حدیث «الناس نیام فإذا ماتوا انتبهوا»

سؤال

متن و توضیحی از حدیث امیر المومنین(ع) را که می‌فرماید: «الناس نیام فاذا…» بنویسید؟

حدیث الناس نیام بر روی سنگ قبر «آنِه ماری شیمِل» مستشرق آلمانی.

حدیثی از امام علی(ع) نقل شده که «اَلنَّاسُ نِیامٌ فَاِذَا ماتُوا انْتَبَهُوا؛ مردم خوابند و وقتی می‌میرند، بیدار خواهند شد». بر اساس این حدیث، مردم در زندگی چنان دانسته شده‌اند که زندگی را در حالِ خواب و بی‌خبری می‌گذرانند و به حقیقتِ آن آگاه نیستند.

به گفته عالمان شیعه، وجود حقیقیِ انسان‌ها، زمانی که بمیرند، آشکار خواهد شد و به اعمال و رفتار خود آگاه خواهند گشت. برخی انسان‌ها پس از مرگ درک خواهند کرد که زندگی‌شان در دنیا با بی‌توجهی و بی‌خبری از خود گذشته است. پس از مرگ در عالم شهود، همه اعمال، صریح مشاهده خواهد شد.

ملاصالح مازندرانی، عالم و شارح اصول کافی، این حدیث را به وسیله روایتی دیگر از امام علی(ع) شرح کرده است. در آن روایت، دنیا مانند رؤیایی دانسته شده که انسان در آن به کمالی برسد و وقتی بیدار شود چیزی همراه خود نبیند. به گفته مازندارنی رسیدن به کمالات دنیا مانند مال و مقام، شبیه کمالاتی که در رؤیا دیده می‌شوند، در حقیقت کمال نیستند. انسان پس از مرگ از خواب بیدار شده و می‌فهمد کمالات دنیایی که به آنها رسیده بود، با او نیست.

ملاصدرا، فیلسوف شیعه، تفسیری دیگر نیز از این روایت ارائه داده است. او دنیا را نسبت به عالم ملکوت «خوابی» شمرده که انسان پس از مرگ، از آن خواب بیدار می‌شود. به اعتقاد وی، موجودات در دنیا مثال‌هایی برای حقایقی هستند که در آخرتند؛ همانگونه که آنچه در رؤیا دیده می‌شود مثال‌هایی است از آنچه در دنیا است.

برخی منابع حدیثی شیعه، این روایت را از پیامبر اسلام(ص) نیز نقل کرده‌اند.