مقصود از نفخ روح

سؤال

آیا نفخ روحی که در قرآن آمده است، در عالم رحم است یا در جای دیگر؟

قرآن در شرح خلقت انسان، به موضوع دمیدن روح خداوند در انسان اشاره کرده است. انتساب این روح به خداوند نشان‌دهنده شرافت انسان است و او را موجود زنده‌ای قرار داده است. و این تفویضِ روح اعطای حیات واقعی غیر از حیات نباتی است.

دمیدن روح خداوند به انسان در قرآن

«نفخ» به معنای دمیدن در چیزی است. در قرآن سه بار آمده است که خداوند روح خود را در انسان دمیده است.

سوره سجده آیه ۹، اشاره به نفخ روح دارد: ﴿ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فيهِ مِنْ رُوحِهِ؛ سپس بدنش را آراستیم و در آن از روح خویش دمیدیم.﴾

آیه فوق اشاره به رحم مادر دارد. زمانی که نطفه منعقد می‌شود تنها یک نوع «حیات نباتی» است و دارای تغذیه و رشد و نمو است ولی از حس و حرکت که نشانه حیات حیوانی و قوه ادراکیه که نشانه حیات انسانی است؛ در آن خبری نیست. اما تکامل نطفه به مرحله‌ای می‌رسد که شروع به حرکت می‌کند که قرآن تعبیر به نفخ روح می‌نماید و از لحاظ حقوق اسلامی، اگر اقدامی علیه جنین صورت بگیرد و جنین سقط شود و از چهار ماه بیشتر باشد؛ حکم یک انسان کامل را دارد و لذا لازم است دیه یک انسان کامل پرداخت شود.

خداوند، روحی که به انسان دمیده را به خود نسبت می‌دهد. واژه «روحی» نشان‌دهنده آن است که روح انسان روح الهی است و اضافه، اضافه تشریفی است به این معنا که مقام انسان رابالا ببرد.

در سوره حجر آیه ۲۹ آمده است: ﴿وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي؛ و از روح خود در آن دمیدم...﴾ اشاره به خلقت حضرت آدم از خاک و دمیدن روح دارد. «نفخ به معناى دميدن هوا در داخل جسمى است بوسيله دهان يا وسيله‏اى ديگر- اين معناى لغوى نفخ است، ولى آن را بطور كنايه در تاثير گذاشتن در چيزى و يا القاء امر غير محسوسى در آن چيز استعمال مى‏كنند، و در آيه شريفه مقصود از آن ايجاد روح در آدمى است. البته اينكه مى‏گوييم در آدمى، معنايش اين نيست كه روح مانند باد كه در جسم باد كرده داخل است در بدن آدمى داخل باشد، بلكه معنايش ارتباط دادن و بر قرار كردن رابطه ميان بدن و روح است‏.»

سوره ص، آیه ۷۲

﴿فَإِذَا سَوَّیتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّ‌وحِی؛ پس چون او را [کاملاً] درست کردم و از روح خویش در آن دمیدم﴾

علامه طباطبایی درباره این آیه می فرماید: «و "دميدن روح در آن"، عبارت است از اينكه او را موجودى زنده قرار دهد، و اگر روح دميده شده در انسان را به خود خداى تعالى نسبت داده و فرموده:" از روح خودم در آن دميدم"، به منظور شرافت دادن به آن روح است‏.»

مطالعه بیشتر

۱. مجمع البیان، طبرسی، ج۱۳، ص۱۸۴.

۲. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۷، ص۱۲۶.

۳. المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۲، ص۲۲۶.