حضرت ابراهیم(ع) در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
[[حضرت ابراهیم(ع)]] از پیامبران اولوالعزم و پدر [[حضرت اسماعیل (ع)]] و [[حضرت اسحاق (ع)]] است. قرآن فضائل زیادی درباره او به کار برده و جایگاه | [[حضرت ابراهیم(ع)]] از [[پیامبران اولوالعزم]] و پدر [[حضرت اسماعیل(ع)]] و [[حضرت اسحاق(ع)]] است. قرآن فضائل زیادی درباره او به کار برده و جایگاه عظیمی برای او قائل است. خداوند او را دوست (خلیل) خود برگزید و او را از صدیقان و صالحان و نیکان و بردباران و مؤمنان معرفی کرده است. | ||
نام او ۶۹ بار در [[قرآن مجید]] ذکر شده، و در ۲۵ سوره، سخن از وی به میان آمده است. قرآن از حضرت ابراهیم به عنوان امام برای مردم نام برده و به نبوتش تصریح کرده است. سرد شدن آتش و زنده شدن پرنده‌ها از معجزات اوست. طبق آیات قرآن ابراهیم(ع) مورد امتحانات الهی قرار گرفت که از آن جمله فرمان الهی برای ذبح فرزنش بود. یکی از رویدادهای مهم زندگی او، تجدید بنای ساختمان کعبه است که به همراه حضرت اسماعیل(ع) انجام داد. [[دعاهای حضرت ابراهیم(ع)]] در قرآن بارها ذکر شده است که درخواست آمرزش برای خود، پدر (عمو)، مؤمنان، قرار گرفتن از صالحان، درخواست فرزند صالح و علم و حکمت از مضامین دعاهای اوست. | |||
[[پرونده:رمی جمره اثر فرشچیان.jpg|بندانگشتی|تابلوی رمی جمره اثر استاد فرشچیان|293x293پیکسل]] | |||
==زندگی == | ==زندگی == | ||
حضرت ابراهیم در زمان [[نمرود]] متولد شد و در [[بابِل]] اقامت داشت. نام پدر او فقط یک بار، در آیۀ ۷۴ [[سوره انعام]]، آمده است که [[آزر]] نام دارد. در این که آیا آزر نام پدر ابراهیم است یا عمویش یا جد مادری‌اش یا آن که مراد رئیس و بزرگ فامیل است، اختلاف نظر وجود دارد. جمعی از مفسران | حضرت ابراهیم در زمان [[نمرود]] متولد شد و در [[بابِل]] اقامت داشت. نام پدر او فقط یک بار، در آیۀ ۷۴ [[سوره انعام]]، آمده است که [[آزر]] نام دارد. در این که آیا آزر نام پدر ابراهیم است یا عمویش یا جد مادری‌اش یا آن که مراد رئیس و بزرگ فامیل است، اختلاف نظر وجود دارد. جمعی از مفسران اهل‌سنت، همچون مقاتل بن حیان و ابی اسحاق و ضحاک و کلبی، آزر را پدر واقعی او دانسته‌اند؛ اما تمام مفسران و دانشمندان شیعه عقیده دارند که آزر، پدر ابراهیم نبوده بلکه عموی او یا جد مادری وی بوده است.<ref>«آزر»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ذیل مدخل.</ref> | ||
حضرت ابراهيم (ع) دو همسر به نام‌هاى [[ساره]] و [[هاجر]] داشت. ساره همسر اول، و هاجر كه كنيزى بود، همسر دوم او محسوب مى‌شد. ابتدا پسرى از هاجر متولد شد كه نام او را اسماعيل | حضرت ابراهيم(ع) دو همسر به نام‌هاى [[ساره]] و [[هاجر]] داشت. ساره همسر اول، و هاجر كه كنيزى بود، همسر دوم او محسوب مى‌شد. ابتدا پسرى از هاجر متولد شد كه نام او را اسماعيل نهاد؛ سپس خداوند به ساره هم پسرى اعطا كرد و نام اسحاق براى او انتخاب شد.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، قهرمان توحيد، شرح و تفسير آيات مربوط به حضرت ابراهيم( ع)، ج۱، ص۱۳۸.</ref> او نیای بزرگ عرب‌ها از طریق پسرش [[اسماعیل(ع)]] و نیز نیای [[بنی‌اسرائیل]] از طریق پسر دیگرش [[اسحاق(ع)]] است. چهاردهمین سوره قرآن مجید به نام اوست.<ref>خرمشاهی، بهاءالدین، قرآن شناخت، تهران، ۱۳۷۹، طرح نو، ص۱۸۳.</ref> | ||
محل دفن حضرت ابراهیم(ع) در سرزمین [[فلسطین]] است.<ref>تاریخ انبیاء، قصص قرآن از آدم تا خاتم النبیین، | محل دفن حضرت ابراهیم(ع) در سرزمین [[فلسطین]] است.<ref>رسولی محلاتی، سید هاشم، تاریخ انبیاء، قصص قرآن از آدم تا خاتم النبیین، ص۱۶۵.</ref> | ||
==ویژگی‌ها و اوصاف== | ==ویژگی‌ها و اوصاف== | ||
در آیات قرآن از حضرت ابراهیم مدح و ستایش فراوان شده و صفات ارزنده او یادآوری گردیده است، مقام و معرفت او نسبت به خدا،<ref>سوره | در آیات قرآن از حضرت ابراهیم مدح و ستایش فراوان شده و صفات ارزنده او یادآوری گردیده است، مقام و معرفت او نسبت به خدا،<ref>سوره نحل، آیه ۱۲۰.</ref> منطق گویای او در برابر بت‌پرستان،<ref>سوره انبیاء، ۵۷–۵۲.</ref> مبارزات سرسختانه و خستگی ناپذیرش در مقابل جباران،<ref>سوره انعام، ۸۱–۸۰.</ref> اطاعتش در برابر فرمان پروردگار،<ref>سوره صافات، ۱۱۰–۱۰۱.</ref> استقامت بی‌نظیرش در برابر توفان حوادث و آزمایش‌های سخت<ref>سوره صافات، ۱۰۹–۱۰۷.</ref> از ویژگی‌های بارز اوست. | ||
به گفته قرآن او از نیکان،<ref> | به گفته قرآن او از نیکان،<ref>سوره ص، آیه ۴۷..</ref> مؤمنان<ref>سوره صافات، آیه ۱۱۱.</ref>، صالحان<ref>سوره نحل، ۱۲۲.</ref> و وفا کنندگان به عهد بود و شجاعتی بی نظیر و سخاوتی فوق‌العاده داشت.<ref>مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ج۱، ص۴۴۶.</ref> | ||
خداوند در قرآن حضرت ابراهیم را خلیل الله معرفی می‌کند: {{قرآن|وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا|ترجمه=و خدا ابراهيم را به دوستى خود برگزيد.|سوره=نساء|آیه=۱۲۵}} و به او رشد و کمال داده است.<ref>سوره | خداوند در قرآن حضرت ابراهیم را خلیل الله معرفی می‌کند: {{قرآن|وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا|ترجمه=و خدا ابراهيم را به دوستى خود برگزيد.|سوره=نساء|آیه=۱۲۵}} و به او رشد و کمال داده است.<ref>سوره انبیاء، آیه ۵۱.</ref> قانت (مطیع)، حنیف،<ref>سوره نحل، آیه ۱۲۰.</ref> اَوّاه، حلیم<ref>سوره توبه، ص۱۱۴.</ref> صدیق<ref>سوره مریم، آیه ۴۱.</ref> و مُنیب<ref>سوره هود، آیه ۷۵.</ref> القابی است که خداوند ابراهیم را در قرآن با آنها یاد کرده است. | ||
== وقایع مهم == | == وقایع مهم == | ||
* '''امتحانات الهی:''' حضرت ابراهیم مورد آزمایش زیادی از سوی خداوند قرار گرفت. آزمايش‌هايى كه عظمت مقام و شخصيت ابراهيم را كاملا مشخص ساخت، و ارزش وجود او را آشكار كرد.<ref>تفسير نمونه، | * '''امتحانات الهی:''' حضرت ابراهیم مورد آزمایش زیادی از سوی خداوند قرار گرفت. آزمايش‌هايى كه عظمت مقام و شخصيت ابراهيم را كاملا مشخص ساخت، و ارزش وجود او را آشكار كرد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، ج۱، ص۴۳۶.</ref> در قرآن آمده است:{{قرآن|وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ|ترجمه=و چون ابراهیم را پروردگارش با کلماتی بیازمود.|سوره=بقره|آیه=۱۲۴}} مفسران گفته‌اند مقصود از «کلمات»، اوامر و نواحی خداوند است.<ref>ترجمه تفسير جوامع الجامع، طبرسی، ج۱، ص: ۱۶۳ | ||
</ref> [[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]] می‌نویسند: مراد از کلمات در آیه قضایایی است که ابراهیم با آنها آزمایش شد و عهدهایی است الهی، که خداوند وفای بدانها را از او خواسته بود، مانند برخورد با ستاره پرستان، شکستن بتها، انداختن در آتش، هجرت به سرزمین مکه، قربانی کردن فرزند و … و اگر از این امتحانات در آیه نامی نبرده است برای این است که غرضی در ذکر آنها نداشته است.<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، ترجمه المبزان، انتشارات دفتر اسلامی، ج۱، ص۴۰۸.</ref> | </ref> [[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]] می‌نویسند: مراد از کلمات در آیه قضایایی است که ابراهیم با آنها آزمایش شد و عهدهایی است الهی، که خداوند وفای بدانها را از او خواسته بود، مانند برخورد با ستاره پرستان، شکستن بتها، انداختن در آتش، هجرت به سرزمین مکه، قربانی کردن فرزند و … و اگر از این امتحانات در آیه نامی نبرده است برای این است که غرضی در ذکر آنها نداشته است.<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، ترجمه المبزان، انتشارات دفتر اسلامی، ج۱، ص۴۰۸.</ref> | ||
* '''ساختن کعبه:''' يكى از امتيازات مهم حضرت ابراهيم (ع)، تجديد بناى خانه كعبه است. كعبه در زمان [[حضرت آدم(ع)]] ساخته شد، اما به هنگام طوفان [[حضرت نوح (ع)]] ويران گشت، و ابراهيم (ع) از سوى خداوند مأموريت يافت آن را تجديد بنا كند.<ref>قهرمان توحيد، شرح و تفسير آيات مربوط به حضرت ابراهيم( ع)، مكارم شيرازى، ناصر، ج۱، ص۱۳۷</ref> در قرآن برخی آیات نشان می دهد که حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل بنای کعبه را ساختند.<ref>سوره | * '''ساختن کعبه:''' يكى از امتيازات مهم حضرت ابراهيم(ع)، تجديد بناى خانه كعبه است. كعبه در زمان [[حضرت آدم(ع)]] ساخته شد، اما به هنگام طوفان [[حضرت نوح(ع)]] ويران گشت، و ابراهيم(ع) از سوى خداوند مأموريت يافت آن را تجديد بنا كند.<ref>قهرمان توحيد، شرح و تفسير آيات مربوط به حضرت ابراهيم( ع)، مكارم شيرازى، ناصر، ج۱، ص۱۳۷</ref> در قرآن برخی آیات نشان می دهد که حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل بنای کعبه را ساختند.<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۷.</ref> | ||
* '''ذبح فرزند:''' فرمان الهی مبنی بر ذبح فرزند، از بزرگترین آزمایش‌هایی که ابراهیم(ع) از سربلند بیرون آمد. حضرت ابراهیم در خواب می‌بیند که فرزند خود را ذبح می‌کند و این خواب را الهامی از سوی خدا می‌پندارد و نظر پسر خود را می‌خواهد. پسرش از امر الهی اطاعت می‌کند و پدرش را به این کار فرامی‌خواند. اما آن زمان که ابراهیم فرزند خود را بر زمین می‌گذارد و قصد ذبحش را دارد، از جانب خداوند ندا می‌آید که تو خوابت را محقق کردی و فرمان الهی را اطاعت کردی. این اتفاق در قرآن به نام «الْبَلَاءُ الْمُبِينُ» آزمایش روشن نام برده شده است و امتحانی بزرگ بود که ابراهیم و فرزندش از آن پیروز درآمدند.<ref>سوره | * '''ذبح فرزند:''' فرمان الهی مبنی بر ذبح فرزند، از بزرگترین آزمایش‌هایی که ابراهیم(ع) از سربلند بیرون آمد. حضرت ابراهیم در خواب می‌بیند که فرزند خود را ذبح می‌کند و این خواب را الهامی از سوی خدا می‌پندارد و نظر پسر خود را می‌خواهد. پسرش از امر الهی اطاعت می‌کند و پدرش را به این کار فرامی‌خواند. اما آن زمان که ابراهیم فرزند خود را بر زمین می‌گذارد و قصد ذبحش را دارد، از جانب خداوند ندا می‌آید که تو خوابت را محقق کردی و فرمان الهی را اطاعت کردی. این اتفاق در قرآن به نام «الْبَلَاءُ الْمُبِينُ» آزمایش روشن نام برده شده است و امتحانی بزرگ بود که ابراهیم و فرزندش از آن پیروز درآمدند.<ref>سوره صافات، آیات ۱۰۱ تا ۱۰۸.</ref> | ||
== معجزات == | == معجزات == | ||
* '''سرد شدن آتش:''' حضرت ابراهیم(ع) پس از آنکه قومش با استدلال‌های او نسبت به توحید موافق نبودند، بت‌های آنان را شکست و این کار را به بت بزرگ نسبت داد. در برابر این کار، آنان برآمدند تا حضرت ابراهیم را سخت مجازات کنند و آنگاه او را به آتش انداختند. در قرآن آمده است که خداوند به آتش می‌گوید در برابر ابراهیم سرد و سلامت باش (كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا). این اتفاق یکی از معجزات بزرگ حضرت ابراهیم(ع) است.<ref>سوره | * '''سرد شدن آتش:''' حضرت ابراهیم(ع) پس از آنکه قومش با استدلال‌های او نسبت به توحید موافق نبودند، بت‌های آنان را شکست و این کار را به بت بزرگ نسبت داد. در برابر این کار، آنان برآمدند تا حضرت ابراهیم را سخت مجازات کنند و آنگاه او را به آتش انداختند. در قرآن آمده است که خداوند به آتش می‌گوید در برابر ابراهیم سرد و سلامت باش (كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا). این اتفاق یکی از معجزات بزرگ حضرت ابراهیم(ع) است.<ref>سوره انبیاء، آیات ۵۲ تا ۷۰.</ref> | ||
* '''زنده شدن پرندگان:''' از دیگر معجزات حضرت ابراهیم(ع) زنده شدن پرندگان است. در قرآن آمده است که او به خداوند گفت چگونه مردگان را زنده می‌کنی. خداوند پرسید آیا ایمان نداری؟ ابراهیم پاسخ داد برای اینکه اطمینان یابم و قلبم آرام گیرد. خداوند فرمود چهار پرنده را ذبح کن و گوشت آنان را به هم مخلوط کن و هر قسمتی را بر سر کوهی بگذار و بعد آنان را فراخوان. می‌بینی که سوی تو می‌آیند.<ref>سوره | * '''زنده شدن پرندگان:''' از دیگر معجزات حضرت ابراهیم(ع) زنده شدن پرندگان است. در قرآن آمده است که او به خداوند گفت چگونه مردگان را زنده می‌کنی. خداوند پرسید آیا ایمان نداری؟ ابراهیم پاسخ داد برای اینکه اطمینان یابم و قلبم آرام گیرد. خداوند فرمود چهار پرنده را ذبح کن و گوشت آنان را به هم مخلوط کن و هر قسمتی را بر سر کوهی بگذار و بعد آنان را فراخوان. می‌بینی که سوی تو می‌آیند.<ref>سوره بقره، آیه ۲۶۰.</ref> | ||
==نبوت و امامت== | ==نبوت و امامت== | ||
در قرآن بارها به نبوت حضرت ابراهیم تصریح شده است: {{قرآن|وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ ۚ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا|ترجمه=و در اين كتاب ابراهيم را ياد كن كه او پيامبرى راستگو بود.|سوره=مریم|آیه=۴۱}} در این آیات به [[نبوت]] و دعوت او به [[توحید]] تصریح شده است: (سوره عنکبوت آیه | در قرآن بارها به نبوت حضرت ابراهیم تصریح شده است: {{قرآن|وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ ۚ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا|ترجمه=و در اين كتاب ابراهيم را ياد كن كه او پيامبرى راستگو بود.|سوره=مریم|آیه=۴۱}} در این آیات به [[نبوت]] و دعوت او به [[توحید]] تصریح شده است: (سوره عنکبوت آیه ۱۶ تا ۲۵، سوره ممتحنه آیه ۴، سوره زخرف آیه ۲۶ و ۲۷، سوره صافات آیه ۸۳ تا ۱۰۰، سوره شعراء آیه ۶۹ تا ۸۲، سوره انبیاء آیه ۵۱ تا ۵۷، سوره مریم آیه ۴۱ تا ۴۸، سوره انبیا آیات ۵۱ تا ۷۳.). ابراهیم(ع) از پیامبران اولوالعزم به شمار می‌رود.<ref>سوره احزاب، آیه ۷؛ سوره شورا، آیه ۱۳؛ سوره احقاف، آیه ۳۵.</ref> | ||
ابراهیم پس از آزمونهای زیاد، مورد الطاف الهی واقع می‌شود و خداوند مقام امامت را به او عطا و او را امام بر مردم قرار میدهد.<ref>ضیایی، رحمت الله، «ابراهیم(ع)»، کلام اسلامی، ۱۳۸۴ش، شماره ۵۴. ص۱۲۴.</ref> خداوند در قرآن حضرت ابراهیم را امام مردم قرار داده است:{{قرآن|إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا ۖ|ترجمه=من تو را پیشوای مردم قرار دادم.|سوره=بقره|آیه=۱۲۴}} قرآن كريم هر جا نامى از امامت میبرد، دنبالش متعرض هدايت می‌شود، تعرضى كه گويى می‌خواهد كلمه نامبرده را تفسير كند.<ref>طباطبایی، محمدحسین، تفسير الميزان، ج۱، ص۴۱۰. | |||
</ref> | </ref> | ||
ابراهیم و اصحاب او در قرآن به عنوان اسوه حسنه معرفی شده‌اند.<ref>سوره | ابراهیم و اصحاب او در قرآن به عنوان اسوه حسنه معرفی شده‌اند.<ref>سوره ممتحنه، آیه ۴.</ref> این عبارت برای حضرت محمد(ص) هم به کار برده شده است.<ref>سوره احزاب، آیه ۲۱.</ref> | ||
== دعاهای حضرت ابراهیم == | == دعاهای حضرت ابراهیم(ع) == | ||
{{نوشتار اصلی|دعاهای حضرت ابراهیم(ع)}} | |||
دعاهای زیادی از حضرت ابراهیم در قرآن نقل شده است. قسمتی از این دعاها مربوط به امور دنیوی و قسمتی در رابطه با امور معنوی و اخروی است. از قول ابراهیم(ع) آمده است: {{قرآن|رَبِّ هَبْ لِي حُكْمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ|ترجمه=پروردگارا، به من دانش عطا كن و مرا به صالحان ملحق فرماى|سوره=شعراء|آیه=۸۳}} | دعاهای زیادی از حضرت ابراهیم در قرآن نقل شده است. قسمتی از این دعاها مربوط به امور دنیوی و قسمتی در رابطه با امور معنوی و اخروی است. از قول ابراهیم(ع) آمده است: {{قرآن|رَبِّ هَبْ لِي حُكْمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ|ترجمه=پروردگارا، به من دانش عطا كن و مرا به صالحان ملحق فرماى|سوره=شعراء|آیه=۸۳}} | ||
آمرزش برای پدر(عمو)،<ref>سوره | آمرزش برای پدر(عمو)،<ref>سوره ممتحنه، آیه ۴؛ سوره شعراء، آیه ۸۶.</ref> آمرزش برای خود و وسیله آزمایش نشدن برای کافران،<ref>سوره ممتحنه، آیه ۵.</ref>درخواست فرزند صالح،<ref>سوره صافات، آیه ۱۰۰.</ref> درخواست حکمت و علم، قرار دادن از صالحان، درخواست نام نیک، بهشتی شدن و رسوا نشدن در آخرت،<ref>سوره شعراء، آیات ۸۳ تا ۸۹.</ref> رزق و روزی برای فرزند،<ref>سوره ابراهیم، آیه ۳۷.</ref> برپا داشتن نماز، قبول دعا،<ref>سوره ابراهیم، آیه ۴۰.</ref> آمرزش خود و پدر و مادر و مؤمنان.<ref>سوره ابراهیم، آیه ۴۱.</ref> امن قرار دادن مکه و رزق برای ساکنان مؤمن آن،<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۶.</ref> پذیرش ساخت کعبه،<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۷.</ref> قرار دادن از مسلمین و ذریه‌اش، پذیرش توبه، نشان دادن عبادت و آداب دینی<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۸.</ref> از دعاهایی است که حضرت ابراهیم(ع) آنها را بر زبان آورده است. | ||
== مطالعه بیشتر == | == مطالعه بیشتر == | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه =شد | ||
| تیترها = | | تیترها =شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش =شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی =شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی نویسنده = | | بازبینی نویسنده = | ||
| | | ارزیابی کمی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت = | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۷
سؤال
شخصیت حضرت ابراهیم در قرآن چگونه شخصیتی است؟
حضرت ابراهیم(ع) از پیامبران اولوالعزم و پدر حضرت اسماعیل(ع) و حضرت اسحاق(ع) است. قرآن فضائل زیادی درباره او به کار برده و جایگاه عظیمی برای او قائل است. خداوند او را دوست (خلیل) خود برگزید و او را از صدیقان و صالحان و نیکان و بردباران و مؤمنان معرفی کرده است.
نام او ۶۹ بار در قرآن مجید ذکر شده، و در ۲۵ سوره، سخن از وی به میان آمده است. قرآن از حضرت ابراهیم به عنوان امام برای مردم نام برده و به نبوتش تصریح کرده است. سرد شدن آتش و زنده شدن پرنده‌ها از معجزات اوست. طبق آیات قرآن ابراهیم(ع) مورد امتحانات الهی قرار گرفت که از آن جمله فرمان الهی برای ذبح فرزنش بود. یکی از رویدادهای مهم زندگی او، تجدید بنای ساختمان کعبه است که به همراه حضرت اسماعیل(ع) انجام داد. دعاهای حضرت ابراهیم(ع) در قرآن بارها ذکر شده است که درخواست آمرزش برای خود، پدر (عمو)، مؤمنان، قرار گرفتن از صالحان، درخواست فرزند صالح و علم و حکمت از مضامین دعاهای اوست.
زندگی
حضرت ابراهیم در زمان نمرود متولد شد و در بابِل اقامت داشت. نام پدر او فقط یک بار، در آیۀ ۷۴ سوره انعام، آمده است که آزر نام دارد. در این که آیا آزر نام پدر ابراهیم است یا عمویش یا جد مادری‌اش یا آن که مراد رئیس و بزرگ فامیل است، اختلاف نظر وجود دارد. جمعی از مفسران اهل‌سنت، همچون مقاتل بن حیان و ابی اسحاق و ضحاک و کلبی، آزر را پدر واقعی او دانسته‌اند؛ اما تمام مفسران و دانشمندان شیعه عقیده دارند که آزر، پدر ابراهیم نبوده بلکه عموی او یا جد مادری وی بوده است.[۱]
حضرت ابراهيم(ع) دو همسر به نام‌هاى ساره و هاجر داشت. ساره همسر اول، و هاجر كه كنيزى بود، همسر دوم او محسوب مى‌شد. ابتدا پسرى از هاجر متولد شد كه نام او را اسماعيل نهاد؛ سپس خداوند به ساره هم پسرى اعطا كرد و نام اسحاق براى او انتخاب شد.[۲] او نیای بزرگ عرب‌ها از طریق پسرش اسماعیل(ع) و نیز نیای بنی‌اسرائیل از طریق پسر دیگرش اسحاق(ع) است. چهاردهمین سوره قرآن مجید به نام اوست.[۳]
محل دفن حضرت ابراهیم(ع) در سرزمین فلسطین است.[۴]
ویژگی‌ها و اوصاف
در آیات قرآن از حضرت ابراهیم مدح و ستایش فراوان شده و صفات ارزنده او یادآوری گردیده است، مقام و معرفت او نسبت به خدا،[۵] منطق گویای او در برابر بت‌پرستان،[۶] مبارزات سرسختانه و خستگی ناپذیرش در مقابل جباران،[۷] اطاعتش در برابر فرمان پروردگار،[۸] استقامت بی‌نظیرش در برابر توفان حوادث و آزمایش‌های سخت[۹] از ویژگی‌های بارز اوست.
به گفته قرآن او از نیکان،[۱۰] مؤمنان[۱۱]، صالحان[۱۲] و وفا کنندگان به عهد بود و شجاعتی بی نظیر و سخاوتی فوق‌العاده داشت.[۱۳]
خداوند در قرآن حضرت ابراهیم را خلیل الله معرفی می‌کند: ﴿وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا؛ و خدا ابراهيم را به دوستى خود برگزيد.﴾(نساء:۱۲۵) و به او رشد و کمال داده است.[۱۴] قانت (مطیع)، حنیف،[۱۵] اَوّاه، حلیم[۱۶] صدیق[۱۷] و مُنیب[۱۸] القابی است که خداوند ابراهیم را در قرآن با آنها یاد کرده است.
وقایع مهم
- امتحانات الهی: حضرت ابراهیم مورد آزمایش زیادی از سوی خداوند قرار گرفت. آزمايش‌هايى كه عظمت مقام و شخصيت ابراهيم را كاملا مشخص ساخت، و ارزش وجود او را آشكار كرد.[۱۹] در قرآن آمده است:﴿وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ؛ و چون ابراهیم را پروردگارش با کلماتی بیازمود.﴾(بقره:۱۲۴) مفسران گفته‌اند مقصود از «کلمات»، اوامر و نواحی خداوند است.[۲۰] علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌نویسند: مراد از کلمات در آیه قضایایی است که ابراهیم با آنها آزمایش شد و عهدهایی است الهی، که خداوند وفای بدانها را از او خواسته بود، مانند برخورد با ستاره پرستان، شکستن بتها، انداختن در آتش، هجرت به سرزمین مکه، قربانی کردن فرزند و … و اگر از این امتحانات در آیه نامی نبرده است برای این است که غرضی در ذکر آنها نداشته است.[۲۱]
- ساختن کعبه: يكى از امتيازات مهم حضرت ابراهيم(ع)، تجديد بناى خانه كعبه است. كعبه در زمان حضرت آدم(ع) ساخته شد، اما به هنگام طوفان حضرت نوح(ع) ويران گشت، و ابراهيم(ع) از سوى خداوند مأموريت يافت آن را تجديد بنا كند.[۲۲] در قرآن برخی آیات نشان می دهد که حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل بنای کعبه را ساختند.[۲۳]
- ذبح فرزند: فرمان الهی مبنی بر ذبح فرزند، از بزرگترین آزمایش‌هایی که ابراهیم(ع) از سربلند بیرون آمد. حضرت ابراهیم در خواب می‌بیند که فرزند خود را ذبح می‌کند و این خواب را الهامی از سوی خدا می‌پندارد و نظر پسر خود را می‌خواهد. پسرش از امر الهی اطاعت می‌کند و پدرش را به این کار فرامی‌خواند. اما آن زمان که ابراهیم فرزند خود را بر زمین می‌گذارد و قصد ذبحش را دارد، از جانب خداوند ندا می‌آید که تو خوابت را محقق کردی و فرمان الهی را اطاعت کردی. این اتفاق در قرآن به نام «الْبَلَاءُ الْمُبِينُ» آزمایش روشن نام برده شده است و امتحانی بزرگ بود که ابراهیم و فرزندش از آن پیروز درآمدند.[۲۴]
معجزات
- سرد شدن آتش: حضرت ابراهیم(ع) پس از آنکه قومش با استدلال‌های او نسبت به توحید موافق نبودند، بت‌های آنان را شکست و این کار را به بت بزرگ نسبت داد. در برابر این کار، آنان برآمدند تا حضرت ابراهیم را سخت مجازات کنند و آنگاه او را به آتش انداختند. در قرآن آمده است که خداوند به آتش می‌گوید در برابر ابراهیم سرد و سلامت باش (كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا). این اتفاق یکی از معجزات بزرگ حضرت ابراهیم(ع) است.[۲۵]
- زنده شدن پرندگان: از دیگر معجزات حضرت ابراهیم(ع) زنده شدن پرندگان است. در قرآن آمده است که او به خداوند گفت چگونه مردگان را زنده می‌کنی. خداوند پرسید آیا ایمان نداری؟ ابراهیم پاسخ داد برای اینکه اطمینان یابم و قلبم آرام گیرد. خداوند فرمود چهار پرنده را ذبح کن و گوشت آنان را به هم مخلوط کن و هر قسمتی را بر سر کوهی بگذار و بعد آنان را فراخوان. می‌بینی که سوی تو می‌آیند.[۲۶]
نبوت و امامت
در قرآن بارها به نبوت حضرت ابراهیم تصریح شده است: ﴿وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ ۚ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا؛ و در اين كتاب ابراهيم را ياد كن كه او پيامبرى راستگو بود.﴾(مریم:۴۱) در این آیات به نبوت و دعوت او به توحید تصریح شده است: (سوره عنکبوت آیه ۱۶ تا ۲۵، سوره ممتحنه آیه ۴، سوره زخرف آیه ۲۶ و ۲۷، سوره صافات آیه ۸۳ تا ۱۰۰، سوره شعراء آیه ۶۹ تا ۸۲، سوره انبیاء آیه ۵۱ تا ۵۷، سوره مریم آیه ۴۱ تا ۴۸، سوره انبیا آیات ۵۱ تا ۷۳.). ابراهیم(ع) از پیامبران اولوالعزم به شمار می‌رود.[۲۷]
ابراهیم پس از آزمونهای زیاد، مورد الطاف الهی واقع می‌شود و خداوند مقام امامت را به او عطا و او را امام بر مردم قرار میدهد.[۲۸] خداوند در قرآن حضرت ابراهیم را امام مردم قرار داده است:﴿إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا ۖ؛ من تو را پیشوای مردم قرار دادم.﴾(بقره:۱۲۴) قرآن كريم هر جا نامى از امامت میبرد، دنبالش متعرض هدايت می‌شود، تعرضى كه گويى می‌خواهد كلمه نامبرده را تفسير كند.[۲۹]
ابراهیم و اصحاب او در قرآن به عنوان اسوه حسنه معرفی شده‌اند.[۳۰] این عبارت برای حضرت محمد(ص) هم به کار برده شده است.[۳۱]
دعاهای حضرت ابراهیم(ع)
دعاهای زیادی از حضرت ابراهیم در قرآن نقل شده است. قسمتی از این دعاها مربوط به امور دنیوی و قسمتی در رابطه با امور معنوی و اخروی است. از قول ابراهیم(ع) آمده است: ﴿رَبِّ هَبْ لِي حُكْمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ؛ پروردگارا، به من دانش عطا كن و مرا به صالحان ملحق فرماى﴾(شعراء:۸۳)
آمرزش برای پدر(عمو)،[۳۲] آمرزش برای خود و وسیله آزمایش نشدن برای کافران،[۳۳]درخواست فرزند صالح،[۳۴] درخواست حکمت و علم، قرار دادن از صالحان، درخواست نام نیک، بهشتی شدن و رسوا نشدن در آخرت،[۳۵] رزق و روزی برای فرزند،[۳۶] برپا داشتن نماز، قبول دعا،[۳۷] آمرزش خود و پدر و مادر و مؤمنان.[۳۸] امن قرار دادن مکه و رزق برای ساکنان مؤمن آن،[۳۹] پذیرش ساخت کعبه،[۴۰] قرار دادن از مسلمین و ذریه‌اش، پذیرش توبه، نشان دادن عبادت و آداب دینی[۴۱] از دعاهایی است که حضرت ابراهیم(ع) آنها را بر زبان آورده است.
مطالعه بیشتر
- قهرمان توحید، مکارم شیرازی، ناصر.
- پدر پیامبران در قرآن، عباسی، حبیب الله.
- تاریخ انبیاء، قصص قرآن از آدم تا خاتم النبیین، سید هاشم رسولی محلاتی.
منابع
- ↑ «آزر»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ذیل مدخل.
- ↑ مكارم شيرازى، ناصر، قهرمان توحيد، شرح و تفسير آيات مربوط به حضرت ابراهيم( ع)، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ خرمشاهی، بهاءالدین، قرآن شناخت، تهران، ۱۳۷۹، طرح نو، ص۱۸۳.
- ↑ رسولی محلاتی، سید هاشم، تاریخ انبیاء، قصص قرآن از آدم تا خاتم النبیین، ص۱۶۵.
- ↑ سوره نحل، آیه ۱۲۰.
- ↑ سوره انبیاء، ۵۷–۵۲.
- ↑ سوره انعام، ۸۱–۸۰.
- ↑ سوره صافات، ۱۱۰–۱۰۱.
- ↑ سوره صافات، ۱۰۹–۱۰۷.
- ↑ سوره ص، آیه ۴۷..
- ↑ سوره صافات، آیه ۱۱۱.
- ↑ سوره نحل، ۱۲۲.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ج۱، ص۴۴۶.
- ↑ سوره انبیاء، آیه ۵۱.
- ↑ سوره نحل، آیه ۱۲۰.
- ↑ سوره توبه، ص۱۱۴.
- ↑ سوره مریم، آیه ۴۱.
- ↑ سوره هود، آیه ۷۵.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، ج۱، ص۴۳۶.
- ↑ ترجمه تفسير جوامع الجامع، طبرسی، ج۱، ص: ۱۶۳
- ↑ طباطبائی، سید محمد حسین، ترجمه المبزان، انتشارات دفتر اسلامی، ج۱، ص۴۰۸.
- ↑ قهرمان توحيد، شرح و تفسير آيات مربوط به حضرت ابراهيم( ع)، مكارم شيرازى، ناصر، ج۱، ص۱۳۷
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۲۷.
- ↑ سوره صافات، آیات ۱۰۱ تا ۱۰۸.
- ↑ سوره انبیاء، آیات ۵۲ تا ۷۰.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۶۰.
- ↑ سوره احزاب، آیه ۷؛ سوره شورا، آیه ۱۳؛ سوره احقاف، آیه ۳۵.
- ↑ ضیایی، رحمت الله، «ابراهیم(ع)»، کلام اسلامی، ۱۳۸۴ش، شماره ۵۴. ص۱۲۴.
- ↑ طباطبایی، محمدحسین، تفسير الميزان، ج۱، ص۴۱۰.
- ↑ سوره ممتحنه، آیه ۴.
- ↑ سوره احزاب، آیه ۲۱.
- ↑ سوره ممتحنه، آیه ۴؛ سوره شعراء، آیه ۸۶.
- ↑ سوره ممتحنه، آیه ۵.
- ↑ سوره صافات، آیه ۱۰۰.
- ↑ سوره شعراء، آیات ۸۳ تا ۸۹.
- ↑ سوره ابراهیم، آیه ۳۷.
- ↑ سوره ابراهیم، آیه ۴۰.
- ↑ سوره ابراهیم، آیه ۴۱.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۲۶.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۲۷.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۲۸.