لعن‌شدگان در قرآن

سؤال

چه کسانی در قرآن نفرین شده‌اند؟

چند گروه در قرآن مورد لعن خداوند قرار گرفته‌اند؛ از جمله: ظالمان، دروغ‌گویان، کافران، منافقان، آزاردهندگانِ پیامبر(ص)، تهمت زنندگان به زنا، اصحاب سبت، مؤمنین به طاغوت و جبت، شخص ابلیس و... .

مفهوم‌شناسی لعن

لعن به معنای طرد و دور کردن با غضب است. اگر لعن از جانب خدا باشد در آخرت به معنای عقوبت و در دنیا به معنای انقطاع از قبول رحمت و توفیق است و اگر از جانب انسان باشد به معنای دعا و نفرین و درخواست بر ضرر غیر است.

مصادیق لعن در قرآن کریم

خداوند در قرآن کریم ۳۷ بار «لعن» را با انتساب به خودش و نیز یک بار با انتساب به مردم به کار برده است. با توجه به معنای لغوی لعن و انتساب آن به خدا روشن می‌شود لعن منع عقلی و نقلی ندارد. در مقابل از سبّ(فحش) نهی شده است.

خداوند در قرآن برخی افراد را لعن نموده است. مانند:

۱. ابلیس: ﴿وَإِنَّ عَلَیْک لَعْنَتِی إِلَی یَوْمِ الدِّینِ؛ همانا لعنت من بر توست تا روز جزا.﴾(ص:۷۸)

۲. عموم کافرین: ﴿إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْکافِرِینَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِیرًا؛ همانا خداوند لعنت کرده کافران را و برای آنان جهنم را آماده نموده است.﴾(احزاب:۶۴) و همین‌طور در آیه۱۵۹ و ۱۶۱ سوره بقره.

۳. کفار بنی اسرائیل: ﴿لُعِنَ الَّذِینَ کفَرُواْ مِن بَنِی إِسْرَائِیلَ عَلَی لِسَانِ دَاوُودَ وَعِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ ذَلِک بِمَا عَصَوا وَّکانُواْ یَعْتَدُونَ؛ لعنت شدند کسانی که از بنی اسرائیل کافر شدند، به زبان داود و عیسی بن مریم.﴾(مائده:۷۸)

۴. ظالمان: ﴿أَلاَ لَعْنَه اللّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ؛ آگاه باش لعنت خدا بر ظالمان است.﴾(هود:۱۸)

۵. دروغ‌گویان:

• ﴿وَالْخَامِسَه أَنَّ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَیْهِ إِن کانَ مِنَ الْکاذِبِینَ؛ بار پنجم قسم یاد کند که لعنت خدا بر او باد اگر از دروغ گویان باشد.﴾(نور:۷)
• ﴿... ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّـهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ؛ ... سپس مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.﴾(آل عمران:۶۱)

۶. آزار دهندگان رسول‌الله(ص): ﴿إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَه وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِینًا؛ و کسانی که خدا و رسول را اذیت می‌کنند خداوند آنان را در دنیا و آخرت مشمول لعنت خود قرار داده است.﴾(احزاب:۵۷)

۷. تهمت زنندگان به زنا: ﴿إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَه وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ؛ کسانی که به زنان با ایمان و پاک‌دامن بی‌خبر از کار بد تهمت بستند محققا در دنیا و آخرت ملعون شدند.﴾(نور:۲۳)

۸. قتل مؤمن: ﴿وَمَن یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَآؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا؛ و هر کس مؤمنی را به عمد بکشد مجازاتش آتش جهنم است که در آن جاوید معذب خواهد بود. خدا بر او خشم و لعنت کند. و عذابی بسیار شدید برایش مهیّا سازد.﴾(نساء:۹۳)

۹. نفاق: ﴿وَعَدَ الله الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْکفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا هِیَ حَسْبُهُمْ وَلَعَنَهُمُ اللّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّقِیمٌ؛ خدا مرد و زن از منافقان و کافران را وعده آتش دوزخ و خلود در آن داده همان دوزخ برای کیفر آنان کافی است و خدا آنان را لعن کرده و برای آنان عذاب ابدی است﴾(توبه:۶۸) و آیه ۲۳ سوره محمد و آیه ۶ سوره فتح.

۱۱. شجره ملعونه: ﴿وَمَا جَعَلْنَا الرُّ‌ؤْیَا الَّتِی أَرَ‌یْنَاکَ إِلَّا فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَ‌ةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْ‌آنِ؛ و [نیز] آن درخت لعنت شده در قرآن را جز برای آزمایش مردم قرار ندادیم.﴾(اسراء:۶۰)

۱۲. اصحاب سبت: ﴿... أَوْ نَلْعَنَهُمْ کَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ ۚ وَکَانَ أَمْرُ اللَّـهِ مَفْعُولًا؛ ... یا همچنانکه «اصحاب سبت» را لعنت کردیم؛ آنان را [نیز] لعنت کنیم و فرمان خدا همواره تحقق یافته است.﴾(نساء:۴۷)

۱۳. مؤمنین به جبت و طاغوت: ﴿أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذينَ أُوتُوا نَصيباً مِنَ الْكِتابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ وَ يَقُولُونَ لِلَّذينَ كَفَرُوا هؤُلاءِ أَهْدى‏ مِنَ الَّذينَ آمَنُوا سَبيلاً۝۵۱أُولئِكَ الَّذينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ مَنْ يَلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصيراً۝۵۲؛ آيا نديدى كسانى را كه بهره‌‏اى از كتاب (خدا) به آنان داده شده، به «جبت» و «طاغوت» ايمان مى‌‏آورند و درباره كافران مى‏‌گويند: آنها، از كسانى كه ايمان آورده‌‏اند، هدايت يافته‏‌ترند؟! آنها كسانى هستند كه خداوند، ايشان را از رحمت خود، دور ساخته است؛ و هر كس را خدا از رحمتش دور سازد، ياورى براى او نخواهى يافت.﴾(نساء:۵۱، ۵۲) در آیه ۶۰ سوره مائده هم پرستش‌کنندگان طاغوت را لعن کرده است.

۱۴. لعن شدن عده‌ای از یهود که گفتند دست خدا بسته است: ﴿وَقَالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللَّـهِ مَغْلُولَةٌ ۚ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا؛ و یهود گفتند: «دست خدا بسته است.» دست‌های خودشان بسته باد. و به [سزای] آنچه گفتند، از رحمت خدا دور شوند﴾(مائده:۶۴)

۱۵. لعن دوزخیان به یکدیگر: ﴿دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا؛ هر بار که امّتی [در آتش] درآید، همکیشان خود را لعنت کند.﴾(اعراف:۳۸)

۱۶. فرعونیان: ﴿إِلى‏ فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَ ما أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشيدٍ۝۹۷وَ أُتْبِعُوا في‏ هذِهِ لَعْنَةً وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ بِئْسَ الرِّفْدُ الْمَرْفُودُ۝۹۸؛ ولی [سران] از فرمان فرعون پیروی کردند، و فرمان فرعون صواب نبود… آنان در اين جهان و روز قيامت، لعنتى بدنبال دارند؛ و چه بد عطايى است (لعن و دورى از رحمت خدا)، كه نصيب آنان مى‏‌شود!﴾(هود:۹۷ و ۹۹)

۱۷. نقض‌کنندگان پیمان الهی: ﴿وَ الَّذينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ميثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ؛ آنها كه عهد الهى را پس از محكم كردن مى‌‏شكنند و پيوندهايى را كه خدا دستور به برقرارى آن داده قطع مى‌‏كنند و در روى زمين فساد مى‏‌نمايند، لعنت و بدى (و مجازات) سراى آخرت براى آنهاست!﴾(رعد:۲۵)

۱۸. لعنت دوزخیان بر بزرگان خود: ﴿رَ‌بَّنَا آتِهِمْ ضِعْفَیْنِ مِنَ الْعَذَابِ وَالْعَنْهُمْ لَعْنًا کَبِیرً‌ا؛ پروردگارا، آنان را دو چندان عذاب ده و لعنت‌شان کن لعنتی بزرگ.﴾(احزاب:۶۸)