قلوبهم معک و سیوفهم علیک

(تغییرمسیر از سیوفهم علیک)
سؤال

منظور فرزدق شاعر که به امام حسین(ع) درباره مردم عراق گفت «قلوبهم معک و سیوفهم علیک» چه بوده است؟

قُلُوبُهُمْ مَعَکَ وَ سُیُوفُهُمْ عَلَیْکَ، به‌معنای قلب‌های آنان با تو و شمشیرهایشان علیه توست، جمله‌ای که فَرَزْدَق، شاعر عرب، در پاسخ امام حسین(ع) درباره رویکرد مردم عراق نسبت به امام(ع) و قیام او گفته است.[۱] از نظر محققان، این رویکرد مردم عراق ناشی از شکاف میان وجدان قلبی آنان و منافعشان بوده است؛ وجدان قلبی آنان به حق‌بودن قیام و مرام امام حسین(ع) شهادت می‌داده، ولی منافعی مادی و دنیوی آنان همراهی با حکومت را اقتضا می‌کرده است. از نظر آنان، عدم رشد اخلاقی و دینی عراقیان باعث می‌شده که منافع مادی خود را بر وجدان قلبیشان ترجیح دهند.[۲]

درگاه‌ها
امام حسین.png


هَمّام بن غالِب، معروف به فرزدق از شعرای مشهور عرب در قرن اول و دوم هجری، در راه حج با امام حسین(ع) برخورد می‌کند.[۳] برخی محل برخورد او با امام(ع) را منزل «صفاح»[۴]، برخی دیگر منزل «ذات عرق»[۵]، بعضی منزل «شقوق»[۶]، برخی در بستان بنی‌عامر[۷]، و برخی دیگر در محدوده حرم در مکه[۸] دانسته‌اند.

شیخ مفید در کتاب الارشاد شرح این دیدار را از زبان فرزدق چنین نقل کرده است: من در سال شصت با مادرم برای حج عازم مکه بودم. هنگامی که به محدوده حرم رسیدم و افسار شتر مادرم را گرفته و می‌کشیدم با قافله حسین بن علی(ع)، که از مکه به سوی عراق در حرکت بود، برخوردم و به حضورش شتافتم. پس از سلام و تعارفات گفتم: ای پسر رسول خدا(ص)، پدر و مادرم به فدای تو، انگیزه تو در این عجله برای خارج‌شدن از مکه، قبل از انجام مراسم حج، چیست. امام(ع) گفت: اگر تعجیل نمی‌کردم دستگیرم می‌کردند. فرزدق می‌گوید امام(ع) در ادامه پرسید که نظر مردم عراق نسبت به اوضاع چیست؛ گفتم: دل‌های مردم با شما و شمشیرهایشان بر شماست.[۹]

منابع

  1. نجمی، محمدصادق، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۱.
  2. مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، تهران، انتشارات صدرا، ج۲، ص۱۶۱.
  3. نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ص۱۱۱.
  4. بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۶۴.
  5. ابن‌عساکر، علی بن الحسن، تاریخ دمشق، تحقیق، عمرو بن غرامة العمروی، ج۵۰، ص۲۸۴-۲۸۵.
  6. ابن‌اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۷۱.
  7. سبط ابن‌جوزی، یوسف‌ بن‌ قزاوغلى‌، تذكرة الخواص، قم، منشورات الشريف الرضی، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۷.
  8. مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، المؤتمر العالمی لألفية الشيخ المفيد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۷.
  9. مفید، الإرشاد، ج۲، ص۶۷-۶۸.