حج در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '|شاخه فرعی' به '| شاخه فرعی') |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =') |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
[[حج]] | [[حج]] از امور مهم عبادی در اسلام است که قرآن در آیات متعدد درباره وجوه و فروع آن سخن گفته است. حج در قرآن با شرط استطاعت واجب شمرده شده است. خداوند بهترین توشه و ره‌آوردی را که می‌توان از سفر حج حاصل کرد تقوا می‌داند. قصد و نیت حج تنها باید برای خداوند باشد. اعمال حج، قربانی حج و سعی صفا و مروه، شعارالله نام گرفته‌اند. | ||
ماه‌های معین برای حج، و احکام آن نظیر قربانی کردن، جواز تجارت در حج، طواف خانه خدا، وقوف در عرفات و… در قرآن تصریح شده است. | |||
[[پرونده:تصویر مینیاتوری از حج.jpg|بندانگشتی|تصویر مینیاتوری از حج متعلق به قرن نهم قمری، نگهداری شده در موزه ملی ایران|315x315پیکسل]] | |||
== بُعد معنوی و عرفانی حج == | |||
مقصود اصلی از تشریع حج و سایر عبادات، تقویت بعد روحانی انسان است.<ref>نشریه معرفت، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، ج۱۲ ص۷</ref> وقتی خداوند کعبه را برای حضرت ابراهیم(ع) معین کرد دو امر را به او سپرد. یک اینکه برای خداوند شریکی قرار ندهد و دوم اینکه این مکان را برای نمازگزاران و طواف‌کنندگان پاکیزه نگه دارد.<ref>سوره حج آیه ۲۶</ref> [[علامه طباطبایی]] ذیل آیه ۲۶ سوره حج می‌فرماید: مراد از آماده ساختن کعبه برای ابراهیم این است که آنجا مرجع عبادت خدا قرار داده شود تا بندگان آنجا را خانه عبادت قرار بدهند. | |||
خداوند به مؤمنان سفارش می‌کند از حج توشه‌ای بردارند و بهترین توشه را تقوا می‌داند.<ref>سوره بقره آیه ۱۹۷</ref> هدف از این سفر الهی، کسب تقوا و توشه معنوی است.<ref>نشریه معرفت، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، ج۱۲ ص۷</ref> خداوند توصیه می‌کند پس از انجام مناسک حج، خداوند را بسیار یاد کنند.<ref>سوره بقره آیه ۲۰۰</ref> و برای خداوند حج را تمام کنند.<ref>ره بقره، آیه ۱۹۶و</ref> آیات قرآن نشان می‌دهد جز انگیزه الهی و قصد تقرب به ذات پاک او، چیز دیگری نباید برای انگیزه سفر حج وجود داشته باشد.<ref>تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، ج۲، ص۵۵</ref>[[پرونده:حج از دیدگاه قرآن نوشته شهید بهشتی.jpg|بندانگشتی|کتاب «حج از دیدگاه قرآن» {{سخ}}اثر شهید بهشتی|200x200پیکسل]] | |||
از | |||
== | == وجوب حج == | ||
در بین همه مذاهب، یکی از ارکان [[دین]]، حج می‌باشد. آیات متعددی در قرآن نشان‌دهنده وجوب حج است. بنابر آیه ۲۷ [[سوره حج]]، [[حضرت ابراهیم(ع)]] مأمور شد که حکم حج را به مردم ابلاغ کند. کسی که عمداً حج نگذارد، رکنی از ارکان دین الهی را نادیده گرفته است. از این‌رو، خداوند در مورد ترک عمدی و عملی حج می‌فرماید: {{قرآن||ترجمه=... و برای خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانایی رفتن به سوی آن دارند. و هر کس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زیان رسانده)، خداوند از همه جهانیان، بی‌نیاز است.|سوره=آل عمران|آیه=۹۷}} از این آیه به دست می‌آید ترک عمدی حج به منزله کفر هست؛ یعنی کسی که عمداً به حج نرود، در عمل مرتکب کفر و نادیده گرفتن قسمتی از دین شده است، اگر چه در ایمان و اعتقاد کافر نباشد؛ لذا در اینجا کفر به معنای کفر به فروع دین می‌باشد؛ نظیر کافر شدن به نماز یعنی ترک [[نماز]] و کافر شدن به روزه، یعنی ترک [[روزه]]. پس کفر در اینجا به معنای نادیده گرفتن عمل و ترک عمل می‌باشد.<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، بیروت، دار الکتب الاسلامیه، ج۶، ص۴۰۶.</ref> و نیز در آیه ۱۹۷ [[سوره بقره]]، برای حج ماه‌های معین، تعیین شده است. | |||
در آیه ۹۷ [[سوره آل عمران]] شرط وجوب حج، استطاعت دانسته شده است. | |||
== شعائرالله == | == شعائرالله == | ||
[[شعائر]] جمع شعیره به معنای علامت است، شعائر الله، علامت‌هایی هستند که انسان را به یاد خدا می‌اندازند. از این روست که خداوند در مورد صفا و مروه می‌فرماید: این دو از شعائر الهی هستند | {{نوشتار اصلی|شعائرالله در قرآن}} | ||
[[شعائر]] جمع شعیره به معنای علامت است، شعائر الله، علامت‌هایی هستند که انسان را به یاد خدا می‌اندازند. از این روست که خداوند در مورد صفا و مروه می‌فرماید: این دو از شعائر الهی هستند<ref>سوره بقره، آیه ۱۵۸</ref> | |||
خداوند زمان و مکانی را که در آن حج و عمره به جا آورده می‌شود و نیز کسانی را که عمره به جا می‌آورند و | خداوند زمان و مکانی را که در آن حج و عمره به جا آورده می‌شود و نیز کسانی را که عمره به جا می‌آورند و همچنین قربانی حج، همه را از شعائر الهی یاد کرده است.<ref>سوره حج آیات ۳۲ ۳۶</ref> بنابراین نه تنها کسانی که برای حج و عمره احرام بسته‌اند، بلکه افرادی که به قصد این دو عمل از دورترین نقاط عالم حرکت کرده‌اند و هنوز به حرم بلکه به میقات نرسیده‌اند، همه جزء شعائر الهی هستند. سراسر حج از کعبه گرفته تا آن حیوانی که برای قربانی تعیین شده، جزء شعائر الهی هستند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۳۹.</ref> لذا دیده می‌شود برای امنیت شخصی که آهنگ حج کرده، ماه ذیقعده برای حرکت او به طرف خانه خدا و ماه ذیحجه برای اعمال و مناسک آن و ماه محرم بر حرمت و احترام و برای بازگشت او به طرف خانه خود و امنیت او از ماه‌های حرام شمرده شده و جنگ و قتال به احترام حاجی در این سه ماه، حرام می‌باشد. | ||
در آیه دوم از [[سوره مائده]] نیز آمده است: {{قرآن||ترجمه=ای کسانی که ایمان آوردید شعائر و حدود الهی در حج را محترم بشمارید، مخالفت با آنها را حلال ندانید و نه ماه حرام را و نه قربانی‌های بی نشان و با نشان را و نه آنها را که به قصد خانه خدا برای به دست آوردن فضل پروردگار و خوشنودی او می‌آیند.}} | در آیه دوم از [[سوره مائده]] نیز آمده است: {{قرآن||ترجمه=ای کسانی که ایمان آوردید شعائر و حدود الهی در حج را محترم بشمارید، مخالفت با آنها را حلال ندانید و نه ماه حرام را و نه قربانی‌های بی نشان و با نشان را و نه آنها را که به قصد خانه خدا برای به دست آوردن فضل پروردگار و خوشنودی او می‌آیند.}} | ||
[[پرونده:رمی جمرات.jpg|بندانگشتی|تصویری از رمی جمرات در سال ۱۹۵۳]] | |||
== احکام حج == | |||
بسیاری از فروعات فقهی حج در قرآن آمده است. بسیاری از این احکام در سوره‌های بقره و حج آمده است. از جمله اینکه وجوب حج در زمانی است که فرد مسلمان مستطیع باشد.<ref>سوره آل عمران، آیه ۹۷</ref> معین بودن ماه‌های برگزاری حج،<ref>سوره بقره آیه ۱۹۷</ref> تشریع حج تمتع برای غیراهالی مکه،<ref>سوره بقره آیه ۱۹۶</ref> وقوف در مشعرالحرام و [[عرفات]] همراه با آداب آن،<ref>سوره بقره آیات ۱۹۸ ۱۹۹</ref> احکام مربوط به قربانی کردن،<ref>سوره بقره آیه ۱۹۶، سوره حج آیه ۲۸</ref> شکار کردن (صید) در مناسک حج،<ref>سوره مائده آیات ۹۵ ۹۶</ref> وجوب طواف خانه خدا،<ref>سوره حج آیه ۲۹</ref> سعی میان [[صفا و مروه]]،<ref>سوره بقره آیه ۱۵۸</ref> جایز نبودن تراشیدن موی سر پیش از انجام قربانی،<ref>سوره بقره آیه ۱۹۶</ref> جواز کسب و تجارت در حج،<ref>سوره بقره آیه ۱۹۸</ref> برخی کارهای ممنوع یا مذموم در هنگام مراسم حج، مانند مجادله و مباشرت با همسر<ref>سوره بقره آیه ۱۹۷</ref> و مخالفت با برخی سنت‌های ناپسند جاهلی در اعمال حج،<ref>سوره بقره آیه ۱۸۹</ref> از احکامی است که در قرآن درباره حج ذکر شده است.<ref>دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۵۸۱۳</ref>{{مطالعه بیشتر}} | |||
== | |||
{{مطالعه بیشتر}} | |||
== مطالعه بیشتر == | == مطالعه بیشتر == | ||
* حج از دیدگاه قرآن، [[شهید محمدحسین بهشتی]]، روزنه. | |||
* صهبای حج، [[مرتضی جوادی آملی]]. | |||
* حج، [[محسن قرائتی]]، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن. | |||
* حج، [[مرتضی مطهری]]، انتشارات صدرا. | |||
* حج، [[علی شریعتی]]، نشر الهام. | |||
* حج در آینه قرآن، مجموعه مقالات قرآنی فصلنامه میقات حج، پژوهشکده حج و زیارت. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۳: | ||
| شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن | | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن | ||
| شاخه فرعی۱ = عبادت در قرآن | | شاخه فرعی۱ = عبادت در قرآن | ||
| شاخه فرعی۲ = | | شاخه فرعی۲ = | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
| خط ۵۱: | خط ۴۹: | ||
| شناسه = شد | | شناسه = شد | ||
| تیترها = شد | | تیترها = شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش =شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی =شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = شد | | نمایه = شد | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی نویسنده = | | بازبینی نویسنده = | ||
| | | ارزیابی کمی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = ج | | اولویت = ج | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۴
حج در قرآن چگونه ترسیم شده است؟
حج از امور مهم عبادی در اسلام است که قرآن در آیات متعدد درباره وجوه و فروع آن سخن گفته است. حج در قرآن با شرط استطاعت واجب شمرده شده است. خداوند بهترین توشه و ره‌آوردی را که می‌توان از سفر حج حاصل کرد تقوا می‌داند. قصد و نیت حج تنها باید برای خداوند باشد. اعمال حج، قربانی حج و سعی صفا و مروه، شعارالله نام گرفته‌اند.
ماه‌های معین برای حج، و احکام آن نظیر قربانی کردن، جواز تجارت در حج، طواف خانه خدا، وقوف در عرفات و… در قرآن تصریح شده است.
بُعد معنوی و عرفانی حج
مقصود اصلی از تشریع حج و سایر عبادات، تقویت بعد روحانی انسان است.[۱] وقتی خداوند کعبه را برای حضرت ابراهیم(ع) معین کرد دو امر را به او سپرد. یک اینکه برای خداوند شریکی قرار ندهد و دوم اینکه این مکان را برای نمازگزاران و طواف‌کنندگان پاکیزه نگه دارد.[۲] علامه طباطبایی ذیل آیه ۲۶ سوره حج می‌فرماید: مراد از آماده ساختن کعبه برای ابراهیم این است که آنجا مرجع عبادت خدا قرار داده شود تا بندگان آنجا را خانه عبادت قرار بدهند.
خداوند به مؤمنان سفارش می‌کند از حج توشه‌ای بردارند و بهترین توشه را تقوا می‌داند.[۳] هدف از این سفر الهی، کسب تقوا و توشه معنوی است.[۴] خداوند توصیه می‌کند پس از انجام مناسک حج، خداوند را بسیار یاد کنند.[۵] و برای خداوند حج را تمام کنند.[۶] آیات قرآن نشان می‌دهد جز انگیزه الهی و قصد تقرب به ذات پاک او، چیز دیگری نباید برای انگیزه سفر حج وجود داشته باشد.[۷]
وجوب حج
در بین همه مذاهب، یکی از ارکان دین، حج می‌باشد. آیات متعددی در قرآن نشان‌دهنده وجوب حج است. بنابر آیه ۲۷ سوره حج، حضرت ابراهیم(ع) مأمور شد که حکم حج را به مردم ابلاغ کند. کسی که عمداً حج نگذارد، رکنی از ارکان دین الهی را نادیده گرفته است. از این‌رو، خداوند در مورد ترک عمدی و عملی حج می‌فرماید: ﴿... و برای خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانایی رفتن به سوی آن دارند. و هر کس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زیان رسانده)، خداوند از همه جهانیان، بی‌نیاز است.﴾(آل عمران:۹۷) از این آیه به دست می‌آید ترک عمدی حج به منزله کفر هست؛ یعنی کسی که عمداً به حج نرود، در عمل مرتکب کفر و نادیده گرفتن قسمتی از دین شده است، اگر چه در ایمان و اعتقاد کافر نباشد؛ لذا در اینجا کفر به معنای کفر به فروع دین می‌باشد؛ نظیر کافر شدن به نماز یعنی ترک نماز و کافر شدن به روزه، یعنی ترک روزه. پس کفر در اینجا به معنای نادیده گرفتن عمل و ترک عمل می‌باشد.[۸] و نیز در آیه ۱۹۷ سوره بقره، برای حج ماه‌های معین، تعیین شده است.
در آیه ۹۷ سوره آل عمران شرط وجوب حج، استطاعت دانسته شده است.
شعائرالله
شعائر جمع شعیره به معنای علامت است، شعائر الله، علامت‌هایی هستند که انسان را به یاد خدا می‌اندازند. از این روست که خداوند در مورد صفا و مروه می‌فرماید: این دو از شعائر الهی هستند[۹]
خداوند زمان و مکانی را که در آن حج و عمره به جا آورده می‌شود و نیز کسانی را که عمره به جا می‌آورند و همچنین قربانی حج، همه را از شعائر الهی یاد کرده است.[۱۰] بنابراین نه تنها کسانی که برای حج و عمره احرام بسته‌اند، بلکه افرادی که به قصد این دو عمل از دورترین نقاط عالم حرکت کرده‌اند و هنوز به حرم بلکه به میقات نرسیده‌اند، همه جزء شعائر الهی هستند. سراسر حج از کعبه گرفته تا آن حیوانی که برای قربانی تعیین شده، جزء شعائر الهی هستند.[۱۱] لذا دیده می‌شود برای امنیت شخصی که آهنگ حج کرده، ماه ذیقعده برای حرکت او به طرف خانه خدا و ماه ذیحجه برای اعمال و مناسک آن و ماه محرم بر حرمت و احترام و برای بازگشت او به طرف خانه خود و امنیت او از ماه‌های حرام شمرده شده و جنگ و قتال به احترام حاجی در این سه ماه، حرام می‌باشد.
در آیه دوم از سوره مائده نیز آمده است: ﴿ای کسانی که ایمان آوردید شعائر و حدود الهی در حج را محترم بشمارید، مخالفت با آنها را حلال ندانید و نه ماه حرام را و نه قربانی‌های بی نشان و با نشان را و نه آنها را که به قصد خانه خدا برای به دست آوردن فضل پروردگار و خوشنودی او می‌آیند.﴾
احکام حج
بسیاری از فروعات فقهی حج در قرآن آمده است. بسیاری از این احکام در سوره‌های بقره و حج آمده است. از جمله اینکه وجوب حج در زمانی است که فرد مسلمان مستطیع باشد.[۱۲] معین بودن ماه‌های برگزاری حج،[۱۳] تشریع حج تمتع برای غیراهالی مکه،[۱۴] وقوف در مشعرالحرام و عرفات همراه با آداب آن،[۱۵] احکام مربوط به قربانی کردن،[۱۶] شکار کردن (صید) در مناسک حج،[۱۷] وجوب طواف خانه خدا،[۱۸] سعی میان صفا و مروه،[۱۹] جایز نبودن تراشیدن موی سر پیش از انجام قربانی،[۲۰] جواز کسب و تجارت در حج،[۲۱] برخی کارهای ممنوع یا مذموم در هنگام مراسم حج، مانند مجادله و مباشرت با همسر[۲۲] و مخالفت با برخی سنت‌های ناپسند جاهلی در اعمال حج،[۲۳] از احکامی است که در قرآن درباره حج ذکر شده است.[۲۴]
مطالعه بیشتر
- حج از دیدگاه قرآن، شهید محمدحسین بهشتی، روزنه.
- صهبای حج، مرتضی جوادی آملی.
- حج، محسن قرائتی، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
- حج، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا.
- حج، علی شریعتی، نشر الهام.
- حج در آینه قرآن، مجموعه مقالات قرآنی فصلنامه میقات حج، پژوهشکده حج و زیارت.
منابع
- ↑ نشریه معرفت، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، ج۱۲ ص۷
- ↑ سوره حج آیه ۲۶
- ↑ سوره بقره آیه ۱۹۷
- ↑ نشریه معرفت، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، ج۱۲ ص۷
- ↑ سوره بقره آیه ۲۰۰
- ↑ ره بقره، آیه ۱۹۶و
- ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، ج۲، ص۵۵
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، بیروت، دار الکتب الاسلامیه، ج۶، ص۴۰۶.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۵۸
- ↑ سوره حج آیات ۳۲ ۳۶
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۳۹.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۹۷
- ↑ سوره بقره آیه ۱۹۷
- ↑ سوره بقره آیه ۱۹۶
- ↑ سوره بقره آیات ۱۹۸ ۱۹۹
- ↑ سوره بقره آیه ۱۹۶، سوره حج آیه ۲۸
- ↑ سوره مائده آیات ۹۵ ۹۶
- ↑ سوره حج آیه ۲۹
- ↑ سوره بقره آیه ۱۵۸
- ↑ سوره بقره آیه ۱۹۶
- ↑ سوره بقره آیه ۱۹۸
- ↑ سوره بقره آیه ۱۹۷
- ↑ سوره بقره آیه ۱۸۹
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۵۸۱۳