ازدواج و زندگی حضرت فاطمه(س) با حضرت علی(ع)

سؤال

زمان ازدواج حضرت زهرا(س) با امام علی(ع) کی بوده و زندگی آنها چگونه بود؟

درگاه‌ها

حضرت زهرا(س) در سال اول هجرت و در نه سالگی با امام علی(ع) ازدواج کرد و در سال دوم مراسم عروسی انجام گرفت. زندگی ساده و نداشتن امکانات رفاهی از ویژگی‌های بارز زندگی فاطمه(س) و علی(ع) در آغاز زندگی مشترکشان بود.

تاریخ ازدواج

در تاریخ ازدواج امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) اختلاف است و کسی که قدیمی‌ترین تاریخ را نقل کرده، یعقوبی می‌باشد که نوشته است: رسول الله (ص) دو ماه پس از ورود به مدینه حضرت زهرا (س) را به تزویج حضرت علی (ع) در آورد، این در حالی بود که گروهی از مهاجرین وی را از رسول الله (ص) خواستگاری کرده بودند و هنگامی که رسول خدا (ص) وی را به حضرت علی (ع) تزویج کرد، گله کردند و آن حضرت فرمود: «من فاطمه را به علی تزویج نکردم، بلکه خدا او را به علی تزویج کرد.»

روایت کلینی

کلینی در روضه کافی با سندی از سعید بن مسیب نقل می‌کند که در مورد هجرت گفت: به علی بن حسین (ع) گفتم: چه وقت رسول الله (ص) حضرت فاطمه (س) را به حضرت علی (علیه‌السّلام) تزویج کرد؟ فرمود: یک سال پس از هجرت به مدینه و در آن هنگام فاطمه نه ساله بود. این قول با آنچه که طبری از واقدی با استناد به امام باقر (ع) روایت می‌کند، سازگارتر است. آن حضرت فرمود: «علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) در چند شب باقیمانده از ماه صفر تا شروع سال دوم هجری حضرت با فاطمه (س) ازدواج کرد.»

در جای دیگری با همین سند گفتار خویش را تکمیل می‌کند و می‌نویسد: در ماه ذی الحجه و در آغاز بیست و دومین ماه هجرت، حضرت علی (ع) بر فاطمه (س) وارد شد. ابوالفرج اصفهانی در مقاتل الطالبیین همین مطلب طبری را نوشته و در ادامه دارد که: ... و بعد از بازگشت از غزوه بدر علی (ع) بر فاطمه (س) وارد شد.

و اضافه کرده است که فاطمه زهرا (س) در آن هنگام هجده ساله بوده است.

گفتار طبری

آنچه را که در مورد تاریخ ازدواج است سخن طبری است که می‌گوید: چند شب باقیمانده از ماه صفر، و در مورد مصباح المجتهد آمده است که: در اول ذی الحجه سال دوم هجری رسول الله (ص) حضرت فاطمه (س) را به خانۀ امیرالمؤمنین فرستاد.

بنابراین فاصلۀ زمان عقد تا عروسی تقریبا ده ماه بوده است. و شاید عجله پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در اجرای صیغه عقد، برای این بوده است که جواب روشنی به خواستگارها داده باشد و عجله نکردن در بر پایی مراسم عروسی برای این بوده است که فاطمه (س) به ظاهر به رشد و نمو بیشتری از لحاظ جسم و قوا به حد زنان برسد.

مراسم خواستگاری

فاطمه زهرا (علیهاالسّلام) که در این دوران (۹ سالگی)، دارای درک، شعور و مقامات معنوی والایی بودند، توجه بزرگان و ثروتمندان قریش را به خویش معطوف ساخته بودند، ولی هر یک که به خواستگاری ایشان می‌رفتند، با جواب منفی رسول گرامی اسلام (ص) مواجه می‌شد، حضرت می‌فرمودند: تزویج فاطمه (ع) جز به حکم وحی صورت نمی‌پذیرد. شیخین هم در جواب خواستگاری خویش، همین امر را شنیدند.

مهریه

جبرئیل امین به محضر رسول خدا رسید، گل لاله و میخک را به ایشان هدیه داده و عرض کردند، خداوند مهر فاطمه را پانصد درهم نقره، یک پنجم دنیا، دو ثلث بهشت، چهار نهر روی زمین، دجله، فرات، نیل، بلخ، قرار داده است، هم‌چنین یازده امام معصوم را از نسل او قرار داده است، و فرشتگان را فرمان داده تا بهشت را زینت دهند، به حورالعین‌ها هم دستور داده تا سوره یاسین، شوری و طه را قرائت کنند.

خطبه عقد

حلبی، در مناقب آل ابی‌طالب می‌نویسد: نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در هنگام تزویج فاطمه (سلام‌الله‌علیها) به علی (ع)، خطبه‌ای ایراد کرد که آن را امام رضا (ع) و یحیی بن معین در امالی‌اش و ابن بطه در الانابه به صورت بی‌سند از انس بن مالک نقل کرده‌اند که آن حضرت (ص) فرمود:

« «الحمدلله المحمود بقدرته، المطاع فی سلطانه، المرغوب الیه فیما عنده، الموهوب من عذابه، النافذ امره فی سمائه وارضه، خلق الخلق بقدرته ومیزهم باحکامه واعزهم بدینه واکرمهم بنبیه محمد. ان الله جعل المصاهرة نسبا لاحقا وامرا مفترضا وشبح بهاالارحام والزمها الانام. »

﴿قال تعالی «هو الذی خلق من الماء بشرا فجعله نسبا وصهرا»﴾

« ثم ان الله تعالی امرنی ازوج فاطمه من علی، وقد زوجتها ایاه علی اربعمئة مثقال فضه (کذا) ان رضیت یا علی. فقال علی (ع) «رضیت یا رسول الله» »

نحوه زندگی

رساله خطی درباره مهریه فاطمه زهرا(س) از صبغة الله بن محمد غوث مورخ ۱۲۷۹ق.

حضرت زهرا از تنگدستی امام علی و سختی معاش آگاه بود اما با علم به این مشکلات، به همسری او درآمد. آورده‌اند که علی و فاطمه برای تقسیم کارها نزد پیامبر رفتند و پیامبر کارهای خانه را به فاطمه سپرد و کارهای بیرون را به علی. گفته شده است مهریه حضرت زهرا(س) زره امام علی(ع) بوده است که در حدود چهارصد درهم قیمت داشته است. صبغة الله بن محمد غوث از عالمان اهل سنت در رساله کوچکی درباره صداق حضرت زهرا(س) روایات را دو دسته کرده، دسته‌ای که صداق را ۴۰۰ درهم و دسته‌ای که ۴۸۰ درهم می‌داند.امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، زینب و ام کلثوم چهار فرزند او بودند.

از امام صادق(ع) روایت شده است «لَو لَمْ يُخْلَقْ عَلِيٌّ لَمْ يَكُنْ لِفاطِمَةَ كُفْوٌ؛ اگر على آفريده نمى‌شد، كسى كه لايق همسرى فاطمه باشد وجود نداشت.» شیعیان اعتقاد دارند ازدواج حضرت فاطمه(س) را پیامبر به خداوند سپرده بود و خواستگاران زیاد او را رد می‌کرد تا امر خداوند بیاید که فاطمه با که ازدواج کند و فرشته‌ای بر پیامبر(ص) وحی کرد که عقد علی و فاطمه در آسمان خوانده شد و تو آنها را در زمین به عقد یکدیگر درآور.

جستارهای وابسته

• همتایی امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) و ازدواج‌های بعدی امام