تعداد آیه‌های قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
Meysamhasani (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}}تعداد آیات قرآن | {{سوال}}تعداد آیات قرآن چند آیه است؟ منابع شیعه و سنی در این‌باره چه نظری را گزارش کرده‌اند؟ این اختلاف دلیلی بر تحریف شدن قرآن است؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{درگاه|قرآن | {{درگاه|قرآن}} | ||
تعداد آیات قرآن به علت اختلاف در اموری چون تعیین محل وقف و انتهای آیات و نیز اختلاف در شمارش | تعداد آیات [[قرآن]] به علت اختلاف در اموری چون تعیین محل وقف و انتهای آیات و نیز اختلاف در شمارش [[بسم الله الرحمن الرحیم|بسمله]]، مختلف گشته و اقوال متعددی بوجود آورده است که هیچکدام گواهی بر تغییر در آیات قرآن یا حذف و اضافه شدن به قرآن نبوده است. در این میان عددی بین <small>۶۰۰۰</small> تا <small>۶۶۰۰</small> به عنوان تعداد آیات قرآن یاد شده است. | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
== | ==اختلاف و منشأ آن در عدد آیات== | ||
تعداد آیات قرآن، از جمله مسائل اختلافی است. چرا که هیچ‌یک از پیامبر(ص)، [[ائمه اطهار(س)]] یا گردآوران قرآن، آیات آن را شماره گذاری نکرده و این کار به دست قاریان انجام شده است. این اختلاف، برآمده از اختلاف در اموری چون تعیین محل وقف و انتهای آیه و نیز اختلاف در شمارش [[بسم الله الرحمن الرحیم|بسمله]] (بسم الله الرحمن الرحیم) به عنوان آیه مستقل یا جزئی از سوره ندانستن آن است.<ref name=":0">{{یادکرد کتاب|عنوان=دانشنامه علوم قرآن|سال=1396|نام=علی اکبر|نام خانوادگی=رشاد|ناشر=سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی|جلد=1|صفحه=56|مکان=تهران}}</ref> | |||
تعداد آیات قرآن، از جمله مسائل اختلافی است. چرا که | |||
این اختلاف هرگز به معنای زیادت و نقصان در قرآن و کمیت کلمات و جملات قرآن نیست. به گفته برخی، علت اختلاف گذشتگان در شمارش آیات، آن است که پیامبر خدا(ص) هنگام تلاوت، بر سر | این اختلاف هرگز به معنای زیادت و نقصان در قرآن و کمیت کلمات و جملات قرآن نیست. به گفته برخی، علت اختلاف گذشتگان در شمارش آیات، آن است که [[پیامبر خدا(ص)]] هنگام تلاوت، بر سر آیه‌ها وقف میکرد؛ چون آیات توقیفی‌اند و هنگامی که جای آن معلوم می‌شد، برای تکمیل کردن سخن، آن را وصل میکرد و شنونده گاهی چنین می‌پنداشت که آنجا فاصله‌ای نیست؛ یعنی گاهی شنونده، دو آیه را یکی می‌شمرد؛ بنابراین، اختلاف روایات در موارد وصل و وقف، سبب اختلاف در شمار آیات شد و در پی آن، مکتب‌های گوناگون در این باره پدید آمد.<ref name=":02">{{یادکرد کتاب|عنوان=شناخت‌نامه قرآن|سال=1391|نام=محمد|نام خانوادگی=محمدی ری شهری|ناشر=دار الحدیث|جلد=1|صفحه=306|مکان=قم}}</ref> | ||
==اقوال متعدد== | ==اقوال متعدد== | ||
===در بیان علمای مسلمان=== | |||
اقوال متعددی درباره تعداد آیات قرآن کریم ذکر شده است:<ref name=":0325">{{یادکرد کتاب|عنوان=ترجمه الاتقان فی علوم القرآن جلال الدین سیوطی|سال=1389|نام=سید مهدی|نام خانوادگی=حائری قزوینی|ناشر=امیرکبیر|جلد=1|صفحه=226-227|مکان=تهران}}</ref> | |||
*قول (<small>۶۲۱۶</small> آیه): این قول را دیلمی در کتاب مسند الفردوس از طریق فیض از فرات از میمون از [[ابن‌عباس]] مرفوعا روایت کرده است و سپس فیض گفته: «در سند این حدیث ابن معین دروغگوی خبیث است.» | |||
*قول (<small>۶۶۰۰</small> آیه): ابن ضریس از طریق ابن عطاء از پدرش از ابن‌عباس آورده است که گفت: «تمام آیات قرآن ۶۶۰۰ آیه است». | |||
*مکتب مدینه (<small>۶۰۰۰</small> و <small>۶۲۱۴</small> آیه): مدنی‌ها برای خود دو عدد روایت کرده‌اند یکی به ابن قعقاع و ابن نصاح منتهی می‌شود. روایت دیگر به اسماعیل بن جعفر انصاری منتهی می‌گردد. | |||
*مکتب مکی (<small>۶۲۱۹</small> آیه): مکی‌ها عدد خود را از [[عبداللّه بن کثیر]] از مجاهد از ابن‌عباس از [[ابی بن کعب]] روایت کرده‌اند. | |||
*مکتب کوفی (<small>۶۲۳۶</small> آیه): روایت عدد کوفی‌ها به حمزه، کسایی و خلف بن هشام منتهی می‌شود. | |||
*مکتب بصری (<small>۶۲۰۴</small> آیه): منبع شمارش اهل بصره، عاصم بن عجاج جحدری است. | |||
*مکتب شامی (<small>۶۲۲۵</small> آیه): اهل شام عدد خود را از [[ابی درداء]] روایت کرده‌اند. | |||
[[علامه طباطبایی]] درباره شمارگان آیات قرآن می‌گوید: «در این خصوص نص متواتری نرسیده که یک یک آیه‌ها را معرفی کند و هر یک را از دیگری متمایز سازد. روایات محدودی هم که رسیده به خاطر خبر واحد بودن قابل اعتماد نیستند؛ روشن‌ترین علت بر نبودن دلیل معتبر، اختلاف اهل مکه، مدینه، شام، بصره و کوفه است، که درباره تعداد آیات اعداد متفاوتی ارائه کرده‌اند… وقتی اعداد به یک نص [[متواتر]] یا حداقل [[خبر واحد]] قابل اعتنایی منتهی نشود و هیچ آیه‌ای به‌طور اطمینان‌بخشی، از سایر آیات قبل و بعدش متمایز نگردد، هیچ الزامی نیست که یکی از این روایت اخذ شود، لا جرم هر یک از این روایات که روشن و قابل اعتماد بود را می‌پذیریم و ما بقی را طرد می‌کنیم، یا به هیچ‌یک عمل نمی‌کنیم، و اگر شخصی اهل تدبر باشد، باید به هر روایتی که در نظرش بیشتر قابل اعتماد بود، عمل نماید.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ترجمه تفسیر المیزان|سال=1402|نام=محمدحسین|نام خانوادگی=طباطبایی|ناشر=جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی|جلد=13|صفحه=320|مکان=قم}}</ref> | |||
[[علامه طباطبایی]] درباره شمارگان آیات قرآن | |||
==== | ===در روایات اسلامی=== | ||
تعداد آیات قرآن، در روایات مختلف بیان گشته است که این روایات توسط علماء مورد نقد و از درجه اعتبار ساقط گشته است. عدد اهل کوفه منسوب به حمزه و کسایی و هشام می‌باشد. اما حمزه گفته است: «ابن ابی لیلی از عبدالرحمن السلمی از [[علی بن ابی طالب(ع)]] این تعداد را خبر داده است.»<ref name=":032">{{یادکرد کتاب|عنوان=ترجمه الاتقان فی علوم القرآن جلال الدین سیوطی|سال=1389|نام=سید مهدی|نام خانوادگی=حائری قزوینی|ناشر=امیرکبیر|جلد=1|صفحه=227|مکان=تهران}}</ref> [[علامه طباطبایی]] در نقد این روایت می‌نویسند: «و آنچه که از علی(ع) در عدد کوفیان نقل شده معارض است با ادله‌ای که از خود آن جناب و همچنین از سایر ائمه اهل بیت(ع) رسیده که: در هر سوره بسم اللَّه جزء آن سوره و یکی از آیات آن است، زیرا به حساب کوفیان، تنها بسم اللَّه [[فاتحه]]، جزء سوره است، و ما بقی به حساب نیامده، و لازمه روایت نامبرده این است که عدد آیه‌های قرآن به مقدار بسم‌الله های سوره‌ها بیشتر باشد.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ترجمه تفسیر المیزان|سال=1402|نام=محمدحسین|نام خانوادگی=طباطبایی|ناشر=جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی|جلد=13|صفحه=321|مکان=قم}}</ref> | |||
هر چند که این روایت، صحیح السند است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مرآة العقول | [[امام صادق(ع)]] در این‌باره می‌فرماید: «قرآنی که [[جبرئیل]] برای محمد(ص) آورد ۱۷ هزار آیه بوده است».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الکافی|سال=1430|نام=محمّد بن یعقوب |نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دار الحدیث|جلد=4|صفحه=674|مکان=قم}}</ref> هر چند که این روایت، [[صحیح السند]] است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول|سال=1404|نام=محمّد باقر |نام خانوادگی=مجلسی|ناشر=دار الکتب الإسلامیّة|جلد=12|صفحه=525|مکان=تهران}}</ref> برای آنکه این روایت به علت تعارض با متن قرآن در خصوص عدم تحریف شدن قرآن، از اعتبار ساقط نشود و کنار گذاشته نشود، مورد توجیه قرار گرفته است.<ref name=":022">{{یادکرد کتاب|عنوان=شناخت‌نامه قرآن|سال=1391|نام=محمد|نام خانوادگی=محمدی ری شهری|ناشر=دار الحدیث|جلد=1|صفحه=308|مکان=قم}}</ref> از این میان می‌توان به مورد زیر اشاره کرد: | ||
'''توجیه اول:''' | '''توجیه اول:''' در این روایت کلمه «عشر» به اشتباه توسط نسخه نویسان یا راویان اضافه گشته باشد و امام در صدد بیان عدد تقریبی بوده است نه عدد دقیق.<ref name=":05">{{یادکرد کتاب|عنوان=شرح أصول الکافی|نام خانوادگی=مازندرانی،|ناشر=المکتبة الإسلامیة|جلد=11|صفحه=76|مکان=تهران|نام=صالح}}</ref> این حدیث در برخی نسخ [[اعتبار کتاب کافی|الکافی]] و در بعضی منابع دیگر، «سبعة آلاف آیة» آمده است: | ||
*در کتاب [[الوافی]]، به نقل از الکافی: ظاهر از متن الوافی این است که عبارت مزبور در نسخه محدّث [[فیض کاشانی|فیض]] از الکافی «سبعةآلاف آیة» بود.<ref name=":03">{{یادکرد کتاب|عنوان=الوافی|سال=1406|نام=محمد محسن|نام خانوادگی=فیض کاشانی|ناشر=کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی(ع)|جلد=9|صفحه=1780-1781|مکان=اصفهان}}</ref> | |||
*در نسخه‌ای معتبر از الکافی، به صورت: «سبعة الاف آیة» آمده است. این نسخه از بهترین [[نسخ خطّی]] و صحیح الکافی به‌شمار می‌آید.<ref>{{یادکرد ژورنال|سال=1388|دوره=51|شماره=1|نام خانوادگی=احسانی‌فر لنگرودی|عنوان=صحیحه هشام و شمار آیات قرآن|صفحه=101|ژورنال=فصلنامه علمی پژوهی علوم حدیث|نام=محمد}}</ref> | |||
*در نسخهٔ منقّح و ممتاز دیگری از الکافی، به صورت: «سبعة آلاف آیة» آمده است.<ref>{{یادکرد ژورنال|سال=1388|دوره=51|شماره=1|نام خانوادگی=احسانی‌فر لنگرودی |عنوان=صحیحه هشام و شمار آیات قرآن|صفحه=101|ژورنال=فصلنامه علمی پژوهی علوم حدیث|نام=محمد}}</ref> | |||
این نسخ، در قوّت و کثرت، قابل سنجش با نسخ دیگری که در آن ۱۷ هزار آیه آمده، نیستند و توجیه «عدد تقریبی» نیز مورد نقد واقع گشته است.<ref>{{یادکرد ژورنال|سال=1388|دوره=51|شماره=1|نام خانوادگی=احسانی‌فر لنگرودی|عنوان=صحیحه هشام و شمار آیات قرآن|صفحه=102|ژورنال=فصلنامه علمی پژوهی علوم حدیث|نام=محمد}}</ref> | |||
این توجیه | '''توجیه دوم:''' متن حدیث تاویل برده شود و کلمه «قرآن»، بر معنای جامع وحی قرآنی و وحی بیانی حمل شود: وحی بیانی حاوی بیان تفسیر و تأویل قرآن است، در نتیجه، شش هزار و دویست و اندی از آن، وحی مُعجِز قرآنی می‌باشد و بقیه‌اش وحی بیانی می‌باشد که متکفّل تبیین و تأویلِ همان وحی قرآنی است. این همان [[مصحف امیرالمومنین(ع)]] می‌باشد.<ref name=":04">{{یادکرد کتاب|عنوان=الإعتقادات|سال=1414|نام=ابوجعفر محمد بن علی|نام خانوادگی=ابن بابَوَیْه قمی|ناشر=کنگره شیخ مفید|صفحه=84|مکان=قم}}</ref><ref name=":06">{{یادکرد کتاب|عنوان=الإیضاح|نام=الفضل بن شاذان|نام خانوادگی=الأزدی النیسابوری|ناشر=دانشگاه تهران|صفحه=215|مکان=تهران|دیگران=المحقق:السید جلال الدین الحسینی الأرموی}}</ref><ref name=":07">{{یادکرد کتاب|عنوان=أوائل المقالات فی المذاهب والمختارات|سال=1414|نام=محمد بن محمد|نام خانوادگی=شیخ مفید|ناشر=دار المفید|صفحه=81|مکان=بیروت}}</ref> و شواهدی از آیات و [[روایات]] نیز بر این توجیه دلالت دارد.<ref>{{یادکرد ژورنال|سال=1388|دوره=51|شماره=1|نام خانوادگی=احسانی‌فر لنگرودی|عنوان=صحیحه هشام و شمار آیات قرآن|صفحه=96-97|ژورنال=فصلنامه علمی پژوهی علوم حدیث|نام=محمد}}</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
*[[تفاوت تعداد آیات قرآن در برخی روایات]] | |||
*[[تحریف قرآن در روایت سالم بن سلمه]] | |||
*[[روایات تحریف قرآن]] | *[[روایات تحریف قرآن]] | ||
*[[انواع تحریف قرآن]] | *[[انواع تحریف قرآن]] | ||
| خط ۶۴: | خط ۵۱: | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن | | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن | ||
| شاخه فرعی۱ = آیات و | | شاخه فرعی۱ = آیات و سوره‌ها | ||
| شاخه فرعی۲ = | | شاخه فرعی۲ = | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{ | {{ارزیابی | ||
| شناسه = | | شناسه = شد | ||
| | | عکس = <!--خالی | شد--> | ||
| | | درگاه = شد | ||
| | | ادبیات = شد | ||
| | | پیوند = شد | ||
| | | ناوبری = شد | ||
| | | تغییرمسیر = شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = شد | ||
| | | ارزیابی کمی = شد | ||
| | | ارزیابی کیفی = <!--خالی | شد--> | ||
| اولویت = | | اولویت = ب | ||
| کیفیت = | | کیفیت = خوب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۲۱
سؤال
تعداد آیات قرآن چند آیه است؟ منابع شیعه و سنی در این‌باره چه نظری را گزارش کرده‌اند؟ این اختلاف دلیلی بر تحریف شدن قرآن است؟
درگاه‌ها
تعداد آیات قرآن به علت اختلاف در اموری چون تعیین محل وقف و انتهای آیات و نیز اختلاف در شمارش بسمله، مختلف گشته و اقوال متعددی بوجود آورده است که هیچکدام گواهی بر تغییر در آیات قرآن یا حذف و اضافه شدن به قرآن نبوده است. در این میان عددی بین ۶۰۰۰ تا ۶۶۰۰ به عنوان تعداد آیات قرآن یاد شده است.
اختلاف و منشأ آن در عدد آیات
تعداد آیات قرآن، از جمله مسائل اختلافی است. چرا که هیچ‌یک از پیامبر(ص)، ائمه اطهار(س) یا گردآوران قرآن، آیات آن را شماره گذاری نکرده و این کار به دست قاریان انجام شده است. این اختلاف، برآمده از اختلاف در اموری چون تعیین محل وقف و انتهای آیه و نیز اختلاف در شمارش بسمله (بسم الله الرحمن الرحیم) به عنوان آیه مستقل یا جزئی از سوره ندانستن آن است.[۱]
این اختلاف هرگز به معنای زیادت و نقصان در قرآن و کمیت کلمات و جملات قرآن نیست. به گفته برخی، علت اختلاف گذشتگان در شمارش آیات، آن است که پیامبر خدا(ص) هنگام تلاوت، بر سر آیه‌ها وقف میکرد؛ چون آیات توقیفی‌اند و هنگامی که جای آن معلوم می‌شد، برای تکمیل کردن سخن، آن را وصل میکرد و شنونده گاهی چنین می‌پنداشت که آنجا فاصله‌ای نیست؛ یعنی گاهی شنونده، دو آیه را یکی می‌شمرد؛ بنابراین، اختلاف روایات در موارد وصل و وقف، سبب اختلاف در شمار آیات شد و در پی آن، مکتب‌های گوناگون در این باره پدید آمد.[۲]
اقوال متعدد
در بیان علمای مسلمان
اقوال متعددی درباره تعداد آیات قرآن کریم ذکر شده است:[۳]
- قول (۶۲۱۶ آیه): این قول را دیلمی در کتاب مسند الفردوس از طریق فیض از فرات از میمون از ابن‌عباس مرفوعا روایت کرده است و سپس فیض گفته: «در سند این حدیث ابن معین دروغگوی خبیث است.»
- قول (۶۶۰۰ آیه): ابن ضریس از طریق ابن عطاء از پدرش از ابن‌عباس آورده است که گفت: «تمام آیات قرآن ۶۶۰۰ آیه است».
- مکتب مدینه (۶۰۰۰ و ۶۲۱۴ آیه): مدنی‌ها برای خود دو عدد روایت کرده‌اند یکی به ابن قعقاع و ابن نصاح منتهی می‌شود. روایت دیگر به اسماعیل بن جعفر انصاری منتهی می‌گردد.
- مکتب مکی (۶۲۱۹ آیه): مکی‌ها عدد خود را از عبداللّه بن کثیر از مجاهد از ابن‌عباس از ابی بن کعب روایت کرده‌اند.
- مکتب کوفی (۶۲۳۶ آیه): روایت عدد کوفی‌ها به حمزه، کسایی و خلف بن هشام منتهی می‌شود.
- مکتب بصری (۶۲۰۴ آیه): منبع شمارش اهل بصره، عاصم بن عجاج جحدری است.
- مکتب شامی (۶۲۲۵ آیه): اهل شام عدد خود را از ابی درداء روایت کرده‌اند.
علامه طباطبایی درباره شمارگان آیات قرآن می‌گوید: «در این خصوص نص متواتری نرسیده که یک یک آیه‌ها را معرفی کند و هر یک را از دیگری متمایز سازد. روایات محدودی هم که رسیده به خاطر خبر واحد بودن قابل اعتماد نیستند؛ روشن‌ترین علت بر نبودن دلیل معتبر، اختلاف اهل مکه، مدینه، شام، بصره و کوفه است، که درباره تعداد آیات اعداد متفاوتی ارائه کرده‌اند… وقتی اعداد به یک نص متواتر یا حداقل خبر واحد قابل اعتنایی منتهی نشود و هیچ آیه‌ای به‌طور اطمینان‌بخشی، از سایر آیات قبل و بعدش متمایز نگردد، هیچ الزامی نیست که یکی از این روایت اخذ شود، لا جرم هر یک از این روایات که روشن و قابل اعتماد بود را می‌پذیریم و ما بقی را طرد می‌کنیم، یا به هیچ‌یک عمل نمی‌کنیم، و اگر شخصی اهل تدبر باشد، باید به هر روایتی که در نظرش بیشتر قابل اعتماد بود، عمل نماید.»[۴]
در روایات اسلامی
تعداد آیات قرآن، در روایات مختلف بیان گشته است که این روایات توسط علماء مورد نقد و از درجه اعتبار ساقط گشته است. عدد اهل کوفه منسوب به حمزه و کسایی و هشام می‌باشد. اما حمزه گفته است: «ابن ابی لیلی از عبدالرحمن السلمی از علی بن ابی طالب(ع) این تعداد را خبر داده است.»[۵] علامه طباطبایی در نقد این روایت می‌نویسند: «و آنچه که از علی(ع) در عدد کوفیان نقل شده معارض است با ادله‌ای که از خود آن جناب و همچنین از سایر ائمه اهل بیت(ع) رسیده که: در هر سوره بسم اللَّه جزء آن سوره و یکی از آیات آن است، زیرا به حساب کوفیان، تنها بسم اللَّه فاتحه، جزء سوره است، و ما بقی به حساب نیامده، و لازمه روایت نامبرده این است که عدد آیه‌های قرآن به مقدار بسم‌الله های سوره‌ها بیشتر باشد.»[۶]
امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید: «قرآنی که جبرئیل برای محمد(ص) آورد ۱۷ هزار آیه بوده است».[۷] هر چند که این روایت، صحیح السند است[۸] برای آنکه این روایت به علت تعارض با متن قرآن در خصوص عدم تحریف شدن قرآن، از اعتبار ساقط نشود و کنار گذاشته نشود، مورد توجیه قرار گرفته است.[۹] از این میان می‌توان به مورد زیر اشاره کرد:
توجیه اول: در این روایت کلمه «عشر» به اشتباه توسط نسخه نویسان یا راویان اضافه گشته باشد و امام در صدد بیان عدد تقریبی بوده است نه عدد دقیق.[۱۰] این حدیث در برخی نسخ الکافی و در بعضی منابع دیگر، «سبعة آلاف آیة» آمده است:
- در کتاب الوافی، به نقل از الکافی: ظاهر از متن الوافی این است که عبارت مزبور در نسخه محدّث فیض از الکافی «سبعةآلاف آیة» بود.[۱۱]
- در نسخه‌ای معتبر از الکافی، به صورت: «سبعة الاف آیة» آمده است. این نسخه از بهترین نسخ خطّی و صحیح الکافی به‌شمار می‌آید.[۱۲]
- در نسخهٔ منقّح و ممتاز دیگری از الکافی، به صورت: «سبعة آلاف آیة» آمده است.[۱۳]
این نسخ، در قوّت و کثرت، قابل سنجش با نسخ دیگری که در آن ۱۷ هزار آیه آمده، نیستند و توجیه «عدد تقریبی» نیز مورد نقد واقع گشته است.[۱۴]
توجیه دوم: متن حدیث تاویل برده شود و کلمه «قرآن»، بر معنای جامع وحی قرآنی و وحی بیانی حمل شود: وحی بیانی حاوی بیان تفسیر و تأویل قرآن است، در نتیجه، شش هزار و دویست و اندی از آن، وحی مُعجِز قرآنی می‌باشد و بقیه‌اش وحی بیانی می‌باشد که متکفّل تبیین و تأویلِ همان وحی قرآنی است. این همان مصحف امیرالمومنین(ع) می‌باشد.[۱۵][۱۶][۱۷] و شواهدی از آیات و روایات نیز بر این توجیه دلالت دارد.[۱۸]
جستارهای وابسته
- تفاوت تعداد آیات قرآن در برخی روایات
- تحریف قرآن در روایت سالم بن سلمه
- روایات تحریف قرآن
- انواع تحریف قرآن
منابع
- ↑ رشاد، علی اکبر (۱۳۹۶). دانشنامه علوم قرآن. ج۱. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. ص۵۶.
- ↑ محمدی ری شهری، محمد (۱۳۹۱). شناخت‌نامه قرآن. ج۱. قم: دار الحدیث. ص۳۰۶.
- ↑ حائری قزوینی، سید مهدی (۱۳۸۹). ترجمه الاتقان فی علوم القرآن جلال الدین سیوطی. ج۱. تهران: امیرکبیر. ص۲۲۶-۲۲۷.
- ↑ طباطبایی، محمدحسین (۱۴۰۲). ترجمه تفسیر المیزان. ج۱۳. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی. ص۳۲۰.
- ↑ حائری قزوینی، سید مهدی (۱۳۸۹). ترجمه الاتقان فی علوم القرآن جلال الدین سیوطی. ج۱. تهران: امیرکبیر. ص۲۲۷.
- ↑ طباطبایی، محمدحسین (۱۴۰۲). ترجمه تفسیر المیزان. ج۱۳. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی. ص۳۲۱.
- ↑ کلینی، محمّد بن یعقوب (۱۴۳۰). الکافی. ج۴. قم: دار الحدیث. ص۶۷۴.
- ↑ مجلسی، محمّد باقر (۱۴۰۴). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. ج۱۲. تهران: دار الکتب الإسلامیّة. ص۵۲۵.
- ↑ محمدی ری شهری، محمد (۱۳۹۱). شناخت‌نامه قرآن. ج۱. قم: دار الحدیث. ص۳۰۸.
- ↑ مازندرانی،، صالح. شرح أصول الکافی. ج۱۱. تهران: المکتبة الإسلامیة. ص۷۶.
- ↑ فیض کاشانی، محمد محسن (۱۴۰۶). الوافی. ج۹. اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی(ع). ص۱۷۸۰-۱۷۸۱.
- ↑ احسانی‌فر لنگرودی، محمد (۱۳۸۸). «صحیحه هشام و شمار آیات قرآن». فصلنامه علمی پژوهی علوم حدیث. ۵۱ (۱): ۱۰۱.
- ↑ احسانی‌فر لنگرودی، محمد (۱۳۸۸). «صحیحه هشام و شمار آیات قرآن». فصلنامه علمی پژوهی علوم حدیث. ۵۱ (۱): ۱۰۱.
- ↑ احسانی‌فر لنگرودی، محمد (۱۳۸۸). «صحیحه هشام و شمار آیات قرآن». فصلنامه علمی پژوهی علوم حدیث. ۵۱ (۱): ۱۰۲.
- ↑ ابن بابَوَیْه قمی، ابوجعفر محمد بن علی (۱۴۱۴). الإعتقادات. قم: کنگره شیخ مفید. ص۸۴.
- ↑ الأزدی النیسابوری، الفضل بن شاذان. الإیضاح. المحقق:السید جلال الدین الحسینی الأرموی. تهران: دانشگاه تهران. ص۲۱۵.
- ↑ شیخ مفید، محمد بن محمد (۱۴۱۴). أوائل المقالات فی المذاهب والمختارات. بیروت: دار المفید. ص۸۱.
- ↑ احسانی‌فر لنگرودی، محمد (۱۳۸۸). «صحیحه هشام و شمار آیات قرآن». فصلنامه علمی پژوهی علوم حدیث. ۵۱ (۱): ۹۶-۹۷.