ما پرورش يافته پروردگاریم و مردم پرورش يافته ما

سؤال

امیر مومنان(ع) در روایتی می‌فرماید: «ما ساخته شدگان خدا هستیم و خلق، ساخته شدة ما هستند» آیا منظور اینست که ما خلق شده آن بزرگواران هستیم؟

امیرالمومنین(ع) در نامه‌ای به معاویه می‌نویسد:

« فَإِنَّا صَنَائِعُ رَبِّنَا وَ النَّاسُ بَعْدُ صَنَائِعُ لَنَا

ما پرورش یافته پروردگاریم و مردم پرورش یافته ما هستند

»

برخی صنائع را به خالق معنا کرده و شبهه می‌کنند چرا امیرمومنان خود را اینگونه معرفی می‌کند؟ مگر ائمه(ع) خالق و آفریننده مردم هستند؟

صنائع از صنع، حرفه ای بودن در کار و كارى را به شايستگى انجام دادن است در قرآن این واژه هم برای خدا به کار رفته است: ﴿صُنْعَ‏ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ؛ و اين صنع خداى يگانه است كه همه چيز را استوار و به كمال آفريده است.﴾(نمل:۸۸) هم برای مردم عادی به کار می‌رود: ﴿يَصْنَعُ‏ الْفُلْكَ؛ کشتی را می‌ساخت﴾(هود:۳۸) صنائع و صنعت در لغت به معنای پرورش دادن نیز می‌آید و منظور این است که ائمه(ع) دست پرورده و تربیت شده و پرورش یافته خدایند و مردم تربیت یافته اهل بیت هستند و با این معنا همه مردم باید از محضراهل‌بیت(ع) معرفت یاد بگیرند و روح خود را پرورش دهند و در اینگونه روایات، صنائع به معنای آفریننده بودن نیست تا گفته شود چرا امام(ع) خود را خالق می‌داند.

ابن ابی‌الحدید از علمای اهل سنت در شرح این جمله می‌نویسد: این کلام بزرگی است، بهترین کلام و بالاترین معنا را دربردارد، امام می‌گوید هیچ بشری ما را در نعمت خود قرار نداده، این خدا هست که ما را غرق در نعمت خود نموده است. بین ما و خدا واسطه‌ای وجود ندارد، مردم دست پرورده ما هستند، ما واسطة میان مردم و خدا هستیم. کلام امام این است که خاندان رسالت بندگان پرورش یافته خدا هستند و مردم بندگان پرورش یافته خاندان نبوت هستند. ملّا صالح مازندرانی در شرح خود بر اصول کافی بعد از ذکر این حدیث می‌نویسد: مراد امام(ع) این است که هر کسی که طالب علم، حکمت و اسرار شریعت هست، باید به ما رجوع کند و از ما بپرسد و مردم با تعلیم ما علم پیدا می‌کنند و با هدایت ما هدایت می‌شوند.