سفارش به خوردن گوشت در روایت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۰۳

سؤال

پیامبر(ص) فرمودند: «بر شما باد گوشت، چرا که هر کس گوشت را چهل روز واگذارد، بدخوی می‌شود و هر کس بدخوی شود، خویش را می‌آزارد و هر کس خویش را آزرد در گوش وی اذان بگویید»^[۱] آیا این حدیث صحیح است؟ منظور از آن چیست؟

روایت سفارش پیامبر به خوردن گوشت در منابع روایی ذکر شده است. همچنین در کتاب‌های فقهی فصلی به نام خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها وجود دارد. این سفارش به دلیل این است که بدن انسان نیازمند موادی است که آن‌ها را گوشت تامین می‌کند. در مقابل نیز از خوردن هر روز گوشت نهی شده است، زیرا این مورد نیز موجب آسیب رسیدن به بدن خواهد شد.

اهمیت خوردن و آشامیدن در اسلام

دین اسلام از اصول عقاید و فروع دین تا روش آداب معاشرت و رسوم زندگی و حتی به جزئی‌ترین نکات زندگی توجه دارد؛ یکی از این جزئیات آداب تغذیه است. در اصطلاح فقهی به آن اطعمه و اشربه گفته می‌شود و اشاره دارد چه چیزی‌هایی خوب است، انسان آن‌ها را بخورد و چه چیزهایی خوردنش پسندیده نیست. حتی در خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها نیز به جزئیات توجه نموده و نوع خوراک را نیز سفارش می‌کند که یکی از آن‌ها گوشت است. اسلام به خوردن گوشت سفارش کرده‌است. دلیل این مسئله این است که گوشت خصوصیات و ویژگی‌های فراوان غذائی و تقویتی برای بدن دارد؛ لذا پیشوایان دینی نیز خودشان به خوردن این طعام اقدام می‌کردند و دیگران را نیز به آن سفارش می‌نمودند.

بررسی سندی حدیث

حدیث مذکور را راوندی در کتاب النوادر خود نقل کرده و در کتاب‌های دیگر با کمی تفاوت در عبارت نقل شده‌ است و قطعات مختلف حدیث نیز در روایاتی از پیامبر (ص) و سایر معصومین در کتاب‌های حدیثی و روائی نقل شده‌ است. در فقه اسلامی بابی به عنوان کراهت نخوردن گوشت تا چهل روز آمده و در آن روایات متعددی در این زمینه نقل کرده‌اند.^[۲]

راوندی از سهل بن احمد از محمد بن محمد بن اشعث، از موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر(ع) از پدرانشان(ع) از پیامبر(ص) نقل کرده‌ است که فرمود: «عَلَيْكُمْ بِاللَّحْمِ فَإِنَّهُ مَنْ تَرَكَ اَللَّحْمَ أَرْبَعِينَ يَوْماً سَاءَ خُلُقُهُ وَ مَنْ سَاءَ خُلُقُهُ عَذَّبَ نَفْسَهُ وَ مَنْ عَذَّبَ نَفْسَهُ فَأَذِّنُوا فِي أُذُنِهِ؛ بر شما باد خوردن گوشت، چرا که هر کس به مدت چهل روز خوردن گوشت را ترک کند خلقش تُند می‌شود و کسی که خلقش تُند شد، بر خویشتن آزار می‌رساند و هر کس خویش را بیازارد در گوش او اذان بگویید.»^[۳]

درباره صحت سند حدیث باید گفت که محمد بن اشعث و موسی بن اسماعیل از ثقات و افراد مورد اعتماد در نقل حدیث هستند و تنها سهل بن احمد است که گفته می‌شود درباره‌اش مطالب زیادی گفته شده، برخی او را مجهول دانسته و برخی نیز گفته‌اند امر او مخفی بود تا این که در اواخر عمرش ایمان آورد و برخی نیز گفته‌اند اگر سهل بن احمد از اشعثیات نقل کند (از روایات محمد بن اشعث) مشکل ندارد، لذا او را جزو ممدوحین در نقل حدیث معرفی کرده‌اند.^[۴] بنابراین روایت از نظر سندی اشکال ندارد و اگر چه سهل در سند روایت است ولی این روایت و امثال آن، در کتب فقهی و روائی فراوان است و فراوانی می‌تواند جبران ضعف سند باشد.

سفارش به خوردن گوشت در روایات دیگر

از آن جا که گوشت یک غذای کامل و مقوی است و تأثیر فراوانی بر انسان دارد، پیامبر(ص) سفارش نمودند اگر کسی در مدت چهل روز نتوانست گوشت بخورد، باید قرض کند و گوشت بخورد.^[۵] و اگر گوشت نخورد دچار سستی می‌شود و سستی هم بدخلقی و آزار رساندن به بدن را در پی دارد.

امام صادق(ع) فرمودند: «گوشت بدن از گوشت، به رویش می‌آید و هر کسی آن را چهل روز ترک کند، خلق او بد می‌شود. آن را بخورید که بر توانائی چشم و گوش شما می‌افزاید.»^[۶] در مقابل این احادیث روایات دیگری هست که می‌گوید اگر کسی همه روزه گوشت بخورد سنگ دل می‌شود.^[۷]

دلایل تاکید بر خوردن گوشت

ترک خوردن گوشت باعث می‌شود که بدن انسان نیروی لازم را نداشته باشد و آن پروتئینی که از گوشت جذب بدن می‌شود غذاهای دیگر به حد کافی نمی‌توانند آن را برطرف کنند، لذا بدن سست و بی رمق می‌ماند و بر این اساس توان عبادت و بندگی خدا از انسان سلب می‌شود و از طرفی سستی قوه جسمانی انسان باعث بی‌میلی به خانواده می‌شود و این هم تبعات بدی دارد. اسلام دینی است که همیشه اعتدال را رعایت می‌کند و همان‌گونه که بیان شد از خوردن زیاد از حد گوشت نیز بر حذر می‌دارد، بنابراین انسان باید دقت کند نه تن‌پرور باشد و نه توجهی به بدن خود نکند که از ضعف و سستی موجب آزار جسم خود شود.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

شناخت و راه درمان بیماری‌های روحی، مهدی شمس الدین.

اسرار و آثار اذان، عباس عزیزی.

منابع

↑ بحارالانوار، ج۶۶، ص۷۵
↑ حر عاملی، وسایل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹ق، ج۲۵، ص۴۰–۴۲.
↑ راوندی، ضیاء الدین فضل الله، النوادر، قم، دارالحدیث، ۱۴۰۷ق، ص۲۳۷؛ راوندی، قطب الدین، الدعوات، قم، مدرسه امام مهدی، ۱۴۰۷ق، ص۱۵۳؛ زید بن علی، مسند، بیروت، دارالحیاه، ص۴۷۹؛ احمد بن محمد خالد برقی، المحاسن، ج۲، ص۴۶۵؛ بحارالانوار، ج۶۳، ص۷۵، ح۷۱.
↑ نجاشی، رجال، ص۱۸۷–۳۸۰؛ طوسی، رجال، ص۴۷۴؛ ابن غضائری، رجال، ج۳، ص۱۷۷.
↑ وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۲۶.
↑ وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۲۶.
↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج۶۲، ص۲۹۴.

[1] بحارالانوار، ج۶۶، ص۷۵

[2] حر عاملی، وسایل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹ق، ج۲۵، ص۴۰–۴۲.

[3] راوندی، ضیاء الدین فضل الله، النوادر، قم، دارالحدیث، ۱۴۰۷ق، ص۲۳۷؛ راوندی، قطب الدین، الدعوات، قم، مدرسه امام مهدی، ۱۴۰۷ق، ص۱۵۳؛ زید بن علی، مسند، بیروت، دارالحیاه، ص۴۷۹؛ احمد بن محمد خالد برقی، المحاسن، ج۲، ص۴۶۵؛ بحارالانوار، ج۶۳، ص۷۵، ح۷۱.

[4] نجاشی، رجال، ص۱۸۷–۳۸۰؛ طوسی، رجال، ص۴۷۴؛ ابن غضائری، رجال، ج۳، ص۱۷۷.

[5] وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۲۶.

[6] وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۲۶.

[7] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج۶۲، ص۲۹۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|کاربر=Rahmani }}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-پيامبر اكرم(ص) فرمودند: بر شما باد گوشت، چرا كه هر كس گوشت را چهل روز واگذارد، بدخوي مي شود و هر كس بدخوي شود، خويش را مي آزارد و هر كس خويش را آزرد در گوش وي اذان بگوييد (بحارالانوارج ۶۶ ص۷۵). آيا اين حديث صحت دارد يا نه؟ اگر صحيح است تفسير آن چيست؟
+پیامبر(ص) فرمودند: «بر شما باد گوشت، چرا که هر کس گوشت را چهل روز واگذارد، بدخوی می‌شود و هر کس بدخوی شود، خویش را می‌آزارد و هر کس خویش را آزرد در گوش وی اذان بگویید»<ref>بحارالانوار، ج۶۶، ص۷۵</ref> آیا این حدیث صحیح است؟ منظور از آن چیست؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-دين اسلام از آن جهت کامل ترين و جامع ترين و جاودان ترين دين است که به ابعاد مختلف حيات بشري توجه دارد از اصول عقايد و فروع دين گرفته تا روش معاشرت و آداب و رسوم زندگي و حتي به جزئي ترين نکات زندگي توجه دارد که يکي از اين جزئيات آداب تغذيه است و به اصطلاح فقهي اطعمه و اشربه است و اشاره مي کند که چه چيزي خوب است که انسان آن ها را بخورد و چه چيزهايي خوردنش پسنديده نيست حتي در خوردني ها و آشاميدني ها نيز به جزئيات رفته و نوع خوراک را هم سفارش مي کند که يکي از آن ها گوشت است که اسلام به خوردن آن سفارش اکيد دارد. و اين چيزي نيست جز اين که گوشت خصوصيات و ويژگي هاي فراوان غذائي و تقويتي براي بدن دارد. لذا پيشوايان دين هم خودشان به خوردن اين طعام اقدام مي کردند و هم ديگران را به آن سفارش مي نمودند. که يک موردش حديث فوق الذکر مي باشد.
+'''روایت سفارش پیامبر به خوردن گوشت''' در [[منابع روایی]] ذکر شده است. همچنین در [[کتاب‌های فقهی]] فصلی به نام خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها وجود دارد. این سفارش به دلیل این است که بدن [[انسان]] نیازمند موادی است که آن‌ها را گوشت تامین می‌کند. در مقابل نیز از خوردن هر روز گوشت نهی شده است، زیرا این مورد نیز موجب آسیب رسیدن به بدن خواهد شد.
-اين حديث را به اين شکل راوندي در کتاب نوادر خود نقل کرده و در کتاب هاي ديگر نيز باکمي تفاوت در عبارت به وفور نقل شده است و قطعات مختلف حديث نيز در روايات مختلف از پيامبر(ص) و از ساير معصومين در کتاب هاي حديثي و روائي نقل شده است. و حتي در فقه اسلامي بابي بعنوان کراهت نخوردن گوشت تا چهل روز آمده و در آن روايات متعددي در اين زمينه نقل کرده اند.<ref>حر عاملي، وسايل الشيعه، قم، آل البيت، ۱۴۰۹ق، ج۲۵، ص۴۰ـ۴۲.</ref>
+==اهمیت خوردن و آشامیدن در اسلام==
+[[دین اسلام]] از [[اصول عقاید]] و [[فروع دین]] تا روش [[آداب معاشرت]] و [[رسوم زندگی]] و حتی به جزئی‌ترین نکات زندگی توجه دارد؛ یکی از این جزئیات آداب تغذیه است. در اصطلاح فقهی به آن [[اطعمه و اشربه]] گفته می‌شود و اشاره دارد چه چیزی‌هایی خوب است، انسان آن‌ها را بخورد و چه چیزهایی خوردنش پسندیده نیست. حتی در خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها نیز به جزئیات توجه نموده و نوع خوراک را نیز سفارش می‌کند که یکی از آن‌ها گوشت است. اسلام به خوردن گوشت سفارش کرده‌است. دلیل این مسئله این است که گوشت خصوصیات و ویژگی‌های فراوان غذائی و تقویتی برای بدن دارد؛ لذا [[پیشوایان دینی]] نیز خودشان به خوردن این طعام اقدام می‌کردند و دیگران را نیز به آن سفارش می‌نمودند.
-راوندي از سهل بن احمد از محمد بن محمد بن اشعث، از موسي بن اسماعيل بن موسي بن جعفر از پدران بزرگوارش(ع) از رسول اکرم(ص) نقل کرده است که پيامبر(ص) فرمود: عليکم باللحم، فإنه من ترک اللحم اربعين يوما ساء خلقه، و من ساء خلقه عذب نفسه، و من عذب نفسه فأذنوا في اذنه،<ref>راوندي، ضياء الدين فضل الله، النوادر، قم، دارالحديث، ۱۴۰۷ق، ص۲۳۷؛ راوندي، قطب الدين، الدعوات، قم، مدرسه امام مهدي، ۱۴۰۷ق، ص۱۵۳؛ زيد بن علي، مسند، بيروت، دارالحياه، ص۴۷۹؛ احمد بن محمد خالد برقي، المحاسن، ج۲، ص۴۶۵؛ بحارالانوار، ج۶۳، ص۷۵، ح۷۱.</ref> بر شما باد خوردن گوشت، چرا که هر کس به مدت چهل روز خوردن گوشت را ترک کند خلقش تند مي شود و کسي که خلقش تند شد، بر خويشتن آزار مي رساند و هر کس خويش را بيازارد در گوش او اذان بگوييد.
+==بررسی سندی حدیث==
+حدیث مذکور را [[راوندی]] در [[کتاب النوادر]] خود نقل کرده و در کتاب‌های دیگر با کمی تفاوت در عبارت نقل شده‌ است و قطعات مختلف حدیث نیز در روایاتی از [[پیامبر (ص)]] و سایر معصومین در [[کتاب‌های حدیثی]] و روائی نقل شده‌ است. در [[فقه اسلامی]] بابی به عنوان [[کراهت]] نخوردن گوشت تا چهل روز آمده و در آن روایات متعددی در این زمینه نقل کرده‌اند.<ref>حر عاملی، وسایل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹ق، ج۲۵، ص۴۰–۴۲.</ref>
-درباره صحت و سند حديث بايد گفت که محمد بن اشعث و موسي بن اسماعيل از ثقات و افراد مورد اعتماد در نقل حديث هستند و تنها سهل بن احمد است که گفته مي شود درباره اش مطالب زيادي گفته شده برخي او را مجهول دانسته و برخي نيز گفته اند امر او مخفي بود تا اين که در اواخر عمرش ايمان آورد و برخي نيز گفته اند اگر سهل بن احمد از اشعثيات نقل کند (از روايات محمد بن اشعث) مشکل ندارد لذا او را جزو ممدوحين در نقل حديث معرفي کرده اند.<ref>ر.ک: نجاشي، رجال، ص۱۸۷ـ۳۸۰؛ طوسي، رجال، ص۴۷۴؛ ابن غضائري، رجال، ج۳، ص۱۷۷.</ref> با اين حساب روايت از لحاظ سندي اشکال ندارد و اگر چه سهل در سند روايت است ولي اين روايت و امثال آن، آن قدر در کتب فقهي و روائي فراوان هست که اين فراواني جبران کننده ضعف سند هم مي تواند باشد.
+راوندی از سهل بن احمد از محمد بن محمد بن اشعث، از موسی بن اسماعیل بن [[موسی بن جعفر(ع)]] از پدرانشان(ع) از پیامبر(ص) نقل کرده‌ است که فرمود: {{متن عربی|عَلَيْكُمْ بِاللَّحْمِ فَإِنَّهُ مَنْ تَرَكَ اَللَّحْمَ أَرْبَعِينَ يَوْماً سَاءَ خُلُقُهُ وَ مَنْ سَاءَ خُلُقُهُ عَذَّبَ نَفْسَهُ وَ مَنْ عَذَّبَ نَفْسَهُ فَأَذِّنُوا فِي أُذُنِهِ|ترجمه=بر شما باد خوردن گوشت، چرا که هر کس به مدت چهل روز خوردن گوشت را ترک کند خلقش تُند می‌شود و کسی که خلقش تُند شد، بر خویشتن آزار می‌رساند و هر کس خویش را بیازارد در گوش او [[اذان]] بگویید.}}<ref>راوندی، ضیاء الدین فضل الله، النوادر، قم، دارالحدیث، ۱۴۰۷ق، ص۲۳۷؛ راوندی، قطب الدین، الدعوات، قم، مدرسه امام مهدی، ۱۴۰۷ق، ص۱۵۳؛ زید بن علی، مسند، بیروت، دارالحیاه، ص۴۷۹؛ احمد بن محمد خالد برقی، المحاسن، ج۲، ص۴۶۵؛ بحارالانوار، ج۶۳، ص۷۵، ح۷۱.</ref>
-از آن جا که گوشت يک غذاي کامل و مقوي است و تأثير فراواني بر چشم انسان دارد حتي پيامبر(ص) سفارش نمودند اگر کسي در مدت چهل روز نتوانست گوشت بخورد، بايد قرض کند و گوشت بخورد.<ref>وسائل الشيعه، همان، ج۱۷، ص۲۶.</ref> و اگر گوشت نخورد دچار سستي مي شود و سستي هم بدخلقي و آزار رساندن به بدن را در پي دارد.
+درباره [[صحت سند حدیث]] باید گفت که محمد بن اشعث و موسی بن اسماعیل از ثقات و افراد مورد اعتماد در نقل حدیث هستند و تنها سهل بن احمد است که گفته می‌شود درباره‌اش مطالب زیادی گفته شده، برخی او را [[مجهول]] دانسته و برخی نیز گفته‌اند امر او مخفی بود تا این که در اواخر عمرش ایمان آورد و برخی نیز گفته‌اند اگر سهل بن احمد از اشعثیات نقل کند (از روایات محمد بن اشعث) مشکل ندارد، لذا او را جزو ممدوحین در نقل حدیث معرفی کرده‌اند.<ref>نجاشی، رجال، ص۱۸۷–۳۸۰؛ طوسی، رجال، ص۴۷۴؛ ابن غضائری، رجال، ج۳، ص۱۷۷.</ref> بنابراین [[روایت]] از نظر سندی اشکال ندارد و اگر چه سهل در سند روایت است ولی این روایت و امثال آن، در کتب فقهی و روائی فراوان است و فراوانی می‌تواند [[جبران ضعف سند]] باشد.
-امام صادق(ع) فرمودند: گوشت بدن از گوشت، به رويش مي آيد و هر کسي آن را چهل روز ترک کند، خلق او بد مي شود. آن را بخوريد که بر توانائي چشم و گوش شما مي افزايد.<ref>همان.</ref>
+==سفارش به خوردن گوشت در روایات دیگر==
+از آن جا که گوشت یک غذای کامل و مقوی است و تأثیر فراوانی بر انسان دارد، پیامبر(ص) سفارش نمودند اگر کسی در مدت چهل روز نتوانست گوشت بخورد، باید [[قرض]] کند و گوشت بخورد.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۲۶.</ref> و اگر گوشت نخورد دچار سستی می‌شود و سستی هم بدخلقی و آزار رساندن به بدن را در پی دارد.
-ترک خوردن گوشت باعث مي شود که بدن انسان نيروي لازم را نداشته باشد و آن پروتئيني که از گوشت جذب بدن مي شود غذاهاي ديگر به حد کافي نمي توانند آن را برطرف کنند لذا بدن سست و بي رمق مي ماند و بر اين اساس توان عبادت و بندگي خدا از انسان سلب مي شود و از طرفي سستي قوه جسماني انسان باعث بي ميلي به خانواده مي شود و اين هم تبعات بدي دارد اسلام ديني است که هميشه اعتدال را رعايت مي کند در مقابل اين احاديث روايات ديگري هست که مي گويد اگر کسي همه روزه گوشت بخورد سنگ دل مي شود.<ref>مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفاء، ج۶۲، ص۲۹۴.</ref> لذا انسان بايد دقت کند نه تن پرور باشد و نه توجهي به بدن خود نکند که از ضعف و سستي موجب آزار جسم خود شود. اما اگر کار به اين جا رسيد و در اثر نخوردن گوشت و يا به هر سببي و علتي بدخلق شد براي رهائي از آن بايد کوشش کند.
+[[امام صادق(ع)]] فرمودند: «گوشت بدن از گوشت، به رویش می‌آید و هر کسی آن را چهل روز ترک کند، خلق او بد می‌شود. آن را بخورید که بر توانائی چشم و گوش شما می‌افزاید.»<ref>وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۲۶.</ref> در مقابل این احادیث روایات دیگری هست که می‌گوید اگر کسی همه روزه گوشت بخورد سنگ دل می‌شود.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج۶۲، ص۲۹۴.</ref>
-اما چرا اسلام به خوردن گوشت سفارش مي کند آن هم گوشت حيواناتي با ويژگي خاص مثل گوسفند، گاو، آهو و برخي پرندگان و آبزيان. وقتي به خصوصيات اين گونه حيوانات مي نگريم در مي يابيم که همه آن ها از حيوانات آرام و بي آزار هستند که اسلام خوردن گوشت آن ها را حلال مي داند ولي در مقابل، گوشت حيواناتي مثل شير، ببر و پلنگ و گرگ و امثال اين ها را که اصولاً زندگي خشن و تجاوز گر دارند منع مي کند. لذا در مي يابيم که گوشت علاوه بر اثر جسمي و قوه بدني که به انسان مي دهد نيروي روحي و لطافت روح و اخلاق انسان را نيز تحت تأثير دارد از آن جا که اين نوع گوشت ها از منابع طبيعي مثل يونجه و گندم و انواع گياهان ديگر طي يک فرايند شيميايي تبديل به گوشت مي شوند و خاصيت لطيف دارند و مخصوصاً موقع گل دادن روح انسان را نوازش مي دهند لذا اين خاصيت در گوشت هم که با استفاده از آن علاوه بر تقويت قواي جسماني، قوه روحي و خلقي انسان نيز تقويت مي شود. ولي اگر اين نوع تغذيه بر انسان مقدور نشد يا در اثر نبود اين نعمت، انسان دچار يک بيماري روحي مي شود و در اثر اين بيماري که با عنوان «سوء خلق» از آن ياد مي شود آدمي به خود و ديگران آزار مي رساند چرا که انسان بدخلق، منافق صفت مي شود و نيز شيطان بر او تسلط مي يابد و لذا براي رهايي از اين بيماري، اسلام جايگزين ديگري در نظر گرفته که بر طرف کننده سوء خلق هست. يعني «اذان» وقتي که به مفاهيم و مضامين اذان نگاه مي کنيم همگي از توحيد و شهادت به نبوت و شتاب به عبادت و عمل خير و در نهايت باز توحيد را بيان مي کند ـ که اگر با آوازي خوش و دلنشين به گوش کسي برسد به روح او لطافت خاصي مي دهد و نفاق، کناره گيري از اجتماع و... را از بين مي برد و موجب فرار شيطان از اطراف انسان مي شود. و لذا دين اسلام اين شعار مستحکم خود را به عنوان جايگزين روحي براي گوشت که لطافت خاصي به روح انسان مي دهد برگزيده است که سعادت را در پي دارد.
+==دلایل تاکید بر خوردن گوشت==
+ترک خوردن گوشت باعث می‌شود که بدن انسان نیروی لازم را نداشته باشد و آن پروتئینی که از گوشت جذب بدن می‌شود غذاهای دیگر به حد کافی نمی‌توانند آن را برطرف کنند، لذا بدن سست و بی رمق می‌ماند و بر این اساس توان [[عبادت]] و [[بندگی خدا]] از انسان سلب می‌شود و از طرفی سستی قوه جسمانی انسان باعث بی‌میلی به [[خانواده]] می‌شود و این هم تبعات بدی دارد. اسلام دینی است که همیشه [[اعتدال]] را رعایت می‌کند و همان‌گونه که بیان شد از خوردن زیاد از حد گوشت نیز بر حذر می‌دارد، بنابراین انسان باید دقت کند نه تن‌پرور باشد و نه توجهی به بدن خود نکند که از ضعف و سستی موجب آزار جسم خود شود.
 {{پایان پاسخ}}
 {{مطالعه بیشتر}}
-==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:==
-۱ـ اخلاق در قرآن کريم ـ آيت الله مکارم شيرازي.
+== معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر ==
+* شناخت و راه درمان بیماری‌های روحی، مهدی شمس الدین.
-۲ـ شناخت و راه درمان بيماري هاي روحي، مهدي شمس الدين.
+* اسرار و آثار اذان، عباس عزیزی.
-۳ـ اسرار و آثار اذان ـ عباس عزيزي.
 {{پایان مطالعه بیشتر}}
-==منابع==
+== منابع ==
-<references />
+{{پانویس|۲}}
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = حدیث
 |شاخه فرعی۱ = فقه الحدیث
 |شاخه فرعی۲ =
 |شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
   | بازبینی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =ج
 }}
 {{پایان متن}}