵۴؛ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۳ق، ص۵۱۲
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، دارصادر، ج۱، ص۱۳۳. ج۸، ص۱۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۳؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۹۹.
- ↑ دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۱، ص۴۹
- ↑ دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۱، ص ۵۳ ۵۱
- ↑ البرهان في تفسير القرآن، ج۴، ص۱۴۳
- ↑ زهرا(ع) برترين بانوى جهان، مكارم شيرازى، ناصر، ج۱، ص۳۷
- ↑ المُسْتَدرَک علی الصَحیحَین، حاکم نیشابوری، به نقل از دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۲، ص۲۴۸
- ↑ مجموعه آثار، مطهری، مرتضی، ج۱۷، ص۴۰۵
- ↑ زندگاني صديقه كبرى حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها، مدرسى، سيد محمد تقى، ج۱، ص۵۵
- ↑ دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۱، ص۵۵
- ↑ زهرا (سلام الله عليها) گل هميشه بهار نبوت، محسنى، شيخ محمد آصف، ج۱، ص۲۵
- ↑ زهرا(ع) برترين بانوى جهان، مكارم شيرازى، ناصر، ج۱، ص۶۱
- ↑ «إِنَّ ابْنَتِی فَاطِمَه مَلَأَ اللَّهُ قَلْبَهَا وَ جَوَارِحَهَا إِیمَاناً إِلَی مُشَاشِهَا تَفَرَّغَتْ لِطَاعَه اللَّهِ»؛ مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحارالأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۴۶.
- ↑ «مَا کَانَ فِی الدُّنْیَا أَعْبَدَ مِنْ فَاطِمَه ع کَانَتْ تَقُومُ حَتَّی تَتَوَرَّمَ قَدَمَاهَا»؛ مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحارالأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۷۶.
- ↑ مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحارالأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۸۴.
- ↑ مسئلۀ حجاب، مطهری مرتضی، ج۱، ص۱۸۴
- ↑ مساله حجاب در سیره حضرت زهرا (س)، محمد محمدی اشتهاردى، نشریه پاسدار اسلام 1376 شماره 190
- ↑ سوره احزاب آیه ۳۳
- ↑ پرتو ولايت، معرفت، محمد هادى، ج۱، ص۱۴۷،
- ↑ دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۲، ص۷۱
- ↑ دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۲، ص۸۰
- ↑ دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۱، ص۲۹۳
- ↑ خطبه حضرت زهراء سلام الله عليها، مكارم شيرازى، ناصر، ج۱، ص۴
- ↑ زهرا(ع) برترين بانوى جهان، مكارم شيرازى، ناصر، ج۱، ص۱۴۰ تا ۱۵۰
- ↑ خطبه حضرت فاطمه زهرا(س) و ماجراي فدك، منتظری، حسينعلی، ج۱، ص۴۰ ۴۱
- ↑ دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۱، ص۲۹۳
- ↑ زهرا(ع) برترين بانوى جهان، مكارم شيرازى، ناصر، ج۱، ص۳۷
- ↑ خطبه حضرت فاطمه زهرا(س) و ماجراي فدك، منتظری، حسينعلی، ج۱، ص۳۳۵
- ↑ ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ هـ. ق، ج۱، ص۳۲۰؛ ابن بابویه، محمد؛ علل الشرائع، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵هـ. ش، ج۲، ص۳۶۶، باب ۸۸، حدیث۱؛ ابن بابویه، محمد؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دارالشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، ۱۴۰۶ هـ. ق، ص۱۶۳.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۳۵۲۹
- ↑ ترجمه اصول کافي شيخ کليني، کمره‌اي، شيخ محمد باقر، ج۳، ص۳۱۹
- ↑ دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۱، ص۳۳۵
- ↑ فاطمه( عليها السلام) و فاطميه، فاضل لنكرانى، محمد، ج۱، ص۶۸
- ↑ آثار اسلامی مکّه و مدينه، جعفريان، رسول، ج۱، ص۳۳۹