نقش دعا و خیرات در کاهش عذاب قبر

سؤال

آیا دعاها و خیرات بازماندگان، باعث کاهش عذاب شخص فوت کرده می‌شود؟

مهم‌ترین علتِ رهایی از عذاب قبر اعمال نیک انسان در طول زندگی است. با این حال، براساس روایات، خیرات و دعاها برای افراد مرده نیز تأثیرگذار است.

• در روایات نقل شده که زیارت اهل قبور در روزهای جمعه، گشایشی در رفع گرفتاریِ آن‌ها پدیدمی‌آورد.
• پیامبر(ص) فرمود: «براي مردگان خود هديه بفرستيد. پرسیدند: هديه مردها چیست؟ فرمود: صدقه و دعا»
• پیامبر(ص) فرمود: «روزى حضرت عيسى(ع) از كنار قبرى گذشت كه صاحب آن در عذاب بود، سال بعد نيز گذر كرد ولى از عذاب صاحب قبر خبرى نبود، سبب را از خداوند پرسيد، وحى آمد كه از اين ميّت فرزندى صالح به بلوغ رسيد و براى مردم راهى درست كرد و يتيمى را پناه داد به بركت آن از پدر گذشتيم.»
• امام صادق(ع) فرمود: «اگر شخصی به نیت میتی صدقه دهد، خداوند جبرئیل را فرمان می‌دهد که این هدیه را به قبر او برساند.»
• امام صادق(ع) فرمود: «چه مانعي داريد، از اينكه نيكي به پدر و مادر كنيد؛ به نيابت آنها نماز، روزه، تصدق و حج كنيد كه پاداشش براي آنها و شما نوشته شود، به علاوه ثواب صله رحم را نيز دارد.»> از این روایت استفاده می‌شود که خیرات به پدر و مادر سه فائده دارد. یک) رسیدن ثواب به اموات. دو) رسیدن همان ثواب به انجام دهنده خیر. سه) پاداش صله رحم بر خیرات دهنده.
• امام صادق(ع) فرمود: «خواندن قرآن از روى مصحف، عذاب پدر و مادر را سبك كند، گر چه كافر باشند.»
• امام صادق(ع) فرمود: «همانا روزه، حج، عمره و هر عمل نيكي از شما ميت را سود مي‌بخشد و از عذاب نجات مي‌بخشد و به وي ابلاغ مي‌شود كه اين پاداش به وسيله فرزند يا برادر ديني تو است.» از این روایت استفاده می‌شود اموات صاحب احسان را می‌شناسند و لو در دنیا ندیده باشند و برای او دعا می‌کنند؛ فرزندی که عاق پدر و مادر بوده با اهداء عمل‌های نیک از گناه عقوق بیرون می‌آید.

گاه سرنوشت اموات، به وسیله کارهای نیک دیگران تغییر می‌کند؛ هر شخصی که روش و سنت نیکی را بنا گذارد و دیگران به آن عمل کنند، ثوابی به شخص می‌رسد و هر که روش بدی بنیان گذارد، با انجام آن توسط دیگران، برای او گناه ثبت می‌شود.

در کتاب «الفقه علی المذاهب الاربعه»، زیارت اهل قبور و قرآن خواندن برای میت، مستحب و به آن‌ها سفارش شده است. همچنین به دعاهایی برای میت و نزد قبر سفارش می‌کند که نشان از تأثیر دعا بر سرنوشت اموات است. این مسائل مورد تأیید فقیهان شیعه است. مشهور عالمان اهل‌سنت نیز معتقدند که اموات، از اعمال صالح و خیراتی که بازماندگان برای آنها می‌فرستند، بهره‌مند می‌گردند.