جامع احادیث شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
== نویسنده == | == نویسنده == | ||
جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة، کتابی جامع شامل احادیث فقهی، به عربی، اثر اسماعیل معزّی ملایری که با پیشنهاد و نظارت آیت اللّه حاج آقاحسین بروجردی | جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة، کتابی جامع شامل احادیث فقهی، به عربی، اثر اسماعیل معزّی ملایری که با پیشنهاد و نظارت آیت اللّه حاج آقاحسین بروجردی (درگذشت ۱۳۴۰ ش) تألیف شد. آیت اللّه بروجردی طرحی حدیثی به شاگردان خود پیشنهاد کند که در بردارنده تمامی احادیث فقهی و دارای باب‌بندی مناسب و بدون تکرار و تقطیع باشد. با استقبال شاگردان ایشان از این طرح، اجرای آن به اهتمامِ شماری از آنان و با اِشراف و نظارت مستمر خود او آغاز شد. در جریان تألیف کتاب، بسیاری از افراد گروه از ادامه همکاری بازایستادند و در نهایت، کار تألیف و باب بندی و چاپ کتاب را اسماعیل معزّی ملایری به انجام رساند. در مقدمه فرزند آیت اللّه بروجردی بر نخستین جلد کتاب، اسماعیل معزّی و شیخ علی پناه اشتهاردی، دو تن از افراد فعال در این باره معرفی شده‌اند.<ref>محمدکاظم رحمان ستایش، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.</ref> | ||
آیت الله بروجردی از بزرگترین مرجع تقلید جهان تشیّع در عصر خود. در ۱۲۹۲ ق در بروجرد متولّد شد. نسبش، با سی واسطه، به امام مجتبی ع می‌رسد. وی به هنگام اقامت در بروجرد، یکی از مراجع تقلید محبوب و مورد احترام در غرب ایران بود و تا ۱۳۲۳ ش، در بروجرد به فعالیتهای علمی و اجتماعی اشتغال داشت. در همین سال، بر اثر بیماری شدید، به بیمارستان فیروزآبادی تهران انتقال یافت. در این هنگام حوزة علمیة قم را سیّد صدرالدین صدر، سیّد محمدحجت کوه کمری و سید محمدتقی خوانساری، اداره می‌کردند. آیت الله بروجردی با تقدّم سنی و جایگاه والای علمی و اعتبار و نفوذی که داشت، می‌توانست حوزة علمیة قم را، که بر اثر فشارهای حکومت خصوصاً پس از فوت آیت الله حائری شدیداً تضعیف شده بود، سر و سامانی دوباره ببخشد؛ ازینرو در آذر ۱۳۲۳ در پی درخواست جدّی بزرگان حوزه، تجّار و متدّینین قم و تهران، با تکریم و احترام کم‌نظیری در قم اقامت گزید. پس از وفات آیت الله سیدّ ابوالحسن اصفهانی (۱۳۲۵ ش) و آیت الله حاج آقا حسین قمی (۱۳۲۶ ش) در نجف، آیت الله بروجردی، تا زمان وفاتش در ۱۳۴۰ ش، از بزرگترین مراجع تقلید در جهان تشیع بود. نفوذ کم‌نظیر او در دوران مرجعیّت به گونه ای بود که دولت حاکم سعی می‌کرد با مخالفت وی روبرو نشود.<ref>عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref> | آیت الله بروجردی از بزرگترین مرجع تقلید جهان تشیّع در عصر خود. در ۱۲۹۲ ق در بروجرد متولّد شد. نسبش، با سی واسطه، به امام مجتبی ع می‌رسد. وی به هنگام اقامت در بروجرد، یکی از مراجع تقلید محبوب و مورد احترام در غرب ایران بود و تا ۱۳۲۳ ش، در بروجرد به فعالیتهای علمی و اجتماعی اشتغال داشت. در همین سال، بر اثر بیماری شدید، به بیمارستان فیروزآبادی تهران انتقال یافت. در این هنگام حوزة علمیة قم را سیّد صدرالدین صدر، سیّد محمدحجت کوه کمری و سید محمدتقی خوانساری، اداره می‌کردند. آیت الله بروجردی با تقدّم سنی و جایگاه والای علمی و اعتبار و نفوذی که داشت، می‌توانست حوزة علمیة قم را، که بر اثر فشارهای حکومت خصوصاً پس از فوت آیت الله حائری شدیداً تضعیف شده بود، سر و سامانی دوباره ببخشد؛ ازینرو در آذر ۱۳۲۳ در پی درخواست جدّی بزرگان حوزه، تجّار و متدّینین قم و تهران، با تکریم و احترام کم‌نظیری در قم اقامت گزید. پس از وفات آیت الله سیدّ ابوالحسن اصفهانی (۱۳۲۵ ش) و آیت الله حاج آقا حسین قمی (۱۳۲۶ ش) در نجف، آیت الله بروجردی، تا زمان وفاتش در ۱۳۴۰ ش، از بزرگترین مراجع تقلید در جهان تشیع بود. نفوذ کم‌نظیر او در دوران مرجعیّت به گونه ای بود که دولت حاکم سعی می‌کرد با مخالفت وی روبرو نشود.<ref>عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref> | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
اعتبار این کتاب بالاتر از وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل و… است زیرا آیت الله بروجردی (ره) در مراجعه به کتاب مثلاً وسائل الشیعه اشکالاتی در گزینش، ترتیب و تنظیم احادیث آن مشاهده کرده؛ تصمیم گرفت تا کتاب جامع حدیثی تألیف کند که آن اشکالات و ایرادات را نداشته باشد.<ref>طباطبائی، سید محمد کاظم، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، قم، انتشارات هاجر، ۱۳۸۵ش، ص۷۵.</ref> | اعتبار این کتاب بالاتر از وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل و… است زیرا آیت الله بروجردی (ره) در مراجعه به کتاب مثلاً وسائل الشیعه اشکالاتی در گزینش، ترتیب و تنظیم احادیث آن مشاهده کرده؛ تصمیم گرفت تا کتاب جامع حدیثی تألیف کند که آن اشکالات و ایرادات را نداشته باشد.<ref>طباطبائی، سید محمد کاظم، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، قم، انتشارات هاجر، ۱۳۸۵ش، ص۷۵.</ref> | ||
جامع احادیث الشیعه، | تدوین جامع احادیث الشیعه، به یاری عده‌ای از شاگردان او، در زمان حیاتش آغاز شد و مجلدات نخستین آن، به چاپ رسید و انتشار سایر مجلداتش بعداز درگذشت او ادامه یافت. این کتاب که کوششی است برای تدوین تمامی احادیث شیعه در یک مجموعه، نشانه تخصص کم‌نظیر بروجردی در رجال و حدیث است.<ref>عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref> | ||
بسیاری از صاحبنظران | بسیاری از صاحبنظران آیت الله بروجردی را مبتکر روش جدیدی در علم رجال می‌دانند. با این روش، که از راه بررسی مستقل سند احادیث انجام می‌شود، فاصله زمانی سلسله راویان، تعداد روایات هر راوی، جایگاه علمی و حدیثی او، میزان وثاقت، استادان و شاگردان وی، تعیین، و در نتیجه تقسیم احادیث به مُرسَل و مُسنَد آسان می‌شود و ضمناً به تشخیص و تفکیک اسامیِ مشابه در سلسله راویان در حدیث و کشف هرگونه تصحیف و تحریف و حذف واسطه‌ها در این زمینه کمک می‌کند. در این روش، راویان حدیث از زمان صحابة پیامبر (ص) تا زمان آیت الله بروجردی به ۳۶ طبقه، که هر یک مختصات خاص خود را دارد، طبقه‌بندی شده‌اند.<ref>عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref> | ||
== ویژگی‌ها == | == ویژگی‌ها == | ||
نسخهٔ ۱۵ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۲۹
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
کتاب جامع احادیث شیعه از کیست؟ اعتبارش در چه حدی است؟
جامع احادیث شیعه نوشته آیت الله اسماعیل مُعزی ملایری و تحت اشراف و نظارت آیت الله بروجردی
نویسنده
جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة، کتابی جامع شامل احادیث فقهی، به عربی، اثر اسماعیل معزّی ملایری که با پیشنهاد و نظارت آیت اللّه حاج آقاحسین بروجردی (درگذشت ۱۳۴۰ ش) تألیف شد. آیت اللّه بروجردی طرحی حدیثی به شاگردان خود پیشنهاد کند که در بردارنده تمامی احادیث فقهی و دارای باب‌بندی مناسب و بدون تکرار و تقطیع باشد. با استقبال شاگردان ایشان از این طرح، اجرای آن به اهتمامِ شماری از آنان و با اِشراف و نظارت مستمر خود او آغاز شد. در جریان تألیف کتاب، بسیاری از افراد گروه از ادامه همکاری بازایستادند و در نهایت، کار تألیف و باب بندی و چاپ کتاب را اسماعیل معزّی ملایری به انجام رساند. در مقدمه فرزند آیت اللّه بروجردی بر نخستین جلد کتاب، اسماعیل معزّی و شیخ علی پناه اشتهاردی، دو تن از افراد فعال در این باره معرفی شده‌اند.[۱]
آیت الله بروجردی از بزرگترین مرجع تقلید جهان تشیّع در عصر خود. در ۱۲۹۲ ق در بروجرد متولّد شد. نسبش، با سی واسطه، به امام مجتبی ع می‌رسد. وی به هنگام اقامت در بروجرد، یکی از مراجع تقلید محبوب و مورد احترام در غرب ایران بود و تا ۱۳۲۳ ش، در بروجرد به فعالیتهای علمی و اجتماعی اشتغال داشت. در همین سال، بر اثر بیماری شدید، به بیمارستان فیروزآبادی تهران انتقال یافت. در این هنگام حوزة علمیة قم را سیّد صدرالدین صدر، سیّد محمدحجت کوه کمری و سید محمدتقی خوانساری، اداره می‌کردند. آیت الله بروجردی با تقدّم سنی و جایگاه والای علمی و اعتبار و نفوذی که داشت، می‌توانست حوزة علمیة قم را، که بر اثر فشارهای حکومت خصوصاً پس از فوت آیت الله حائری شدیداً تضعیف شده بود، سر و سامانی دوباره ببخشد؛ ازینرو در آذر ۱۳۲۳ در پی درخواست جدّی بزرگان حوزه، تجّار و متدّینین قم و تهران، با تکریم و احترام کم‌نظیری در قم اقامت گزید. پس از وفات آیت الله سیدّ ابوالحسن اصفهانی (۱۳۲۵ ش) و آیت الله حاج آقا حسین قمی (۱۳۲۶ ش) در نجف، آیت الله بروجردی، تا زمان وفاتش در ۱۳۴۰ ش، از بزرگترین مراجع تقلید در جهان تشیع بود. نفوذ کم‌نظیر او در دوران مرجعیّت به گونه ای بود که دولت حاکم سعی می‌کرد با مخالفت وی روبرو نشود.[۲]
آيت الله سيد حسين طباطبايى بروجردى در سال 1292 هجرى در بروجرد متولد شد و تحصيلات خود را در بروجرد و نجف به پايان برد. او از جوان‌ترين شاگردان مرحوم آخوند خراسانى (م 1329 ه) و سيد كاظم طباطبايى يزدى بود. طرح كتاب جامع أحاديث الشيعه نيز نشانگر دقت نظر ايشان در استفاده از متون است. آيت الله بروجردى با تبيين اشكالات موجود در كتاب وسائل الشيعه، طرحى را با عنوان «جامع الأحاديث» پيشنهاد كردند تا مجموعه روايات شيعى در كنار هم قرار گيرد و ارتباط بين روايات، روشن و واضح باشد.[۳]
جایگاه و اعتبار
این مجموعه ارزشمند به امر و اشراف آیت الله بروجردی (ره) و با همیاری جمعی از فضلا و شاگردان آن جناب تدوین یافته است.[۴]
اعتبار این کتاب بالاتر از وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل و… است زیرا آیت الله بروجردی (ره) در مراجعه به کتاب مثلاً وسائل الشیعه اشکالاتی در گزینش، ترتیب و تنظیم احادیث آن مشاهده کرده؛ تصمیم گرفت تا کتاب جامع حدیثی تألیف کند که آن اشکالات و ایرادات را نداشته باشد.[۵]
تدوین جامع احادیث الشیعه، به یاری عده‌ای از شاگردان او، در زمان حیاتش آغاز شد و مجلدات نخستین آن، به چاپ رسید و انتشار سایر مجلداتش بعداز درگذشت او ادامه یافت. این کتاب که کوششی است برای تدوین تمامی احادیث شیعه در یک مجموعه، نشانه تخصص کم‌نظیر بروجردی در رجال و حدیث است.[۶]
بسیاری از صاحبنظران آیت الله بروجردی را مبتکر روش جدیدی در علم رجال می‌دانند. با این روش، که از راه بررسی مستقل سند احادیث انجام می‌شود، فاصله زمانی سلسله راویان، تعداد روایات هر راوی، جایگاه علمی و حدیثی او، میزان وثاقت، استادان و شاگردان وی، تعیین، و در نتیجه تقسیم احادیث به مُرسَل و مُسنَد آسان می‌شود و ضمناً به تشخیص و تفکیک اسامیِ مشابه در سلسله راویان در حدیث و کشف هرگونه تصحیف و تحریف و حذف واسطه‌ها در این زمینه کمک می‌کند. در این روش، راویان حدیث از زمان صحابة پیامبر (ص) تا زمان آیت الله بروجردی به ۳۶ طبقه، که هر یک مختصات خاص خود را دارد، طبقه‌بندی شده‌اند.[۷]
ویژگی‌ها
- آیات قرآن مجید در ارتباط با هر بابی قبل از ذکر احادیث به ترتیب سوره‌ها آورده شده است.
- کلیه احادیث وسائل و مستدرک (غیر از احادیث مصباح الشریعه و روایاتی که ارتباط به احکام ندارد) نقل شده است.
- کلیه احادیث مزبور از مصادر اصلی (با ذکر صفحه) مشخص شده، جز احادیثی که مصدر اصلی آن در دست نبوده که از وسائل و مستدرک نقل شده است.
- مواردی که مربوط به علم فقه (احکام) نیست حذف کرده است در حالی که در کتب حدیثی دیگر مثل کافی یا وسائل و… این چنین نمی‌باشد.
- از تقطیع احادیث حتی الامکان خودداری کرده است.
- سعی شده است که برای یک موضوع، ابواب متعددی عنوان نشود.
- تمامی اختلافات متون حدیث را ذکر نموده است. چون در استنتاجات فقهی، آن نکات ریز نیز تأثیر دارند.
- روایات سنن و آداب و اخلاق و ادعیه و اذکار و قرائت قرآن و لباس و… در مجلد جداگانه آورده شده است در حالی که در کتب حدیثی دیگر جدا نکرده‌اند.
- مهم‌ترین کار این است که در این کتاب لغات غریبه احادیث معنی و توضیح داده شده است. در حالی که در کتابهای حدیثی یاد شده، این کار صورت نگرفته است.
- تصحیح و مقابله کامل احادیث با نسخ اصلی مخصوصا احادیث کتب اربعه، که به لحاظ اهمیت با نسخه‌های فراوان از هر کتاب (که به قدمت و تصحیح و مقابله و قرائت و اجازه اساتید فن امتیاز داشته) مقابله شده است، ولی در سایر مصادر چون غالباً نسخ مصحح در دست نبوده و معمولاً وسائل و مستدرک اصح از مصادر اصلی موجود است، کار مقابله با این دو کتاب انجام نشده است.[۸]
تیتر یک
برخی ویژگیهای جامع احادیث الشیعة عبارت اند از:
- تقطیع نشدن روایات، مگر در برخی احادیث طولانی مانند وصیت پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم به امام علی علیه السلام و حدیث اربعمأة. هر حدیث با سند و متن کامل فقط در یک جا و در مناسب‌ترین باب ذکر شده و در صورت مرتبط بودن حدیث با چندین باب، در آن ابواب به این حدیث اشاره شده است.
- گردآوری همة روایات یک فرع فقهی در کنار هم. در صورتی که بخشی از احادیث ابواب دیگر بر موضوع یک باب دلالت می‌کرده، آن بخش از حدیث یا مُفاد آن، با تعیین شمارة باب و حدیث در ذیل باب آمده است.
- تلفیق اِسناد و متون، یعنی در صورت اشتراک سند حدیث با حدیث پیشین، بخشهای مشترک سند، تکرار نشده و با عبارت «بهذا الاسناد» مشخص شده است. از این رو، با وجود تکرار نشدن اسناد، قسمتهای مشترک و غیرمشترک آنها کاملاً معلوم است. در صورت اختلاف داشتن کامل دو حدیث در سند و یکسان بودن متن آنها از نظر لفظ و معنا، حدیث اول به صورت کامل نقل شده و پس از آوردن سند حدیث دوم، عبارت «ذَکَر مِثْلَه» و در صورت اختلاف متن در لفظ، و نه معنا، «ذَکَرَ نَحْوَه» آمده است. در صورت اختلاف احادیث در لفظ و معنا، همگی جداگانه و به صورت کامل آورده شده‌اند. این ویژگی کتاب، امکان مقایسة احادیث را از نظر موارد اشتراک و اختلاف سند و متن، فراهم ساخته و به علاوه، از حجیم شدن کتاب جلوگیری کرده است.
- ذکر شدن آیات مربوط به موضوع هر باب در ابتدای باب به ترتیب قرآنی.
- علاوه بر رعایت شدن نظم و ترتیب مناسب در باب بندی کتاب، روایات هر باب نیز با نظم خاصی رتبه‌بندی و نقل شده‌اند؛ ابتدا احادیثی که برطبق مضمون آنها فتوا داده شده و سپس احادیث معارض آورده شده و روایات عام پیش از روایات خاص و روایات مطلق پیش از روایات مقیّد آمده است. همچنین احادیث هر باب، تا حد امکان از نظر مضمون و اشتراکِ راوی و اتحاد سند و متن دسته‌بندی شده است.
- نقل شدن توضیحات مهمی که در کتابهای جامعِ حدیثیِ شیعه در ذیل برخی احادیث آمده و به فهم آنها کمک می‌کند. بیشترین نقلها از شیخ طوسی و عمدتاً در بارة حل تعارض ظاهری احادیث است.
- جدا شدن روایات سنن، آداب و ادعیه از احادیث مربوط به احکام فقهی و آوردن آنها در مجلدی جداگانه.
- شماره گذاری ابواب و احادیث. هر حدیث دو شماره دارد: شمارة مسلسل و شمارة مخصوص به آن در ضمن باب. در ابتدای هر حدیث نیز نام کتاب و نشانی دقیق حدیث ذکر شده است. نام کتب اربعه، وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل (به سبب کثرت نقل از آنها) با رمز، و اسامیِ دیگر منابع حدیثی، با نام مشهور آنها آمده است. ویژگیهای چاپ مآخذ هم در مقدمة کتاب بیان شده است.
۹) تمامی احادیث منقول از کتب اربعه، از مصادر اصلی خود نقل و مکرراً با نسخ خطی معتبر مقابله شده‌اند.[۹]
آیت اللّه بروجردی از تألیف کتاب، بسیار خرسند بود و آن را ثمرة عمر خویش می‌دانست (رجوع کنید به معزّی ملایری، ج ۱، مقدمة محمدحسن بروجردی، ص ۱۱). چاپ کتاب در زمان حیات ایشان آغاز شد و نخستین جلد (شامل ابواب مقدمات و مبحث طهارت) در ۱۳۸۰، چند روز پس از وفات ایشان، در قطع رحلی منتشر گردید (رجوع کنید به مشار، ستون ۲۳۹). در ابتدای کتاب، بابی مقدماتی گشوده شده که در بر دارندة برخی مباحث مهم اصولی است، مانند حجیت عقل، حجیت ظاهر قرآن و سنّت پیامبر اکرم، و مشروط بودن تکلیف به عقل و بلوغ از دیدگاه احادیث. تألیف مقدمة کتاب را آیت اللّه بروجردی خود آغاز کرد و پس از وفات او، فرزندش سید محمدحسن، آن را تکمیل نمود. جلد دوم کتاب در همان قطع و شامل ابوابی از مباحث نماز در ۱۳۸۵ چاپ شد. چاپ کامل کتاب در قطع وزیری، در ۱۳۹۹ با توصیه و حمایت مالی آیت اللّه خوئی در قم آغاز شد و در ۱۴۱۵ در ۲۶ جلد به پایان رسید. در ابتدای مجلدات کتاب تا جلد بیستم، دستخط تشویق آمیز آیت اللّه خوئی دیده می‌شود. چاپ مجلدات پایانی کتاب نیز از حمایت آیات، سیدمحمدرضا گلپایگانی و سیدعلی سیستانی، برخوردار شد. آخرین چاپ جامع احادیث الشیعه، با اضافات و اصلاحاتی بر چاپ پیشین، در ۱۳۷۱ ش آغاز شد و در ۱۳۸۳ ش در ۳۱ جلد به پایان رسید.[۱۰]
مطالعه بیشتر
- علم الحدیث و تاریخ حدیث، کاظم مدیر شانه چی.
- آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، سید محمد کاظم طباطبایی.
منابع
- ↑ محمدکاظم رحمان ستایش، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.
- ↑ عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.
- ↑ طباطبايى، محمد كاظم، تاريخ حديث شيعه، قم، دار الحديث، ۱۳۹۰، ص۲۷۲.
- ↑ مدیر شانه چی، استاد کاظم، تاریخ حدیث، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۷ش، ص۱۸۱.
- ↑ طباطبائی، سید محمد کاظم، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، قم، انتشارات هاجر، ۱۳۸۵ش، ص۷۵.
- ↑ عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.
- ↑ عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.
- ↑ مدیر شانه جی، تاریخ حدیث، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۷ش، ص۱۸۳.
- ↑ محمدکاظم رحمان ستایش، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.
- ↑ محمدکاظم رحمان ستایش، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.