بدبینی: تفاوت میان نسخه‌ها
(ابرابزار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{پیش نویس|تکمیل}} | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
| خط ۵: | خط ۶: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|واژه‌ها}} | |||
{{رذائل اخلاقی}} | |||
'''بدبینی''' یا '''سوءظن''' به این معنا است که عمل دیگران، با اینکه امکان تفسیر آن به صورت نیکو وجود دارد، به صورت بد و نادرست تفسیر شود. این صفت یکی از [[رذائل اخلاقی]] و ترتیبِ اثر دادن به آن [[گناه]] و [[حرام]] است. | |||
بدبینی باعث می‌شود دیگر [[رذائل اخلاقی]]، مانند [[کینه]]، [[غیبت]] و [[حسادت]] در [[انسان]] ایجاد شود.<ref name=":1" /> احساس ناامنی در جامعه و تنهایی، از دیگر پیامدهای بدبینی است. | |||
برای بدبینی، عواملی مانند احساس حقارت، قضاوت زودهنگام و کمبود در مهارت‌های اجتماعی شمرده شده است. | |||
برای [[راه‌های درمان بدبینی|درمان بدبینی]] باید فرد بدبین، از پرورش دادن گمان بد در ذهن پرهیز کرده و آن را به باور تبدیل نکند؛ همچنین نباید بر اساس گمان عمل کند. [[تربیت خود|خودتربیتی]] و نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام [[شک]]، از دیگر راه‌های درمان بدبینی است. | |||
== مفهوم‌شناسی و جایگاه == | |||
بدبینی، به این معنا است که عمل دیگران با اینکه امکان تفسیر آن به صورت نیکو وجود دارد، به صورت بد و نادرست تفسیر شود. این صفت یکی از [[رذائل اخلاقی]] و | |||
ترتیب اثر دادن به آن [[گناه]] و [[حرام]] است. در [[قرآن]] نیز از بدبینی [[نهی]] شده و برخی از بدبینی‌ها گناه دانسته شده است.<ref>حجرات:۱۲.</ref> | |||
از بدبینی در برخی [[روایت|روایات]] و کتاب‌های اخلاقی به سوء ظن تعبیر شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم، با تصحیح مهدی رجایی، قم، دار الکتاب الاسلامی،۱۴۱۰ق، ص۶۵۰. | |||
</ref> [[ظن]] یا گمان، نوعی ادارک است که درجه آن از [[شک]] بیشتر است. شک هنگامی است که دو طرفِ احتمال مساوی باشد؛ ولی ظن هنگامی است که یکی از دو طرف، دارای احتمال بیشتری باشد.<ref>حسینی دشتی، مصطفی، معارف و معاریف، انتشارات مفید، ۱۳۷۶ش، ج۷.</ref> | |||
== انواع == | |||
{{اصلی|انواع بدبینی}}بدبینی گاهی در [[اعتقادات]] و گاه در رفتار انسان پدید می‌آید. بدبینی در اعتقادات به این معنا است که برای جهان و انسان هدفی ترسیم نشود و شخص را دچار احساس پوچی کند. | |||
بدبینی در رفتار، گاه نسبت به خود، گاه نسبت به [[خدا]] و گاه نسبت به دیگران پدید می‌آید. بدبینی نسبت به خود، از ویژگی‌های پسندیده شمرده شده و برای کنترل [[خودخواهی]] و [[عجب|عُجْب]] مؤثر دانسته شده است.<ref>نگاه کنید به نهج البلاغه، خطبه ۲۱۱.</ref> | |||
بدبینی نسبت به خدا، از [[گناهان کبیره]] و به این معنا است که شخص گرفتاری‌های خود را به خدا نسبت دهد.<ref>نگاه کنید به دستغیب، گناهان کبیره.</ref> | |||
بدبینی نسبت به دیگران، به این معنا است که عمل دیگران با اینکه امکان تفسیر آن به صورت نیکو وجود دارد، به صورت بد و نادرست تفسیر شود. ترتیب اثر دادن به این نوع بدبینی، [[گناه]] و [[حرام]] است. | |||
== حکم == | |||
{{اصلی|حکم بدبینی}} | |||
{{جعبه گفتاورد | |||
|عنوان = | |||
|گفتاورد = <small>امام باقر(ع):</small> | |||
«از گمان [بی‌پایه] بپرهیزید؛ زیرا گمان دروغ‌ترین دروغ است.» | |||
|منبع = <small>قرب الاسناد، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.</small> | |||
|تراز = چپ | |||
|عرض = 200px | |||
|حاشیه = | |||
|اندازه قلم = | |||
|رنگ پس‌زمینه = | |||
|شکل‌بندی = | |||
|پس‌زمینه عنوان = | |||
|رنگ قلم عنوان = | |||
|شکل‌بندی عنوان = | |||
|تراز گفتاورد = | |||
|شکل‌بندی گفتاورد = | |||
|گیومه گفتاورد = | |||
|تراز منبع = | |||
|شکل‌بندی منبع = | |||
}} | |||
بدبینی به صورت تصوری ذهنی که بدون [[اختیار]] به ذهن انسان خطور کرده است، [[گناه]] و [[حرام]] نیست. ولی اگر بدبینی در ذهن پرورش داده شده و بدون در دست داشتن خبر قطعی، به صورت قطع پذیرفته شود گناه است. | |||
همچنین اگر شخص در عمل، بر اساس گمان خود رفتار کند؛ مانند اینکه [[تهمت]] بزند یا حقوق فردی که نسبت به او بدگمان شده را ضایع کند، مرتکب گناه شده است.<ref>مهدوی کنی، اخلاق عملی، نشر فرهنگ اسلامی، ص۱۶۸، به نقل از محجة البیضاء، ج۵، ص۲۶۸.</ref> | |||
گاهی [[تجسس]] از کار دیگران باعث ایجاد بدبینی می‌شود. در این صورت نیز، فرد مرتکب گناه و حرام شده است. | |||
== پیامدها == | |||
{{اصلی|پیامدهای بدبینی}} | |||
بدبینی باعث می‌شود دیگر [[رذائل اخلاقی]]، مانند [[کینه]]، [[غیبت]]، [[دشمنی]] و [[حسادت]] در [[انسان]] ایجاد شود.<ref name=":1">دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۶۸.</ref> احساس ناامنی در جامعه، از دست دادن [[دوست|دوستان]]<ref name=":0">دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.</ref> و تنهایی،<ref name=":02">دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.</ref> از دیگر پیامدهای بدبینی است. | |||
== عوامل == | |||
{{اصلی|عوامل بدبینی}}برخی از عوامل بدبینی چنین است: | |||
* احساس حقارت: کسی که گرفتار [[احساس حقارت]] است، سعی می‌کند دیگران را در فکر خود حقیر و آلوده به [[گناه]] و [[فساد]] تصور کند، تا اینگونه از احساس حقارت خود بکاهد. | |||
* قضاوت زودهنگام: تحقیق ناقص، کمی اطلاعات و عجله در قضاوت، باعث می‌شود [[انسان]] به [[تهمت|متهم کردن]] دیگران و صدور حکم نادرست نسبت به آنها اقدام کند. | |||
* کمبود در مهارت‌های اجتماعی: در صورت کمبود در مهارت‌های اجتماعی، فرد تصوری منفی نسبت به دیگران پیدا می‌کند؛ زیرا توانایی کافی برای برقراری ارتباط سالم و شناخت دیگران ندارد. | |||
* گنهکاری: فرد گنهکار دیگران را نیز مانند خود گنهکار تصور می‌کند.<ref>نگاه کنید به دانیل گلمن، هوش عاطفی، ترجمه: حمید رضا بلوچ، نشر جیحون، ۱۳۷۱ش، چاپ اول، ص ۱۴۶.</ref> | |||
== درمان == | |||
{{اصلی|راه‌های درمان بدبینی}} | |||
{{جعبه گفتاورد | |||
|عنوان = | |||
|گفتاورد = <small>پیامبر(ص):</small> «برای رفتار برادر [ایمانی‌ات] عذری (توجیهی) پیدا کن. اگر عذری نیافتی برایش عذری بتراش.» | |||
|منبع = <small>الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۶۲۲.</small> | |||
|تراز = چپ | |||
|عرض = 200px | |||
|حاشیه = | |||
|اندازه قلم = | |||
|رنگ پس‌زمینه = | |||
|شکل‌بندی = | |||
|پس‌زمینه عنوان = | |||
|رنگ قلم عنوان = | |||
|شکل‌بندی عنوان = | |||
|تراز گفتاورد = | |||
|شکل‌بندی گفتاورد = | |||
|گیومه گفتاورد = | |||
|تراز منبع = | |||
|شکل‌بندی منبع = | |||
}} | |||
راه‌های درمان بدبینی، ترتیب اثر ندادن به گمان بد،<ref>مهدوی کنی، اخلاق عملی، نشر فرهنگ اسلامی، ص۱۶۸، به نقل از محجة البیضاء، ج۵، ص۲۶۸.</ref> [[تربیت خود|خودتربیتی]] و نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام [[شک]]، است.<ref>انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.</ref> بنا بر روایتی، [[پیامبر(ص)]] به مردم سفارش کرده، برای گفتار و کرداری که از مسلمانان سر می‌زند، عذری پیدا کنند و اگر نیافتند، عذری بتراشند.<ref>انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.</ref> | |||
بدبینی و | توجه به [[پیامدهای بدبینی]] و فوائد خوش‌بینی نیز در درمان سوء ظن مؤثر دانسته شده است. تلقین جملات مثبت، مانند «من خوش‌بین هستم»، پرهیز از تَجسّس در کارهای دیگران و دوری از افراد بدبین، از دیگر روش‌های درمان بدبینی است.{{مدرک|date=ژوئیه ۲۰۲۱}} | ||
{{ | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۳: | خط ۱۰۳: | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = اخلاق | | شاخه اصلی = اخلاق | ||
|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی | | شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی | ||
|شاخه فرعی۲ = بدبینی | | شاخه فرعی۲ = بدبینی | ||
|شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه = شد | ||
| تیترها = | | تیترها = شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش = شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی = شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی = | | بازبینی نویسنده = | ||
| ارزیابی کمی = | |||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت = ج | ||
| کیفیت = | | کیفیت = ج | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۴
 | این متن یک پیشنویس است که در وضعیت تکمیل قرار دارد |
بدبینی یا سوء ظن و پیامدهای آن چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟
 |
| مربوط به زبان |
|---|
| مربوط به قلب |
| عوامل |
| پیامدها |
| درمان |
بدبینی یا سوءظن به این معنا است که عمل دیگران، با اینکه امکان تفسیر آن به صورت نیکو وجود دارد، به صورت بد و نادرست تفسیر شود. این صفت یکی از رذائل اخلاقی و ترتیبِ اثر دادن به آن گناه و حرام است.
بدبینی باعث می‌شود دیگر رذائل اخلاقی، مانند کینه، غیبت و حسادت در انسان ایجاد شود.[۱] احساس ناامنی در جامعه و تنهایی، از دیگر پیامدهای بدبینی است.
برای بدبینی، عواملی مانند احساس حقارت، قضاوت زودهنگام و کمبود در مهارت‌های اجتماعی شمرده شده است.
برای درمان بدبینی باید فرد بدبین، از پرورش دادن گمان بد در ذهن پرهیز کرده و آن را به باور تبدیل نکند؛ همچنین نباید بر اساس گمان عمل کند. خودتربیتی و نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام شک، از دیگر راه‌های درمان بدبینی است.
مفهوم‌شناسی و جایگاه
بدبینی، به این معنا است که عمل دیگران با اینکه امکان تفسیر آن به صورت نیکو وجود دارد، به صورت بد و نادرست تفسیر شود. این صفت یکی از رذائل اخلاقی و
ترتیب اثر دادن به آن گناه و حرام است. در قرآن نیز از بدبینی نهی شده و برخی از بدبینی‌ها گناه دانسته شده است.[۲]
از بدبینی در برخی روایات و کتاب‌های اخلاقی به سوء ظن تعبیر شده است.[۳] ظن یا گمان، نوعی ادارک است که درجه آن از شک بیشتر است. شک هنگامی است که دو طرفِ احتمال مساوی باشد؛ ولی ظن هنگامی است که یکی از دو طرف، دارای احتمال بیشتری باشد.[۴]
انواع
بدبینی گاهی در اعتقادات و گاه در رفتار انسان پدید می‌آید. بدبینی در اعتقادات به این معنا است که برای جهان و انسان هدفی ترسیم نشود و شخص را دچار احساس پوچی کند.
بدبینی در رفتار، گاه نسبت به خود، گاه نسبت به خدا و گاه نسبت به دیگران پدید می‌آید. بدبینی نسبت به خود، از ویژگی‌های پسندیده شمرده شده و برای کنترل خودخواهی و عُجْب مؤثر دانسته شده است.[۵]
بدبینی نسبت به خدا، از گناهان کبیره و به این معنا است که شخص گرفتاری‌های خود را به خدا نسبت دهد.[۶]
بدبینی نسبت به دیگران، به این معنا است که عمل دیگران با اینکه امکان تفسیر آن به صورت نیکو وجود دارد، به صورت بد و نادرست تفسیر شود. ترتیب اثر دادن به این نوع بدبینی، گناه و حرام است.
حکم
امام باقر(ع):
«از گمان [بی‌پایه] بپرهیزید؛ زیرا گمان دروغ‌ترین دروغ است.»
بدبینی به صورت تصوری ذهنی که بدون اختیار به ذهن انسان خطور کرده است، گناه و حرام نیست. ولی اگر بدبینی در ذهن پرورش داده شده و بدون در دست داشتن خبر قطعی، به صورت قطع پذیرفته شود گناه است.
همچنین اگر شخص در عمل، بر اساس گمان خود رفتار کند؛ مانند اینکه تهمت بزند یا حقوق فردی که نسبت به او بدگمان شده را ضایع کند، مرتکب گناه شده است.[۷]
گاهی تجسس از کار دیگران باعث ایجاد بدبینی می‌شود. در این صورت نیز، فرد مرتکب گناه و حرام شده است.
پیامدها
بدبینی باعث می‌شود دیگر رذائل اخلاقی، مانند کینه، غیبت، دشمنی و حسادت در انسان ایجاد شود.[۱] احساس ناامنی در جامعه، از دست دادن دوستان[۸] و تنهایی،[۹] از دیگر پیامدهای بدبینی است.
عوامل
برخی از عوامل بدبینی چنین است:
- احساس حقارت: کسی که گرفتار احساس حقارت است، سعی می‌کند دیگران را در فکر خود حقیر و آلوده به گناه و فساد تصور کند، تا اینگونه از احساس حقارت خود بکاهد.
- قضاوت زودهنگام: تحقیق ناقص، کمی اطلاعات و عجله در قضاوت، باعث می‌شود انسان به متهم کردن دیگران و صدور حکم نادرست نسبت به آنها اقدام کند.
- کمبود در مهارت‌های اجتماعی: در صورت کمبود در مهارت‌های اجتماعی، فرد تصوری منفی نسبت به دیگران پیدا می‌کند؛ زیرا توانایی کافی برای برقراری ارتباط سالم و شناخت دیگران ندارد.
- گنهکاری: فرد گنهکار دیگران را نیز مانند خود گنهکار تصور می‌کند.[۱۰]
درمان
پیامبر(ص): «برای رفتار برادر [ایمانی‌ات] عذری (توجیهی) پیدا کن. اگر عذری نیافتی برایش عذری بتراش.»
راه‌های درمان بدبینی، ترتیب اثر ندادن به گمان بد،[۱۱] خودتربیتی و نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام شک، است.[۱۲] بنا بر روایتی، پیامبر(ص) به مردم سفارش کرده، برای گفتار و کرداری که از مسلمانان سر می‌زند، عذری پیدا کنند و اگر نیافتند، عذری بتراشند.[۱۳]
توجه به پیامدهای بدبینی و فوائد خوش‌بینی نیز در درمان سوء ظن مؤثر دانسته شده است. تلقین جملات مثبت، مانند «من خوش‌بین هستم»، پرهیز از تَجسّس در کارهای دیگران و دوری از افراد بدبین، از دیگر روش‌های درمان بدبینی است.[نیازمند منبع]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۶۸.
- ↑ حجرات:۱۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم، با تصحیح مهدی رجایی، قم، دار الکتاب الاسلامی،۱۴۱۰ق، ص۶۵۰.
- ↑ حسینی دشتی، مصطفی، معارف و معاریف، انتشارات مفید، ۱۳۷۶ش، ج۷.
- ↑ نگاه کنید به نهج البلاغه، خطبه ۲۱۱.
- ↑ نگاه کنید به دستغیب، گناهان کبیره.
- ↑ مهدوی کنی، اخلاق عملی، نشر فرهنگ اسلامی، ص۱۶۸، به نقل از محجة البیضاء، ج۵، ص۲۶۸.
- ↑ دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.
- ↑ دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.
- ↑ نگاه کنید به دانیل گلمن، هوش عاطفی، ترجمه: حمید رضا بلوچ، نشر جیحون، ۱۳۷۱ش، چاپ اول، ص ۱۴۶.
- ↑ مهدوی کنی، اخلاق عملی، نشر فرهنگ اسلامی، ص۱۶۸، به نقل از محجة البیضاء، ج۵، ص۲۶۸.
- ↑ انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.
- ↑ انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.