تفسیر امام حسن عسکری: تفاوت میان نسخه‌ها
Mnazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (Mnazarzadeh صفحهٔ تفسیر امام حسن عسگری(ع) را به تفسیر امام حسن عسکری(ع) منتقل کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۹ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | |||
{{سوال}} | |||
تفسیر منسوب به امام حسن عسکری چند جلد بوده و الان چند جلد است؟ آیا ترجمه فارسی دارد؟ | |||
{{پایان سوال}} | |||
{{پاسخ}} | |||
{{درگاه|قرآن}} | |||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| عنوان =تفسیر | | عنوان =تفسیر امام حسن عسکری(ع) | ||
| تصویر =1399080309523017021495284.jpg | | تصویر =1399080309523017021495284.jpg | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| خط ۲۸: | خط ۳۴: | ||
| نوع رسانه = | | نوع رسانه = | ||
| وبسایت ناشر = | | وبسایت ناشر = | ||
| نام کتاب = <!-- | | نام کتاب = <!-- نام کتاب به زبان فارسی --> | ||
| مترجم = <!-- مترجم به فارسی --> | | مترجم = <!-- مترجم به فارسی --> | ||
| مشخصات نشر = <!-- مشخصات نشر در زبان فارسی --> | | مشخصات نشر = <!-- مشخصات نشر در زبان فارسی --> | ||
|نسخه الکترونیکی= | |نسخه الکترونیکی= | ||
}} | }} | ||
تفسیر منسوب به [[امام حسن عسکری(ع)]]، از [[تفسیر روایی|تفاسیر روایی]] شیعه است. متن این کتاب تا پایان آیه ۲۸۲ [[سوره بقره]] موجود است. در این تفسیر مجموعاً ۳۷۹ حدیث ذکر شده است که بیشتر آن‌ها با موضوع، تأویل در مورد معجزات [[پیامبر(ص)]] و [[ائمه(ع)]] می‌باشد. جمع‌آوری این تفسیر توسط محمد بن قاسم استرآبادی دانسته شده است. در اعتبار این تفسیر میان علمای امامیه اختلاف نظر وجود دارد. عدهای مانند [[شیخ صدوق]] روایات این کتاب را در کتاب‌های خود نقل و عدهای از فقها نیز برخی از احادیث فقهی این کتاب را قبول کرده‌اند. در مقابل، عدهای مانند [[آیت الله خویی]] انتساب این تفسیر به امام حسن عسکری(ع) را باطل می‌دانند. | |||
تفسیر منسوب به [[امام حسن عسکری(ع)]]، از تفاسیر روایی است. متن این کتاب تا پایان آیه ۲۸۲ [[سوره بقره]] موجود است. در این تفسیر | |||
== | == نویسنده == | ||
مطالب تفسیر را محمد بن قاسم استرآبادی، خطیب مشهور به مفسر جرجانی که شاید تدوین کننده تفسیر نیز باشد، از دو راوی آن، یعنی ابو الحسن علی بن محمد بن سیار و ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد، نقل کرده است. در مقدمه این تفسیر به نقل از دو راوی کتاب آمده است که بعد از به قدرت رسیدن حسن بن زید (ملقب به الداعی الی الحق و امام زیدیه) در استرآباد، آنان مجبور به مهاجرت به [[سامرا]] بعد از سال ۲۵۴ شدند. آن سال زمان آغاز امامت امام عسکری(ع) بوده است<ref>حسن بن علی(ع)، امام یازدهم، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری، قم، مدرسة الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۹. آقا بزرگ طهرانی، محمد محسن بن علی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دار الأضواء، ج۴، ص۲۸۶.</ref> در ادامه نقل شده است که متن کل تفسیر را به مدت هفت سال نزد امام فراگرفته‌اند.<ref>حسن بن علی(ع)، امام یازدهم، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری، قم، مدرسة الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۱۳.</ref> | |||
== محتوای کتاب == | |||
[[تفسیر روایی]] منسوب به [[امام حسن عسکری(ع)]] تا پایان آیه ۲۸۲ [[سوره بقره]] موجود است. این تفسیر با بیان روایاتی راجع به فضائل قرآن، تأویل و آداب قرائت قرآن آغاز شده و با ذکر احادیثی مشتمل بر فضائل [[اهل بیت(ع)]]<ref group="یادداشت">برای نمونه، حدیث سد الابواب، ص۱۷.</ref> و مثالب (عیب و نقص) دشمنان اهل بیت ادامه یافته است. بحث‌های متعددی نیز درباره [[سیره نبوی]]، به‌خصوص راجع به مناسبات [[پیامبر(ص)]] و [[یهودیان]]، مطرح شده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تفسیر قرآن|تاریخ=۱۳۹۰|نام=علی اکبر|نام خانوادگی=بابایی|ناشر=انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه|صفحه=۲۷۱-۲۷۸|مکان=قم}}</ref> | |||
مجموعاً، در این تفسیر ۳۷۹ حدیث آمده است. بیشتر روایات، طولانی و مفصّل است، به همین جهت در برخی موارد ساختار روایی از بین رفته است. در برخی روایات نیز آشفتگی وجود دارد. در این تفسیر برخی آیات تأویل شده است و بیشتر تأویل‌ها درباره [[معجزات پیامبر(ص)]] و [[معجزات ائمه|ائمه(ع)]] است و به [[اسباب نزول]] آیات کمتر توجه شده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تفسیر قرآن|نام خانوادگی=بابایی|نام=علی اکبر|ناشر=انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه|صفحه=۲۷۱-۲۷۸|مکان=قم|تاریخ=۱۳۹۰}}</ref> | |||
سلسله سند روایت کتاب نشان می‌دهد نقل این تفسیر در میان محدّثان و فقهای قم در قرن چهارم و پنجم متداول بوده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ تفسیر قرآن|نام خانوادگی=بابایی|نام=علی اکبر|ناشر=انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه|صفحه=۲۷۱-۲۷۸|مکان=قم|تاریخ=۱۳۹۰}}</ref> | |||
==اعتبار کتاب | == وثاقت و اعتبار کتاب == | ||
===اعتبار کتاب=== | === نظر به اعتبار کتاب === | ||
وثاقت و اعتبار این تفسیر با وجود قدمت آن، در | وثاقت و اعتبار این تفسیر با وجود قدمت آن، در بین علمای [[شیعه]] از گذشته مورد بحث بوده است. [[شیخ صدوق]] نخستین عالم امامی است که از این تفسیر مطالب فراوانی در کتب خود نقل کرده است. ایشان در آغاز کتاب [[من لا یحضره الفقیه]] بیان داشته است که روایات کتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۱، ص۳.</ref> و از تفسیر امام حسن عسکری(ع) نیز روایاتی را نقل کرده است.<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۲، ص۳۲۷.</ref> | ||
[[احمد بن | [[احمد بن علی طبرسی]] در [[کتاب احتجاج]] ضمن معرفی منابع خود از تفسیر امام حسن عسکری(ع) یاد کرده است، اما به عدم اشتهار آن اشاره نموده و به این دلیل، سند روایت کتاب را به‌طور کامل آورده است. <ref>طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۹.</ref> قطب راوندی نیز از این تفسیر، بدون اشاره به نام آن، مطلبی نقل کرده است.<ref>قطب الدین راوندی، سعید بن هبه الله، قصص الأنبیاء، مشهد، مرکز پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۳۰۶.</ref> ابن شهر آشوب نیز از این تفسیر، با تصریح به نام آن، ولی بدون ذکر سند، مطلبی آورده است.<ref>ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ ق، ج۱، ص۹۲.</ref> [[محقق کرکی]] (متوفی ۹۴۰) و [[شهید ثانی]] (متوفی ۹۶۵) در اجازات خود، حدیثی را از این تفسیر با ذکر طریق خود به آن آورده‌اند.<ref>عقیقی بخشایشی، عبد الرحیم، طبقات مفسران شیعه، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۰.</ref> | ||
مطالبی نیز در این تفسیر وجود دارد که مورد پذیرش فقها قرار گرفته است.<ref>طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروه الوثقی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹، باب التقلید، مسئله ۲۲ و شروح این کتاب ذیل همان مسئله.</ref> برای نمونه می‌توان به حدیث مشهور در بیان اوصاف فقهایی که می‌توان از آن‌ها تقلید کرد اشاره نمود.<ref>حسن بن علی(ع)، امام یازدهم، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری، قم، مدرسة الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۳۰۰.</ref> | |||
=== نظر به عدم اعتبار کتاب === | |||
نخستین منتقدان وثاقت تفسیر امام حسن عسکری(ع)، ابن غضائری و علامه حلی هستند که محمد بن قاسم استرآبادی نویسنده این تفسیر را فردی ضعیف و کذّاب معرفی کرده‌اند و دو فرد مذکور در سلسله سند را که تفسیر را به نقل از پدرانشان، از امام حسن عسکری(ع) روایت کرده‌اند مجهول خوانده‌اند و تفسیر را «موضوع» یعنی جعلی دانسته و جاعل آن را سهل بن احمد بن عبد اللّه دیباجی (متوفی ۳۸۰) معرفی کرده‌اند.<ref>ابن غضائری، احمد بن حسین، الرجال، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، چاپ اول، ۱۴۲۲ق، ص۹۸. حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلی، قم، الشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۰۲ق، ص۲۵۷.</ref> در پاسخ به جعلی بودن این تفسیر توسط سهل بن احمد، برخی گفته‌اند سهل بن احمد از شیعیانی بود که شیخ مفید بر جنازه وی نماز گزارده است و این موضوع اشاره بر جلالت ایشان دارد.<ref>مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی أحوال الرجال، قم، موسسة آل البیت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۴۲۳.</ref> | |||
عدهای تفسیر امام حسن عسکری(ع) را نوشته [[حسن بن خالد برقی]] می‌دانند که در این تفسیر ۱۲۰ جزء، به املای امام حسن عسکری(ع) نگاشته شده است.<ref>ابن شهرآشوب، محمد بن علی، معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة و أسماء المصنفین منهم قدیما و حدیثا (تتمة کتاب الفهرست للشیخ أبی جعفر الطوسی)، نجف، المطبعة الحیدریة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق، ص۳۴.</ref> [[شیخ طوسی]]، حسن بن خالد برقی را جزء کسانی دانسته است که [[ائمه(ع)]] را درک نکرده‌اند<ref>طوسی، محمد بن الحسن، رجال الطوسی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش، ص۴۲۰.</ref> و نمی‌تواند از امام حسن عسکری(ع) روایت نقل کند، اما برخی گفته‌اند تفسیری را که حسن بن خالد برقی از امام حسن عسکری(ع) نقل کرده است، غیر از تفسیری است که الان موجود می‌باشد که دو نفر مجهول آن را نقل کرده‌اند و نیامدن نام حسن بن خالد از روایان امام حسن عسکری(ع) در کتاب شیخ طوسی از روی غفلت می‌باشد.<ref>شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۲۸.</ref> در فهرست نسخه‌های موجود در کتابخانه سید عبد العزیز طباطبائی (متوفی بهمن ۱۳۷۴) در قم، سه نسخه با عنوان تفسیر نگاشته حسن بن خالد برقی معرفی شده است که آن‌ها همین تفسیر امام حسن عسکری(ع) هستند و دلیلی برای انتساب این نسخه‌ها به برقی وجود ندارد. | |||
عدهای تفسیر | در میان فقهای معاصر امامی، عدهای مانند آیت الله خویی،<ref>خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، بی جا، بی‌نا، چاپ پنجم، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۱۵۸. ج۱۸، ص۱۶۲.</ref> محمد جواد بلاغی<ref>بلاغی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، وجدانی، چاپ اول، بی‌تا، ج۱، ص۴۹.</ref> و محمد تقی شوشتری انتساب این تفسیر را به امام عسکری(ع) غلط می‌دانند.<ref>شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۲۸.</ref> | ||
در | == نسخه‌های کتاب == | ||
# نسخه‌ای در کتابخانه حضرت آیت الله مرعشی نجفی که تاریخ نگارش آن ۸۸۶ هجری است و به خط بابا حاجی بن سعد الدین حاجی می‌باشد. | |||
# نسخه‌ای در کتابخانه دانشگاه تهران که تاریخ نگارش آن ۸۸۰ هجری و به خط علی بن شرف الدین بن علی کیاء حسینی رکابی است. | |||
# نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی که تاریخ نگارش آن ۹۹۲ هجری است و به خط جعفر بن محمد بن علی بن حسن می‌باشد. | |||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
==منابع== | == مطالعه بیشتر == | ||
# رضا استادی، رساله آخری حول التفسیر المنسوب الی الامام العسکری در الرسائل الاربعه عشره. | |||
# سعید رضوی، «نگاهی به تفسیر منسوب به امام حسن عسکری». | |||
== منابع == | |||
{{پانویس|۲}} | |||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن | | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن | ||
|شاخه فرعی۱ = | | شاخه فرعی۱ = تفسیر | ||
|شاخه فرعی۲ = | | شاخه فرعی۲ = | ||
|شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{ | {{ارزیابی | ||
| شناسه = شد | | شناسه = شد | ||
| | | عکس = شد | ||
| | | درگاه = شد | ||
| | | ادبیات = شد | ||
| | | پیوند = شد | ||
| | | ناوبری = شد | ||
| | | تغییرمسیر = شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = شد | ||
| | | ارزیابی کمی = شد | ||
| | | ارزیابی کیفی = شد | ||
| اولویت = | | اولویت = ب | ||
| کیفیت = | | کیفیت = خوب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ فوریهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۸:۲۱
سؤال
تفسیر منسوب به امام حسن عسکری چند جلد بوده و الان چند جلد است؟ آیا ترجمه فارسی دارد؟
درگاه‌ها
| تفسیر امام حسن عسکری(ع) | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده | منسوب به امام حسن عسکری(ع) |
| موضوع | تفسیر قرآن تا پایان آیه ۲۸۲ سوره بقره |
| سبک | تفسیر روایی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ جلد |
تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)، از تفاسیر روایی شیعه است. متن این کتاب تا پایان آیه ۲۸۲ سوره بقره موجود است. در این تفسیر مجموعاً ۳۷۹ حدیث ذکر شده است که بیشتر آن‌ها با موضوع، تأویل در مورد معجزات پیامبر(ص) و ائمه(ع) می‌باشد. جمع‌آوری این تفسیر توسط محمد بن قاسم استرآبادی دانسته شده است. در اعتبار این تفسیر میان علمای امامیه اختلاف نظر وجود دارد. عدهای مانند شیخ صدوق روایات این کتاب را در کتاب‌های خود نقل و عدهای از فقها نیز برخی از احادیث فقهی این کتاب را قبول کرده‌اند. در مقابل، عدهای مانند آیت الله خویی انتساب این تفسیر به امام حسن عسکری(ع) را باطل می‌دانند.
نویسنده
مطالب تفسیر را محمد بن قاسم استرآبادی، خطیب مشهور به مفسر جرجانی که شاید تدوین کننده تفسیر نیز باشد، از دو راوی آن، یعنی ابو الحسن علی بن محمد بن سیار و ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد، نقل کرده است. در مقدمه این تفسیر به نقل از دو راوی کتاب آمده است که بعد از به قدرت رسیدن حسن بن زید (ملقب به الداعی الی الحق و امام زیدیه) در استرآباد، آنان مجبور به مهاجرت به سامرا بعد از سال ۲۵۴ شدند. آن سال زمان آغاز امامت امام عسکری(ع) بوده است[۱] در ادامه نقل شده است که متن کل تفسیر را به مدت هفت سال نزد امام فراگرفته‌اند.[۲]
محتوای کتاب
تفسیر روایی منسوب به امام حسن عسکری(ع) تا پایان آیه ۲۸۲ سوره بقره موجود است. این تفسیر با بیان روایاتی راجع به فضائل قرآن، تأویل و آداب قرائت قرآن آغاز شده و با ذکر احادیثی مشتمل بر فضائل اهل بیت(ع)[یادداشت ۱] و مثالب (عیب و نقص) دشمنان اهل بیت ادامه یافته است. بحث‌های متعددی نیز درباره سیره نبوی، به‌خصوص راجع به مناسبات پیامبر(ص) و یهودیان، مطرح شده است.[۳]
مجموعاً، در این تفسیر ۳۷۹ حدیث آمده است. بیشتر روایات، طولانی و مفصّل است، به همین جهت در برخی موارد ساختار روایی از بین رفته است. در برخی روایات نیز آشفتگی وجود دارد. در این تفسیر برخی آیات تأویل شده است و بیشتر تأویل‌ها درباره معجزات پیامبر(ص) و ائمه(ع) است و به اسباب نزول آیات کمتر توجه شده است.[۴]
سلسله سند روایت کتاب نشان می‌دهد نقل این تفسیر در میان محدّثان و فقهای قم در قرن چهارم و پنجم متداول بوده است.[۵]
وثاقت و اعتبار کتاب
نظر به اعتبار کتاب
وثاقت و اعتبار این تفسیر با وجود قدمت آن، در بین علمای شیعه از گذشته مورد بحث بوده است. شیخ صدوق نخستین عالم امامی است که از این تفسیر مطالب فراوانی در کتب خود نقل کرده است. ایشان در آغاز کتاب من لا یحضره الفقیه بیان داشته است که روایات کتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است[۶] و از تفسیر امام حسن عسکری(ع) نیز روایاتی را نقل کرده است.[۷]
احمد بن علی طبرسی در کتاب احتجاج ضمن معرفی منابع خود از تفسیر امام حسن عسکری(ع) یاد کرده است، اما به عدم اشتهار آن اشاره نموده و به این دلیل، سند روایت کتاب را به‌طور کامل آورده است. [۸] قطب راوندی نیز از این تفسیر، بدون اشاره به نام آن، مطلبی نقل کرده است.[۹] ابن شهر آشوب نیز از این تفسیر، با تصریح به نام آن، ولی بدون ذکر سند، مطلبی آورده است.[۱۰] محقق کرکی (متوفی ۹۴۰) و شهید ثانی (متوفی ۹۶۵) در اجازات خود، حدیثی را از این تفسیر با ذکر طریق خود به آن آورده‌اند.[۱۱]
مطالبی نیز در این تفسیر وجود دارد که مورد پذیرش فقها قرار گرفته است.[۱۲] برای نمونه می‌توان به حدیث مشهور در بیان اوصاف فقهایی که می‌توان از آن‌ها تقلید کرد اشاره نمود.[۱۳]
نظر به عدم اعتبار کتاب
نخستین منتقدان وثاقت تفسیر امام حسن عسکری(ع)، ابن غضائری و علامه حلی هستند که محمد بن قاسم استرآبادی نویسنده این تفسیر را فردی ضعیف و کذّاب معرفی کرده‌اند و دو فرد مذکور در سلسله سند را که تفسیر را به نقل از پدرانشان، از امام حسن عسکری(ع) روایت کرده‌اند مجهول خوانده‌اند و تفسیر را «موضوع» یعنی جعلی دانسته و جاعل آن را سهل بن احمد بن عبد اللّه دیباجی (متوفی ۳۸۰) معرفی کرده‌اند.[۱۴] در پاسخ به جعلی بودن این تفسیر توسط سهل بن احمد، برخی گفته‌اند سهل بن احمد از شیعیانی بود که شیخ مفید بر جنازه وی نماز گزارده است و این موضوع اشاره بر جلالت ایشان دارد.[۱۵]
عدهای تفسیر امام حسن عسکری(ع) را نوشته حسن بن خالد برقی می‌دانند که در این تفسیر ۱۲۰ جزء، به املای امام حسن عسکری(ع) نگاشته شده است.[۱۶] شیخ طوسی، حسن بن خالد برقی را جزء کسانی دانسته است که ائمه(ع) را درک نکرده‌اند[۱۷] و نمی‌تواند از امام حسن عسکری(ع) روایت نقل کند، اما برخی گفته‌اند تفسیری را که حسن بن خالد برقی از امام حسن عسکری(ع) نقل کرده است، غیر از تفسیری است که الان موجود می‌باشد که دو نفر مجهول آن را نقل کرده‌اند و نیامدن نام حسن بن خالد از روایان امام حسن عسکری(ع) در کتاب شیخ طوسی از روی غفلت می‌باشد.[۱۸] در فهرست نسخه‌های موجود در کتابخانه سید عبد العزیز طباطبائی (متوفی بهمن ۱۳۷۴) در قم، سه نسخه با عنوان تفسیر نگاشته حسن بن خالد برقی معرفی شده است که آن‌ها همین تفسیر امام حسن عسکری(ع) هستند و دلیلی برای انتساب این نسخه‌ها به برقی وجود ندارد.
در میان فقهای معاصر امامی، عدهای مانند آیت الله خویی،[۱۹] محمد جواد بلاغی[۲۰] و محمد تقی شوشتری انتساب این تفسیر را به امام عسکری(ع) غلط می‌دانند.[۲۱]
نسخه‌های کتاب
- نسخه‌ای در کتابخانه حضرت آیت الله مرعشی نجفی که تاریخ نگارش آن ۸۸۶ هجری است و به خط بابا حاجی بن سعد الدین حاجی می‌باشد.
- نسخه‌ای در کتابخانه دانشگاه تهران که تاریخ نگارش آن ۸۸۰ هجری و به خط علی بن شرف الدین بن علی کیاء حسینی رکابی است.
- نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی که تاریخ نگارش آن ۹۹۲ هجری است و به خط جعفر بن محمد بن علی بن حسن می‌باشد.
مطالعه بیشتر
- رضا استادی، رساله آخری حول التفسیر المنسوب الی الامام العسکری در الرسائل الاربعه عشره.
- سعید رضوی، «نگاهی به تفسیر منسوب به امام حسن عسکری».
منابع
- ↑ حسن بن علی(ع)، امام یازدهم، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری، قم، مدرسة الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۹. آقا بزرگ طهرانی، محمد محسن بن علی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دار الأضواء، ج۴، ص۲۸۶.
- ↑ حسن بن علی(ع)، امام یازدهم، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری، قم، مدرسة الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۱۳.
- ↑ بابایی، علی اکبر (۱۳۹۰). تاریخ تفسیر قرآن. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ص۲۷۱-۲۷۸.
- ↑ بابایی، علی اکبر (۱۳۹۰). تاریخ تفسیر قرآن. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ص۲۷۱-۲۷۸.
- ↑ بابایی، علی اکبر (۱۳۹۰). تاریخ تفسیر قرآن. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ص۲۷۱-۲۷۸.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۱، ص۳.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۲، ص۳۲۷.
- ↑ طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۹.
- ↑ قطب الدین راوندی، سعید بن هبه الله، قصص الأنبیاء، مشهد، مرکز پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۳۰۶.
- ↑ ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ ق، ج۱، ص۹۲.
- ↑ عقیقی بخشایشی، عبد الرحیم، طبقات مفسران شیعه، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۰.
- ↑ طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروه الوثقی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹، باب التقلید، مسئله ۲۲ و شروح این کتاب ذیل همان مسئله.
- ↑ حسن بن علی(ع)، امام یازدهم، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری، قم، مدرسة الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۳۰۰.
- ↑ ابن غضائری، احمد بن حسین، الرجال، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، چاپ اول، ۱۴۲۲ق، ص۹۸. حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلی، قم، الشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۰۲ق، ص۲۵۷.
- ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی أحوال الرجال، قم، موسسة آل البیت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۴۲۳.
- ↑ ابن شهرآشوب، محمد بن علی، معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة و أسماء المصنفین منهم قدیما و حدیثا (تتمة کتاب الفهرست للشیخ أبی جعفر الطوسی)، نجف، المطبعة الحیدریة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق، ص۳۴.
- ↑ طوسی، محمد بن الحسن، رجال الطوسی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش، ص۴۲۰.
- ↑ شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۲۸.
- ↑ خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، بی جا، بی‌نا، چاپ پنجم، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۱۵۸. ج۱۸، ص۱۶۲.
- ↑ بلاغی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، وجدانی، چاپ اول، بی‌تا، ج۱، ص۴۹.
- ↑ شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۲۸.
- ↑ برای نمونه، حدیث سد الابواب، ص۱۷.