ترس از آرزوهای طولانی در نهج‌البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۹ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۵۴

سؤال

حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه خطبه چهل و دوم از آرزوهای طولانی می‌ترسد، علت آن چیست و آرزوهای طولانی می‌تواند باشد؟

تفاوت امید و آرزو

امام علی(ع) می‌فرماید: «ای مردم شدیدترین خوف و هراسی که درباره شما دارم برای دو چیز است: پیروی از هوای نفس و درازی آرزوها است، اما پیروی از هوای نفس آدمی را از برخورداری از حق بازمی‌دارد و درازی آرزو، آخرت را به فراموشی می‌سپارد.»^[۱]

برای روشن شدن بحث لازم است که فرق میان امید و آرزو دانسته شود. امید عبارت است از خواستن مطلوبی که در آینده قابل تحقق است و چون قابل تحقق است، بالضروره مبتنی بر واقعیت‌ها یا آنچه که قابل تبدیل به واقعیت است، لذا امید آن پدیده روانی است که هر چه به واقعیات و حقائق بیشتر تکیه داشته باشد، مفیدتر و محرک‌تر خواهد بود، بر خلاف آرزو که با امثال این جملات «ای کاش چنین باشد» ابراز می‌گردد. آرزو عبارت از نوعی خواستن است که خواسته شده در حال حاضر تحققی ندارد، و از عوامل و عللی که ممکن است آن خواسته شده را در آینده تحقق بخشد، اثری و نشانی وجود ندارد.^[۲]

علت‌های سفارش به دوری کردن از آرزوهای طولانی

علت گفتار امام علی(ع) از آرزوهای طولانی را می‌توان در علت‌های چندگانه‌ای جستجو نمود:

از بین رفتن عقل؛ امام علی(ع) می‌فرماید: «بدانید ای بندگان خدا! آرزو، عقل را زائل می‌کند؛ باعث غفلت می‌شود و حسرت را به بار می‌آورد، چرا که آرزو غرور است.»^[۳]

افتادن در فساد؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: «فساد ظاهری فرد از فساد باطنی او خبر می‌دهد، هر کس باطنش را اصلاح کند، خداوند ظاهر او را اصلاح می‌کند، هر کس در سر و تنهائی از خدا بترسد، خدا سر او را آشکار نمی‌سازد. عظیم‌ترین فساد این است که بنده راضی به غفلت از خدا شود، و این رضایت به غفلت از آرزوهای طولانی و حرص و تکبر متولد می‌شود.^[۴]

عدم تحصیل علم؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: «آرزوهای طولانی باعث می‌شود که انسان در انجام افعال خیر و طلب و تحصیل علم کوتاهی کند و انجام این امور را به تأخیر اندازد.»^[۵]

فراموشی مرگ؛ یحیی بن عقیل می‌گوید: امام علی(ع) در مورد آرزوهای طولانی چنین می‌فرماید: «آرزوهای طولانی باعث می‌شود تا خود گمان نماید که در این دنیا تا ابد باقی خواهد ماند، در این مدت شیطان به او غالب شده و مرگ و آخرت را از ذهن و فکر او می‌برد و انسان نیز توجه و نظر به تحصیل آخرت نمی‌کند.^[۶]

فراموشی آخرت؛ پیامبر(ص) می‌فرماید: همانا من برای امتم از دو چیز می‌ترسم یکی هوای نفس و دیگری آرزوهای طولانی است، پس هوای نفس انسان را از دیدن و انجام حق بازمی‌دارد، اما آرزوهای طولانی آخرت را از یاد انسان می‌برد و باعث دوزخی شدن انسان می‌شود.^[۷]

تسلط شیطان؛ امیر المؤمنین(ع) آرزو را سلطه شیاطین بر قلوب غافلین از خدا می‌داند.^[۸]

مورد توبیخ قرآن؛ خداوند در قرآن می‌فرماید: «کافران (هنگامی که آثار شوم اعمال خود را ببینند،) چه بسا آرزو می‌کنند که ای کاش مسلمان بودند! بگذار آنها بخورند، و بهره گیرند، و آرزوها آنان را غافل سازد؛ ولی بزودی خواهند فهمید!»^[۹]

حب دنیا؛ زمانی که فرد با دنیا و شهوت‌ها و لذاتش و … انس گرفت بر قلب خود سخت می‌بیند که از آن‌ها دوری کند، در این حال قلب مانع از فکر کردن در مرگ می‌شود، آن یاد مرگی که باعث دور شدن از این گونه شهوات و خواستنی‌ها است.^[۱۰]

حب مال و ثروت؛ انسان که تنها در صدد جمع کردن مال و ثروت باشد از ذکر خدا غافل می‌شود، نسبت به فقرا و مستمندان بخیل می‌شود، دچار خودبینی و تکبر می‌شود که همه این صفات نشانه انسان بی ایمان است.

حاصل سخن این که حضرت علی(ع) از آرزویی خوف داشت که ثمره آن تباهی دین و کمال انسانیت بود و همواره توصیه به ترک آرزوهای طولانی می‌نمود.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، محمد تقی جعفری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶، ج۶.

امام علی در آینه اندیشه‌ها، اداره روابط عمومی کل، چاپ اول، ۱۳۷۹.

منابع

↑ جعفری، محمد تقی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ایران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶، ج۹، ص۲۷۲.
↑ ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۷۵.
↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، لبنان، مؤسسه وفا، ۱۴۰۴، ج۷۴، ص۲۹۴.
↑ بحار الانوار، ج۷۰، ص۳۹۵.
↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۱۶۱.
↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، لبنان، مؤسسه وفا، ۱۴۰۴، ج۶۷، ص۸۸.
↑ شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹، ج۲، ص۴۳۸.
↑ تمیمی آمدی، محمد، غرر الحکم، ایران، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ج۱، ص۳۱۲.
↑ حجر / ۲-۳.
↑ ابی فراس، ورام بن، مجموعه ورام، قم، مؤسسه وفا، ۱۳۷۶، ج۱، ص۲۷۶.

[1] جعفری، محمد تقی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ایران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶، ج۹، ص۲۷۲.

[2] ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۷۵.

[3] علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، لبنان، مؤسسه وفا، ۱۴۰۴، ج۷۴، ص۲۹۴.

[4] بحار الانوار، ج۷۰، ص۳۹۵.

[5] علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۱۶۱.

[6] علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، لبنان، مؤسسه وفا، ۱۴۰۴، ج۶۷، ص۸۸.

[7] شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹، ج۲، ص۴۳۸.

[8] تمیمی آمدی، محمد، غرر الحکم، ایران، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ج۱، ص۳۱۲.

[9] حجر / ۲-۳.

[10] ابی فراس، ورام بن، مجموعه ورام، قم، مؤسسه وفا، ۱۳۷۶، ج۱، ص۲۷۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|کاربر=Rahmani }}
+{{در دست ویرایش|کاربر=Rahmani}}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-حضرت علی ـ(ع) ـ در نهج البلاغه خطبه چهل و دو از آرزوهای طولانی می ترسد، علت چیست و آرزوهای طولانی چیست؟
+حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه خطبه چهل و دوم از آرزوهای طولانی می‌ترسد، علت آن چیست و آرزوهای طولانی می‌تواند باشد؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-امام علی ـ(ع) ـ می فرماید: ای مردم شدیدترین خوف و هراسی که درباره شما دارم برای دو چیز است: پیروی از هوای نفس و درازی آرزوهاست، اما پیروی از هوای نفس آدمی را از برخورداری از حق باز می دارد و درازی آرزو آخرت را به فراموشی می سپارد.<ref>جعفری، محمد تقی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ایران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶، ج۹، ص۲۷۲.</ref>
+==تفاوت امید و آرزو==
+[[امام علی(ع)]] می‌فرماید: «ای مردم شدیدترین خوف و هراسی که درباره شما دارم برای دو چیز است: پیروی از هوای نفس و درازی آرزوها است، اما پیروی از هوای نفس آدمی را از برخورداری از حق بازمی‌دارد و درازی آرزو، آخرت را به فراموشی می‌سپارد.»<ref>جعفری، محمد تقی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ایران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶، ج۹، ص۲۷۲.</ref>
-برای روشن شدن بحث لازم است که فرق میان امید و آرزو دانسته شود.
+برای روشن شدن بحث لازم است که فرق میان امید و آرزو دانسته شود. امید عبارت است از خواستن مطلوبی که در آینده قابل تحقق است و چون قابل تحقق است، بالضروره مبتنی بر واقعیت‌ها یا آنچه که قابل تبدیل به واقعیت است، لذا امید آن پدیده روانی است که هر چه به واقعیات و حقائق بیشتر تکیه داشته باشد، مفیدتر و محرک‌تر خواهد بود، بر خلاف آرزو که با امثال این جملات «ای کاش چنین باشد» ابراز می‌گردد. آرزو عبارت از نوعی خواستن است که خواسته شده در حال حاضر تحققی ندارد، و از عوامل و عللی که ممکن است آن خواسته شده را در آینده تحقق بخشد، اثری و نشانی وجود ندارد.<ref>ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۷۵.</ref>
-امید عبارتست از خواستن مطلوبی که در آینده قابل تحقق است و چون قابل تحقق است، بالضروره مبتنی بر واقعیات و یا بر آن چه که قابل تبدیل به واقعیات است، می باشد، لذا امید آن پدیده روانی است که هر چه به واقعیات و حقائق بیشتر تکیه داشته باشد، مفیدتر و محرکتر خواهد بود، بر خلاف آرزو که با امثال این جملات «ای کاش چنین باشد» ابراز می گردد.
+== علت‌های سفارش به دوری کردن از آرزوهای طولانی ==
+علت گفتار [[امام علی(ع)]] از آرزوهای طولانی را می‌توان در علت‌های چندگانه‌ای جستجو نمود:
-آرزو عبارتست از نوعی خواستن که خواسته شده فعلاً تحققی ندارد، و از عوامل و عللی که ممکن است آن خواسته شده را در آینده تحقق بخشد اثری و نشانی وجود ندارد.<ref>همان، ج۹، ص۲۷۵.</ref>
+* از بین رفتن [[عقل]]؛ امام علی(ع) می‌فرماید: «بدانید ای بندگان خدا! آرزو، عقل را زائل می‌کند؛ باعث [[غفلت]] می‌شود و [[حسرت]] را به بار می‌آورد، چرا که آرزو [[غرور]] است.»<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، لبنان، مؤسسه وفا، ۱۴۰۴، ج۷۴، ص۲۹۴.</ref>
-با توجه به مطلب بالا می توان علت فوق امام علی ـ(ع) ـ را از آرزوهای طولانی در مطالب ذیل جستجو کرد:
+* افتادن در فساد؛ [[امام صادق(ع)]] می‌فرماید: «فساد ظاهری فرد از فساد باطنی او خبر می‌دهد، هر کس باطنش را اصلاح کند، خداوند ظاهر او را اصلاح می‌کند، هر کس در سر و تنهائی از خدا بترسد، خدا سر او را آشکار نمی‌سازد. عظیم‌ترین فساد این است که بنده راضی به غفلت از خدا شود، و این رضایت به غفلت از آرزوهای طولانی و حرص و تکبر متولد می‌شود.<ref>بحار الانوار، ج۷۰، ص۳۹۵.</ref>
-۱. از بین رفتن عقل: امام علی ـ(ع) ـ می فرماید: بدانید ای بندگان خدا! آرزو، عقل را زائل می کند؛ باعث غفلت می شود و حسرت را به بار می آورد چرا که آرزو غرور است.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، لبنان، موسسه وفا، ۱۴۰۴، ج۷۴، ص۲۹۴.</ref>
+* عدم تحصیل علم؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: «آرزوهای طولانی باعث می‌شود که انسان در انجام افعال خیر و طلب و تحصیل علم کوتاهی کند و انجام این امور را به تأخیر اندازد.»<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۱۶۱.</ref>
-۲. افتادن در فساد: امام صادق ـ(ع) ـ می فرماید: فساد ظاهری فرد از فساد باطنی او خبر می دهد، هر کس باطنش را اصلاح کند، خداوند ظاهر او را اصلاح می کند، هر کس در سرّ و تنهائی از خدا بترسد، خدا سرّ او را آشکار نمی سازد. عظیم ترین فساد اینست که بنده راضی به غفلت از خدا شود، و این رضایت به غفلت از آرزوهای طولانی و حرص و تکبر متولد می شود.<ref>همان، ج۷۰، ص۳۹۵.</ref> توجه داشته باشیم، ائمه ـ(ع) ـ در هر حال خواستار هدایت و راهنمای انسان ها هستند و جاهایی را که انسان از آن ها خطر می بیند را به انسان گوشزد و یاد آوری می کنند.
+* فراموشی مرگ؛ یحیی بن عقیل می‌گوید: امام علی(ع) در مورد آرزوهای طولانی چنین می‌فرماید: «آرزوهای طولانی باعث می‌شود تا خود گمان نماید که در این دنیا تا ابد باقی خواهد ماند، در این مدت [[شیطان]] به او غالب شده و [[مرگ]] و [[آخرت]] را از ذهن و فکر او می‌برد و انسان نیز توجه و نظر به تحصیل آخرت نمی‌کند.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، لبنان، مؤسسه وفا، ۱۴۰۴، ج۶۷، ص۸۸.</ref>
-۳. عدم تحصیل علم: امام صادق ـ(ع) ـ : آرزو های طولانی باعث می شود که انسان در انجام افعال خیر و طلب و تحصیل علم کوتاهی کند و انجام این امور را به تأخیر اندازد.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۱۶۱.</ref>
+* فراموشی آخرت؛ [[پیامبر(ص)]] می‌فرماید: همانا من برای امتم از دو چیز می‌ترسم یکی هوای نفس و دیگری آرزوهای طولانی است، پس هوای نفس انسان را از دیدن و انجام حق بازمی‌دارد، اما آرزوهای طولانی آخرت را از یاد انسان می‌برد و باعث دوزخی شدن انسان می‌شود.<ref>شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹، ج۲، ص۴۳۸.</ref>
-۴. فراموشی مرگ: یحیی بن عقیل می گوید: امام علی ـ(ع) ـ در مورد آرزوهای طولانی چنین می فرماید: آرزوهای طولانی باعث می شود تا خود گمان نماید که در این دنیا تا ابد باقی خواهد ماند، در این مدت شیطان به او غالب شده و مرگ و آخرت را از ذهن و فکر او می برد و انسان نیز توجه و نظر به تحصیل آخرت نمی کند.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، لبنان، موسسه وفا، ۱۴۰۴، ج۶۷، ص۸۸.</ref> شایسته نیست مسلمان واقعی خود را در چنین مهلکاتی بیندازد.
+* تسلط شیطان؛ امیر المؤمنین(ع) آرزو را سلطه شیاطین بر قلوب غافلین از خدا می‌داند.<ref>تمیمی آمدی، محمد، غرر الحکم، ایران، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ج۱، ص۳۱۲.</ref>
-۵. فراموشی آخرت: پیامبر اعظم(ص) می فرماید: همانا من برای امتم از دو چیز می ترسم یکی هوای نفس و دیگری آرزوهای طولانی است، پس هوای نفس انسان را از دیدن و انجام حق باز می دارد، اما آرزوهای طولانی آخرت را از یاد انسان می برد و باعث دوزخی شدن انسان می شود.<ref>شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹، ج۲، ص۴۳۸.</ref>
+* مورد توبیخ قرآن؛ [[خداوند]] در [[قرآن]] می‌فرماید: «[[کافران]] (هنگامی که آثار شوم اعمال خود را ببینند،) چه بسا آرزو می‌کنند که ای کاش [[مسلمان]] بودند! بگذار آنها بخورند، و بهره گیرند، و آرزوها آنان را غافل سازد؛ ولی بزودی خواهند فهمید!»<ref>حجر / ۲-۳.</ref>
-۶. تسلط شیطان: امیر المؤمنین ـ(ع) ـ آرزو را سلطه شیاطین بر قلوب غافلین از خدا می داند.<ref>تمیمی آمدی، محمد، غرر الحکم، ایران، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ج۱، ص۳۱۲.</ref>
+* حب دنیا؛ زمانی که فرد با دنیا و شهوت‌ها و لذاتش و … انس گرفت بر قلب خود سخت می‌بیند که از آن‌ها دوری کند، در این حال قلب مانع از فکر کردن در مرگ می‌شود، آن یاد مرگی که باعث دور شدن از این گونه شهوات و خواستنی‌ها است.<ref>ابی فراس، ورام بن، مجموعه ورام، قم، مؤسسه وفا، ۱۳۷۶، ج۱، ص۲۷۶.</ref>
-به همین جهت است که انسان در حال آرزوهای دور و دراز مجبور است انرژي های مغزي خود را در ساختن تصنعی علل و عوامل و جا به جا کردن و حذف و انتخاب نامعقول واقعیات مستهلک نماید. در صورتی که این نیروها و انرژی های مستهلک شده ممکن است آرمان های بسیار مفیدتر، ضروری تر از آن خواسته های آرزوئی را تحقق بخشد.
+* حب مال و ثروت؛ انسان که تنها در صدد جمع کردن مال و ثروت باشد از ذکر خدا غافل می‌شود، نسبت به [[فقرا و مستمندان]] بخیل می‌شود، دچار خودبینی و [[تکبر]] می‌شود که همه این صفات نشانه انسان بی ایمان است.
-نتیجه تباه کننده دیگری را که آرزوهای دور و دراز در بر دارد همانست که موجب ناپدید شدن آخرت و سرای ابدیت و لقاء الله از افق روح آدمی می باشد. این همان خطر بزرگيست که سر راه حیات هدف دار انسان ها را می گیرد. و از حرکت در مسیر تکاملی «حیات معقول» باز می دارد.
+حاصل سخن این که حضرت علی(ع) از آرزویی خوف داشت که ثمره آن تباهی [[دین]] و [[کمال انسانیت]] بود و همواره توصیه به ترک آرزوهای طولانی می‌نمود.
-۷. مورد توبیخ قرآن: خداوند در قرآن کریم می فرماید: چه بسا کسانی که کفر ورزیدند، دوست می دارند که ای کاش مسلمان بودند، آن ها را به حال خود واگذار، بخورند و از متاع دنیا برخوردار شوند و آرزو، آنان را بخود مشغول بدارد، بزودی خواهند فهمید.<ref>حجر / ۳.</ref>
-۸. حب دنیا: زمانی که فرد با دنیا و شهوت ها و لذاتش و ... انس گرفت بر قلب خود سخت می بیند که از آن ها دوری کند، در این حال قلب مانع از فکر کردن در مرگ می شود، آن یاد مرگی که باعث دور شدن از این گونه شهوات وخواستنی ها است.<ref>ابی فراس، ورام بن، مجموعه ورام، قم، موسسه وفا، ۱۳۷۶، ج۱، ص۲۷۶.</ref>
-۹. حب مال و ثروت: انسان که تنها در صدد جمع کردن مال و ثروت باشد از ذکر خدا غافل می شود، نسبت به فقرا و مستمندان بخیل می شود، دچار خود بینی و تکبر می شود که همه این صفات نشانه انسان بی ایمان است.
-حاصل سخن این که حضرت علی ـ(ع) ـ از آرزویی خوف داشت که ثمره آن تباهی دین و کمال انسانیت بود و همواره توصیه به ترک آرزو های طولانی می نمود.
 {{پایان پاسخ}}
 {{مطالعه بیشتر}}
-==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:==
-۱ـ ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، محمد تقی جعفری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶، ج۶.
-۲ـ جهاد با نفس، شیخ حر عاملي، ترجمه استاد مظاهری.
-۳ـ امام علی در آینه اندیشه ها، اداره روابط عمومی کل، چاپ اول، ۱۳۷۹.
+== معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر ==
+* ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، محمد تقی جعفری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶، ج۶.
-۴ـ ترجمه و شرح نهج البلاغه، فیض الاسلام.
+* امام علی در آینه اندیشه‌ها، اداره روابط عمومی کل، چاپ اول، ۱۳۷۹.
 {{پایان مطالعه بیشتر}}
-==منابع==
+== منابع ==
-<references />
+{{پانویس|۲}}
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = حدیث
 |شاخه فرعی۱ = فقه الحدیث
 |شاخه فرعی۲ =
 |شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =-
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
   | بازبینی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =ج
 }}
 {{پایان متن}}