حسنه‌ای میان دو سیئه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جا:ویرایش}} {{شروع متن}} {{سوال}} مراد از حديث پيامبر که فرمود: «بر شما باد به حس...» ایجاد کرد)
 
(ابرابزار)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=Rahmani }}
{{در دست ویرایش|کاربر=Rahmani}}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
مراد از حديث پيامبر که فرمود: «بر شما باد به حسنه بين دو سيئه» چيست؟
مراد از حدیث پیامبر (ص) که فرمود: «بر شما باد به حسنه بین دو سیئه» چیست؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
قبل از توضيح در باره اين حديث، بايد به چند نكته توجه ‌نمود:


۱. اين حديث هم در متون حديثي شيعه و هم در منابع حديثي اهل سنّت آمده است و اين خود مي‌تواند تأييدي بر اهميت آن باشد
== سند روایت ==
این حدیث هم در متون حدیثی شیعه و هم در منابع حدیثی اهل سنت آمده‌است؛ همچنین در منابع مختلف لغوی، فقهی، تفسیری، اخلاقی و… نیز ذکر شده است. در منابع روایی شیعی، این حدیث از امام محمد باقر(ع) نقل شده؛ اما اهل سنت، آن را از «مطرف بن عبدلله» که یکی از صحابه پیامبر(ص) است، نقل می‌کنند اما او آن را به پیامبر (ص) اسناد ننموده‌ است. به همین دلیل به جز «ابن اثیر» صاحب کتاب «اسد الغابه» هیچ‌ یک از علمای اهل سنت از آن به عنوان حدیث نبوی، یاد نکرده‌اند.<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، تهران، اسماعیلیان، ج۵، ص۳۸۷.</ref>


۲. اين حديث را علاوه بر متون حديثي ، با تحقيق و بررسي بيشتر مي‌توان در منابع مختلف لغوي، فقهي، تفسيري، اخلاقي و... يافت،‌كه اين جهت نيز از وجوه اهميت آن به شمار مي‌آيد.  
== متن حدیث از منابع شیعه ==
امام محمد باقر(ع)، به فرزندش، امام جعفر صادق(ع) فرمود: پسرم، بر تو باد به انجام دادن یک حسنه، میان دو سیئه، امام صادق(ع) عرض کرد، پدر جان! آن چگونه است؟ امام باقر(ع) فرمود: مانند این سخن خدا که فرمود: «نمازت را زیاد بلند یا خیلی آهسته نخوان، که زیاد بلند خواندن یا خیلی آهسته خواندن (هر کدام) به دو سیئه است و در میان آن دو، راه اعتدال را انتخاب کن که این خوب است. و همچنین مانند این کلام خدا که فرمود: هرگز دستت را در گردنت زنجیر مکن و ترک انفاق و بخشش منما و بیش از حد دست خود را مگشای و نیز مانند این سخن پروردگار که فرمود: «و کسانی که هرگاه انفاق نمایند نه اسراف می‌کنند و نه سخت‌گیری، پس اسراف گناه است، چنان‌که، سخت‌گیری نیز گناه است، و میان این دو، حد اعتدال است که آن خوب است، پس بر تو باد به خوبی‌ای که میان دو بدی قرار دارد.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل‌البیت، ج۸، ص۳۹۷، باب ۵۲.</ref>


۳. در متون و آثار شيعي، اين حديث از حضرت امام محمد باقر(ع) نقل مي‌شود: اما اهل سنت، آن را از «مطرف بن عبدلله» كه يكي از صحابه پيامبر(ص) است، نقل مي‌كنند،‌ و او آن را به پيامبر(ص) اسناد ننموده است، از اين رو غير از «ابن اثير» صاحب كتاب «اسد الغابه» هيچ يك از علماي اهل سنّت از آن به عنوان حديث نبوي، ياد نكرده‌اند.<ref>ابن اثير، اسد الغابه، تهران، اسماعيليان، ج۵، ص۳۸۷.</ref>  
== متن حدیث از منابع اهل سنت ==
فرزند «مطرف بن عبدالله» در عبادت تلاش و سخت‌کوشی می‌نمود، مطرف به او گفت: «بهترین‌ها در هر چیزی، حد اعتدال آن است و نیکی میان دو بدی هست».<ref>جارالله زفحشری، الفایق فی غریب الحدیث، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۷۱.</ref>


==متن حديث از منابع شيعه:==
== مفهوم‌شناسی دو واژه «حسنه» و «سیئه»  ==
«حسنه» کلمه‌ای مفرد و جمع آن «حسنات» است و در مفاهیم ذیل به کار می‌رود: نیکی، نیکویی، ثواب مقابل گناه، کردار نیک، کار نیکو، مزد، کار خیر، نیکوکاری، بِرّ، خوبی و…<ref>دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ج۶، ص۷۹۱۶.</ref>


حضرت امام محمد باقر(ع) ، به فرزندش، امام جعفر صادق(ع) فرمود: پسرم، بر تو باد به انجام دادن يك حسنه، ميان دو سيئه، امام صادق(ع) عرض كرد، پدر جان! آن چگونه است؟ امام باقر(ع) فرمود: مانند اين سخن خدا كه فرمود: «نمازت را زياد بلند يا خيلي آهسته نخوان، كه زياد بلند خواندن يا خيلي آهسته خواندن (هر كدام) به دو سيئه است و در ميان آن دو، راه اعتدال را انتخاب كن كه اين خوب است. و همچنين مانند اين كلام خدا كه فرمود: هرگز دستت را در گردنت زنجير مكن (و ترك انفاق و بخشش منما) و بيش از حد (نيز) دست خود را (مگشاي) و نيز مانند اين سخن پروردگار كه فرمود: «و كساني كه هرگاه انفاق نمايند نه اسراف مي‌كنند و نه سخت‌گيري، پس اسراف گناه است، چنان كه، سخت‌گيري نيز گناه است، و ميان اين دو، حد اعتدال است كه (آن) خوب است، پس بر تو باد به خوبي اي كه ميان دو بدي قرار دارد.<ref>حر عاملي، وسائل الشيعه، قم، مؤسسه آل‌البيت، ج۸، ص۳۹۷، باب ۵۲.</ref>
«سیئه» واژه‌ای مفرد و جمع آن «سیئات» است، و در مفاهیم زیر، استعمال می‌شود: بدی، گناه صغیره، خطا، بزه، عصیان، جرم، ذنب، اثم، تبه‌کاری، بد و زشت.<ref>همان.</ref>


==متن حديث از منابع اهل سنت:==
== مراد از حدیث مزبور ==
ملامحسن فیض کاشانی در تفسیر «صافی» بعد از نقل این حدیث می‌نویسد:


وقتي فرزند «مطرف بن عبدالله» در عبادت تلاش و سخت‌كوشي مي‌نمود، (مطرف) به او گفت:‌ «بهترين‌ها در هر چيزي، حد اعتدال آن است و نيكي ميان دو بدي هست»<ref>جارالله زفحشري، الفايق في غريب الحديث، بيروت، دارالكتب العلميه، چاپ اول، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۷۱.</ref>.
امام (ع) میانه‌روی در همه امور را به فرزند خویش فرمان داده‌است تا از افراط و تفریط، محفوظ بماند.<ref>فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، قم، مؤسسه الهادی، ج۳، ص۲۲۸.</ref>


==مفهوم‌شناسي دو واژه «حسنه» و «سيئه»:==
«قتاده» که از روایان حدیث است، ضمن نقل حدیث «مطرف بن عبدالله» شخصی از او پرسید: مراد از «الحسنه بین السیئتین» چیست؟


«حسنه» كلمه‌اي مفرد و جمع آن «حسنات» است و در مفاهيم ذيل به كار مي‌رود: نيكي، نيكويي،ثواب مقابل گناه، كردار نيك، كار نيكو، مزد، كار خير، نيكوكاري، بِرّ، خوبي و...<ref>دهخدا، علي‌اكبر، لغت‌نامه، ج۶، ص۷۹۱۶.</ref>
پاسخ داد: مقصود کسانی‌اند که وقتی انفاق می‌کنند نه اسراف و زیاده‌روی می‌کنند و نه بخل و سخت‌گیری می‌ورزند.<ref>محمد بن جریر طبری، تفسیر جامع البیان، ج۱۹، ص۴۹.</ref> و «اصمعی» گفته‌است: مقصود از «الحسنه بین السیئین» این است که «غلو» در عبادت و نیز تقصیر و کوتاهی در آن سیئه و گناه می‌باشد. اما میانه‌روی و رعایت اعتدال در آن، حسنه و خوبی است.<ref>قاسم بن سلام هروی، غریب الحدیث، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ اول، ۱۳۹۶ش، ج۴، ص۳۸۸.</ref>


«سيئه» واژه‌اي مفرد و جمع آن «سيئات» است، و در مفاهيم زير، استعمال مي‌شود: بدي، گناه صغيره، خطا، بزه، عصيان، جرم، ذنب، اثم، تبه‌كاري، بد و زشت.<ref>همان.</ref>
ابن منظور می‌نویسد: این حدیث به مدارا و آسان‌گیری در عبادت اشاره دارد و مقصود از آن، میانه‌روی نمودن در آنست، نه تحمل سختی‌هایی که موجب رهایی و انقطاع آن می‌شود. و بهترین عمل آنست که پیوسته باشد، هر چند اندک، اما وقتی عبادتی که در توان شما نیست بخواهید با زحمت انجام دهید، نمی‌توانید مداوم و همیشه بجای آورید. و در نتیجه موجب حسرت و پشیمانی شما خواهد شد.


==مراد از حديث مزبور:==
پس عبادتی را انجام دهید که در توان شماست تا با رها نکردن آن پشیمان نگردید.<ref>لسان العرب، ابن منظور، ج۱۰، ص۵۸.</ref>


ملامحسن فيض كاشاني در تفسير «صافي» بعد از نقل اين حديث مي‌نويسد:  
علامه امینی (ره) ضمن اشاره به نسبت ناروای یهود دربارهٔ حضرت مریم ـ علیها السلام ـ علی‌رغم پاکدامنی وی و غلو نصاری در مورد حضرت عیسی (ع) و خدا دانستن او، می‌نویسد:


امام(ع) ميانه‌روي در همه امور را به فرزند خويش فرمان داده است تا از افراط و تفريط، محفوظ بماند.<ref>فيض كاشاني، محسن، تفسير صافي، قم، مؤسسه الهادي، ج۳، ص۲۲۸.</ref>
این همان افراط و تفریطی است که گرفتارش شدند، اما راه نیکو، همان میانه‌روی است. «الحسنه بین السیئتین» چنان‌که مطرف بن عبدالله گفته‌است.<ref>امینی، شیخ عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتب‌العربی، ج۷، ص۶۹.</ref>


«قتاده» كه از روايان حديث است، ضمن نقل حديث «مطرف بن عبدالله» شخصي از او پرسيد: مراد از «الحسنه بين السيئتين» چيست؟
نتیجه‌گیری:


پاسخ داد: مقصود كساني‌اند كه وقتي انفاق مي‌كنند نه اسراف و زياده‌روي مي‌كنند و نه بخل و سخت‌گيري مي‌ورزند.<ref>محمد بن جرير طبري، تفسير جامع البيان، ج۱۹، ص۴۹.</ref> و «اصمعي» گفته است: مقصود از «الحسنه بين السيئين» اين است كه «غلو» در عبادت و نيز تقصير و كوتاهي در آن سيئه و گناه مي‌باشد. اما ميانه‌روي و رعايت اعتدال در آن، حسنه و خوبي است.<ref>قاسم بن سلام هروي، غريب الحديث، بيروت، دارالكتب العربي، چاپ اول، ۱۳۹۶ش، ج۴، ص۳۸۸.</ref>
حدیث مزبور، ما را به فرهنگ اعتدال و میانه‌روی در تمام کارها توصیه می‌نماید، و براساس آن هر انسانی لاجرم باید در ابعاد مختلف حیات فردی و اجتماعی از قبیل امور اعتقادی و عبادی و اخلاقی و فرهنگی و سیاسی و… راه اعتدال و میانه‌روی را در پیش گیرد و هر روش یا منشی غیر از آن، نماد و نمودی از افراط یا تفریط خواهد بود که از نظر عقل و شریعت مذموم و محکوم است.
 
ابن منظور مي‌نويسد: اين حديث به مدارا و آسان‌گيري در عبادت اشاره دارد و مقصود از آن، ميانه‌روي نمودن در آنست، نه تحمل سختي‌هايي كه موجب رهايي و انقطاع آن مي‌شود. و بهترين عمل آنست كه پيوسته باشد، هر چند اندك، اما وقتي عبادتي كه در توان شما نيست بخواهيد با زحمت انجام دهيد، نمي‌‌توانيد مداوم و هميشه بجاي آوريد. و در نتيجه موجب حسرت و پشيماني شما خواهد شد.
 
پس عبادتي را انجام دهيد كه در توان شماست تا با رها نكردن آن پشيمان نگرديد.<ref>لسان العرب، ابن منظور، ج۱۰، ص۵۸.</ref>
 
علامه اميني(ره) ضمن اشاره به نسبت نارواي يهود درباره حضرت مريم ـ عليها السلام ـ علي‌رغم پاكدامني وي و غلو نصاري در مورد حضرت عيسي(ع) و خدا دانستن او، مي‌نويسد:
 
اين همان افراط و تفريطي است كه گرفتارش شدند، اما راه نيكو، همان ميانه‌روي است. «الحسنه بين السيئتين» چنانكه مطرف بن عبدالله گفته است.<ref>اميني، شيخ عبدالحسين، الغدير، بيروت، دارالكتب‌العربي، ج۷، ص۶۹.</ref>
 
نتيجه‌گيري:
 
حديث مزبور، ما را به فرهنگ اعتدال و ميانه‌روي در تمام كارها توصيه مي‌نمايد، و براساس آن هر انساني لاجرم بايد در ابعاد مختلف حيات فردي و اجتماعي از قبيل امور اعتقادي و عبادي و اخلاقي و فرهنگي و سياسي و... راه اعتدال و ميانه‌روي را در پيش گيرد و هر روش يا منشي غير از آن، نماد و نمودي از افراط يا تفريط خواهد بود كه از نظر عقل و شريعت مذموم و محكوم است.
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
==مطالعه بيشتر==


۱ـ بحارالانوار، (دائره المعارف روايي) علامه مجلسي، نقد مجلدات ص۱۱۰، چاپ مؤسسه الوفاء، بيروت، لبنان، سال انتشار ۱۴۰۴ ه.ق، ج۶۸/۲۱۶ و ج۸۲/۷۲.
== برای مطالعهٔ بیشتر ==
۱ـ بحارالانوار، (دائره المعارف روایی) علامه مجلسی، نقد مجلدات ص۱۱۰، چاپ مؤسسه الوفاء، بیروت، لبنان، سال انتشار ۱۴۰۴ ه‍. ق، ج۶۸/۲۱۶ و ج۸۲/۷۲.


۲ـ تفسير عياشي، ۲/۳۱۹، مؤلف محمد بن مسعود عياشي، چاپ: چاپخانه علميه، تهران، سال انتشار ۱۳۸۰ ه.
۲ـ تفسیر عیاشی، ۲/۳۱۹، مؤلف محمد بن مسعود عیاشی، چاپ: چاپخانه علمیه، تهران، سال انتشار ۱۳۸۰ ه‍


۳ـ الغدير، مؤلف: علامه شيخ عبدالحسين اميني، ۷/۶۹، ناشر: دارالكتب العربي، بيروت.
۳ـ الغدیر، مؤلف: علامه شیخ عبدالحسین امینی، ۷/۶۹، ناشر: دارالکتب العربی، بیروت.
{{پایان مطالعه بیشتر}}
{{پایان مطالعه بیشتر}}


==منابع==
== منابع ==
<references />
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = حدیث
  | شاخه اصلی = حدیث
|شاخه فرعی۱ = فقه الحدیث
|شاخه فرعی۱ = فقه الحدیث
|شاخه فرعی۲ =  
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =  
|شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه =
  | تیترها =  
  | تیترها =
  | ویرایش =  
  | ویرایش =
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =
  | بازبینی =  
  | بازبینی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت =  
  | اولویت =
  | کیفیت =  
  | کیفیت =
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ ‏۱۷ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۱۰

سؤال

مراد از حدیث پیامبر (ص) که فرمود: «بر شما باد به حسنه بین دو سیئه» چیست؟


سند روایت

این حدیث هم در متون حدیثی شیعه و هم در منابع حدیثی اهل سنت آمده‌است؛ همچنین در منابع مختلف لغوی، فقهی، تفسیری، اخلاقی و… نیز ذکر شده است. در منابع روایی شیعی، این حدیث از امام محمد باقر(ع) نقل شده؛ اما اهل سنت، آن را از «مطرف بن عبدلله» که یکی از صحابه پیامبر(ص) است، نقل می‌کنند اما او آن را به پیامبر (ص) اسناد ننموده‌ است. به همین دلیل به جز «ابن اثیر» صاحب کتاب «اسد الغابه» هیچ‌ یک از علمای اهل سنت از آن به عنوان حدیث نبوی، یاد نکرده‌اند.[۱]

متن حدیث از منابع شیعه

امام محمد باقر(ع)، به فرزندش، امام جعفر صادق(ع) فرمود: پسرم، بر تو باد به انجام دادن یک حسنه، میان دو سیئه، امام صادق(ع) عرض کرد، پدر جان! آن چگونه است؟ امام باقر(ع) فرمود: مانند این سخن خدا که فرمود: «نمازت را زیاد بلند یا خیلی آهسته نخوان، که زیاد بلند خواندن یا خیلی آهسته خواندن (هر کدام) به دو سیئه است و در میان آن دو، راه اعتدال را انتخاب کن که این خوب است. و همچنین مانند این کلام خدا که فرمود: هرگز دستت را در گردنت زنجیر مکن و ترک انفاق و بخشش منما و بیش از حد دست خود را مگشای و نیز مانند این سخن پروردگار که فرمود: «و کسانی که هرگاه انفاق نمایند نه اسراف می‌کنند و نه سخت‌گیری، پس اسراف گناه است، چنان‌که، سخت‌گیری نیز گناه است، و میان این دو، حد اعتدال است که آن خوب است، پس بر تو باد به خوبی‌ای که میان دو بدی قرار دارد.[۲]

متن حدیث از منابع اهل سنت

فرزند «مطرف بن عبدالله» در عبادت تلاش و سخت‌کوشی می‌نمود، مطرف به او گفت: «بهترین‌ها در هر چیزی، حد اعتدال آن است و نیکی میان دو بدی هست».[۳]

مفهوم‌شناسی دو واژه «حسنه» و «سیئه»

«حسنه» کلمه‌ای مفرد و جمع آن «حسنات» است و در مفاهیم ذیل به کار می‌رود: نیکی، نیکویی، ثواب مقابل گناه، کردار نیک، کار نیکو، مزد، کار خیر، نیکوکاری، بِرّ، خوبی و…[۴]

«سیئه» واژه‌ای مفرد و جمع آن «سیئات» است، و در مفاهیم زیر، استعمال می‌شود: بدی، گناه صغیره، خطا، بزه، عصیان، جرم، ذنب، اثم، تبه‌کاری، بد و زشت.[۵]

مراد از حدیث مزبور

ملامحسن فیض کاشانی در تفسیر «صافی» بعد از نقل این حدیث می‌نویسد:

امام (ع) میانه‌روی در همه امور را به فرزند خویش فرمان داده‌است تا از افراط و تفریط، محفوظ بماند.[۶]

«قتاده» که از روایان حدیث است، ضمن نقل حدیث «مطرف بن عبدالله» شخصی از او پرسید: مراد از «الحسنه بین السیئتین» چیست؟

پاسخ داد: مقصود کسانی‌اند که وقتی انفاق می‌کنند نه اسراف و زیاده‌روی می‌کنند و نه بخل و سخت‌گیری می‌ورزند.[۷] و «اصمعی» گفته‌است: مقصود از «الحسنه بین السیئین» این است که «غلو» در عبادت و نیز تقصیر و کوتاهی در آن سیئه و گناه می‌باشد. اما میانه‌روی و رعایت اعتدال در آن، حسنه و خوبی است.[۸]

ابن منظور می‌نویسد: این حدیث به مدارا و آسان‌گیری در عبادت اشاره دارد و مقصود از آن، میانه‌روی نمودن در آنست، نه تحمل سختی‌هایی که موجب رهایی و انقطاع آن می‌شود. و بهترین عمل آنست که پیوسته باشد، هر چند اندک، اما وقتی عبادتی که در توان شما نیست بخواهید با زحمت انجام دهید، نمی‌توانید مداوم و همیشه بجای آورید. و در نتیجه موجب حسرت و پشیمانی شما خواهد شد.

پس عبادتی را انجام دهید که در توان شماست تا با رها نکردن آن پشیمان نگردید.[۹]

علامه امینی (ره) ضمن اشاره به نسبت ناروای یهود دربارهٔ حضرت مریم ـ علیها السلام ـ علی‌رغم پاکدامنی وی و غلو نصاری در مورد حضرت عیسی (ع) و خدا دانستن او، می‌نویسد:

این همان افراط و تفریطی است که گرفتارش شدند، اما راه نیکو، همان میانه‌روی است. «الحسنه بین السیئتین» چنان‌که مطرف بن عبدالله گفته‌است.[۱۰]

نتیجه‌گیری:

حدیث مزبور، ما را به فرهنگ اعتدال و میانه‌روی در تمام کارها توصیه می‌نماید، و براساس آن هر انسانی لاجرم باید در ابعاد مختلف حیات فردی و اجتماعی از قبیل امور اعتقادی و عبادی و اخلاقی و فرهنگی و سیاسی و… راه اعتدال و میانه‌روی را در پیش گیرد و هر روش یا منشی غیر از آن، نماد و نمودی از افراط یا تفریط خواهد بود که از نظر عقل و شریعت مذموم و محکوم است.


برای مطالعهٔ بیشتر

۱ـ بحارالانوار، (دائره المعارف روایی) علامه مجلسی، نقد مجلدات ص۱۱۰، چاپ مؤسسه الوفاء، بیروت، لبنان، سال انتشار ۱۴۰۴ ه‍. ق، ج۶۸/۲۱۶ و ج۸۲/۷۲.

۲ـ تفسیر عیاشی، ۲/۳۱۹، مؤلف محمد بن مسعود عیاشی، چاپ: چاپخانه علمیه، تهران، سال انتشار ۱۳۸۰ ه‍.ق

۳ـ الغدیر، مؤلف: علامه شیخ عبدالحسین امینی، ۷/۶۹، ناشر: دارالکتب العربی، بیروت.


منابع

  1. ابن اثیر، اسد الغابه، تهران، اسماعیلیان، ج۵، ص۳۸۷.
  2. حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل‌البیت، ج۸، ص۳۹۷، باب ۵۲.
  3. جارالله زفحشری، الفایق فی غریب الحدیث، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۷۱.
  4. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ج۶، ص۷۹۱۶.
  5. همان.
  6. فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، قم، مؤسسه الهادی، ج۳، ص۲۲۸.
  7. محمد بن جریر طبری، تفسیر جامع البیان، ج۱۹، ص۴۹.
  8. قاسم بن سلام هروی، غریب الحدیث، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ اول، ۱۳۹۶ش، ج۴، ص۳۸۸.
  9. لسان العرب، ابن منظور، ج۱۰، ص۵۸.
  10. امینی، شیخ عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتب‌العربی، ج۷، ص۶۹.