خطبه‌های بدون نقطه و الف نهج‌البلاغه

سؤال

نام دو خطبه‌ای که در نهج‌البلاغه بدون نقطه و الف هستند را بیان نمایید؟

دوخطبه از امام علی(ع) نقل شده که یکی از آن‌ها بدون الف و دیگری بدون نقطه بوده است. سید رضی این دو خطبه را در نهج‌البلاغه نقل نکرده است. برخی منابع دیگر این خطبه‌ها را نقل کرده‌اند.

البته از امام علی(ع) دو خطبه بدون نقطه، نقل شده است:

• خطبه بدون الف در متن روایت به «خطبه مونقه» نامیده شده است، مونقه به معنی زیبا و جذاب است.

• خطبه بدون نقطه به هیچ نامی معرفی نگردیده و میان ژوهشگران سخنان امام علی(ع) به «خطبه بدون نقطه» مشهور شده است.

شاید این بی‌نامی سبب شده که برخی این دو خطبه را یکی بدانند.

کتابی که این خطبه‌ها را با تحقیق مفصل نقل کرده است کتاب «دو شاهکار علوی» است. این کتاب مصدرهای متعددی برای آن آورده که به برخی از آنها در ذیل اشاره می‌شود:

برخی از مصادر در خطبه مونقه (بدون الف):

• المصباح، تقی الدین ابراهیم کفعمی، م ۹۰۰ق، (معروف به مصباح کفعمی)، چاپ بیروت، اعلمی، ص۸۴۹.

• شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید، م قبل از ۶۵۶ قمری بر نهج البلاغه، ج۱۹، ص۱۴۰.

• بحارالانوار، ج۷۷، ص۳۴۲.

• نهج‌السعاده (مستدرک نهج البلاغه)، شیخ محمدباقر مهدوی، ج۱، ص۹۲.

خطبه بدون نقطه مشهور

• صاحب نهج السعاده بعد از نقل خطبه مونقه آورده است. ج۱، ص۱۰۰

خطبه بدون نقطه غیر مشهور

• آخر کتاب ترجمه نهج‌البلاغه حاج ملافتح الله کاشانی ملحق شده است.

• خطبه بدون نقطه غیر مشهور به‌طور کامل در مجله علوم حدیث، شماره ۲۹ (پاییز ۸۲)، ص۱۳۰ آورده شده است.

بنابراین، خطبه بدون الف که موسوم به «مونقه» است مصادر متعددی دارد و خطبه بدون نقطه مشهور در چند کتاب یاد شده و به‌طور کامل در نهج‌السعاده آمده است و نقل غیرمشهور آن را مجله علوم حدیث درج کرده است.

مطالعه بیشتر

• دو شاهکار علوی.

• مجله علوم حدیث، شماره ۲۹.