چهار حکم برای محارب براساس آیه ۳۳ سوره مائده

سؤال

آیه ۳۳ سوره مائده به چه حادثه تاریخی اشاره دارد. آیا در عصر کنونی هم باید با کفار چنین برخورد کرد؟

معنای آیه ۳۳ سوره مائده

مشخصات آیه
واقع در سوره	سوره مائده
شماره آیه	۳۳
جزء	۶
درباره	بیان حکم محارب با خدا و رسول خدا(ص)

در آیه ۳۳ سوره مائده، چهار حکم برای محارب و مفسد فی الارض اعلام شده است؛ کشته شوند، یا به دار آویخته شوند، یا دست و پای ایشان قطع شود یا تبعید گردند. محارب با خدا و رسول خدا(ص)، به معنای تهدید جان و مال و ناموس مردم با اسلحه است، و منظور محاربه با مردم است که به منزله محاربه با خدا و رسول او دانسته شده است، همچنین قطع دست و پا در این آیه بنابر نظر مفسرین و فقها، همان حکم قطع چهار انگشت دست در دزدی، می‌باشد. مجازاتی که در آیه برای محارب در نظر گرفته شده است بر اساس اقدام مجرمانه‌ای است که از ایشان سر زده است، بنابر این مجازات قتل، با دزدی متفاوت می‌شود.

متن آیه

﴿ إِنَّمَا جَزَاؤُاْ الَّذِینَ یحُارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فی الْأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُم مِّنْ خِلَافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الْأَرْضِ ذَالِک لَهُمْ خِزْی فی الدُّنْیَا وَ لَهُمْ فی الاْخِرَه عَذَابٌ عَظِیم

کیفر آنها که با خدا و پیامبرش به جنگ برمی‌خیزند، و اقدام به فساد در روی زمین می‌کنند، (و با تهدید اسلحه، به جان و مال و ناموس مردم حمله می‌برند) فقط این است که اعدام شوند؛ یا به دار آویخته گردند؛ یا (چهار انگشت از) دست (راست) و پای (چپ) آنها، بعکس یکدیگر، بریده شود؛ یا از سرزمین خود تبعید گردند. این رسوایی آنها در دنیاست؛ و در آخرت، مجازات عظیمی دارند.

مائده:۳۳

﴾

احکام محارب با خدا و رسول خدا

این آیه بحثی را که در مورد قتل نفس در آیات سابق بیان شد، تکمیل می‌کند و جزای افراد متجاوزی را که علیه مسلمانان اسلحه می‌کشند و با تهدید به مرگ و حتی کشتن، اموال شان را به غارت می‌برند، با شدت هر چه تمام تر بیان می‌کند، و چهار مجازات برای محاربین و مفسدین فی الارض بیان می‌کند:

• کشته شوند؛ «یقتّلوا»
• به دار آویخته شوند؛ «یصلَّبوا»
• دست و پای آن‌ها به‌طور مخالف (دست راست با پای چپ)، بریده شود؛ «تقطع ایدیهم و ارجلهم من خلاف»
• از زمینی که در آن زندگی می‌کنند، تبعید گردند؛ «ینفوا من الارض»

معانی اصطلاحی برخی از لغات

• منظور از «محاربه با خدا و پیامبر» آن چنان‌که در احادیث اهل بیت(ع) وارد شده، این است که: کسی با تهدید به اسلحه به جان یا مال مردم تجاوز کند، اعم از این که به صورت دزدان گردنه‌ها در بیرون شهرها چنین کاری کند یا در داخل شهر. ضمناً در این آیه محاربه و ستیز با بندگان خدا به عنوان محاربه با خدا معرفی شده و این تأکید فوق‌العاده اسلام را درباره حقوق انسان‌ها و رعایت امنیت آنان ثابت می‌کند.
• منظور از قطع دست و پا طبق آنچه در کتب فقهی اشاره شده، همان مقداری است که در مورد سرقت بیان گردیده. یعنی تنها بریدن چهار انگشت از دست یا پا می‌باشد.

اجراء مجازات متناسب با چگونگی جرم

به این معنا که بر اساس اقدام مجرمانه‌ای که انجام می‌شود هر یک از این مجازات‌ها برایشان در نظر گرفته خواهد شد، برای مثال اگر افراد محارب دست به کشتن انسان‌های بی گناهی زده‌اند، مجازات قتل برای آن‌ها انتخاب می‌شود و اگر اموال مردم را به سرقت ببرند انگشتان دست آن‌ها قطع می‌شود. این مضمون در چند حدیث نیز وارد گردیده است.

در بسیاری از قوانین جنایی و جزائی دنیای امروز نیز این مطلب به وضوح دیده می‌شود، به عنوان مثال در پاره‌ای از جرائم، برای مجرم حبس از سه سال تا ۱۰ سال تعیین شده است. اما مفهوم آن این نیست که قاضی مطابق میل خود سال‌های زندان را تعیین نماید، بلکه منظور این است که چگونگی وقوع مجازات را که گاهی با «جهات تخفیف» و گاهی با «جهات تشدید» همراه است در نظر بگیرد و کیفر مناسبی انتخاب نماید.

در این قانون مهم اسلامی که درباره محاربان وارد شده است نیز، چون نحوه این جرم و جنایت، بسیار متفاوت است و همه محاربان مسلما یکسان نیستند، مجازات آن‌ها متفاوت ذکر شده است.

مطالعه بیشتر

• تفسیر احسن الحدیث، علی اکبر قرشی، ج۳، ص۶۳ و ج۱۰، ص۱۷۸.
• تفسیر هدایت؛ گروهی از مترجمان، ج۲، ص۳۱۵ و ج۱۳، ص۲۰۴.