اعتقاد به ولایت امام علی(ع) شرط قبولی ایمان در زمان پیامبر(ص)
در روایات شرط ایمان، محبت و مودت امام علی(ع) ذکر شده است. آیا این شرط شامل مسلمانان عصر پیامبر(ص) نیز بوده است؟
بررسی مجموع روایات اشاره دارد که محبت امام علی(ع) در زمان حیات پیامبر(ص) به عنوان یک ارزش مطرح بوده و به گفته ابوسعید خدری، ما در زمان حیات پیامبر منافقین را با بغضشان نسبت به علی می‌شناختیم، در نتیجه یکی از علائم نفاق افراد، بغض آنها نسبت به امیرالمؤمنین بوده است. مسئله ولایت و رهبری امام علی(ع) نیز در زمان پیامبر(ص) و در چند نوبت به مردم عرضه شده است که آخرین بار، بعد از آخرین حج پیامبر(ص) و در روز غدیر با ابلاغ ولایت، رسالت پیامبر(ص) کامل شد. در این روز بسیاری از صحابه با امام علی(ع) بیعت کردند بنابراین محبت و ولایت امام علی(ع) از زمان ابلاغ ولایت بر مردم در روز غدیر و در زمان حیات پیامبر(ص) شرط قبولی ایمان دانسته می‌شود.
اجر رسالت
خداوند در قرآن به پیامبر(ص) امر کرده است که اجری برای رسالت خود به جز دوستی نزدیکانش مطالبه نکند. ﴿ذلِکَ الّذی یُبشّرالله عِباده الّذین آمنوا وَ عَمِلو الصالحاتِ قُل لا أسئَلُکُم عَلَیه اَجْراً اِلاّالمَوَدَّه فِی الْقُرْبی؛ این است همان که خدا بندگان خود را بدان بشارت می‌دهد، بندگانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام دادند. بگو من از شما در برابر رسالتم مزدی طلب نمی‌کنم به جز مودّت نسبت با نزدیکان﴾(شوری:۲۳)
محبت امام علی(ع) در زمان حیات پیامبر(ص) به عنوان تشکر از آن حضرت و پاسداشت رسالت وی، یک ارزش تلقی می‌شده است.
ابلاغ امامت و ولایت
ولایت امام علی(ع) در چند نوبت به پیامبر(ص) و مردم عرضه شده است که آخرین آنها در جریان حجه الوداع اتفاق افتاد؛ آنگاه که خداوند آیه ﴿یا ایُّهَا الرَّسُول بَلِّغ ما اَنْزَلَ اِلَیْکَ مِنْ رَبِّک﴾[۱] را نازل فرمود؛ و قبل از آن هم در آیه ﴿اِنّما وَلیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُه وَالَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلَوه وَ یُؤْتُونَ الزَّکَاه وَ هُمْ راکِعُونَ﴾[۲] ولایت آن حضرت را بر مردم عرضه کرده بود، به نظر می‌رسد، از آن زمان که ولایت امیرالمؤمنین(ع) بر مردم عرضه شده است قبول آن (به معنائی که بیان خواهد شد) لازمه ایمان بوده و اگر کسی آنرا نپذیرد از ایمان حقیقی و نجات بخش بی بهره است.
خداوند در آیه ۵۵ سوره مائده می‌فرماید: «ولىّ شما، تنها خدا و پيامبر اوست و كسانى كه ايمان آورده‌اند: همان كسانى كه نماز برپا مى‌دارند و در حال ركوع زكات مى‌دهند». بنابراین کسانی که اقسام ولایت سه‌گانه (ولایت خدا، رسولش و مؤمنی که در نماز انگشتر به فقیر داد و مصداق آن امیرالمؤمنین علی(ع) است) را قبول نداشته باشند از دستور خداوند سرپیچی کرده اند.
عقوبت منکر ولایت در زمان پیامبر(ص)
کسانی که در زمان حیات پیامبر(ص) و بعد از ابلاغ رسمی ولایت امیرالمؤمنین(ع) آشکارا منکر این امر گشتند، مورد غضب و عقوبت الهی واقع شدند. با آنکه خداوند تنها کافران را به عذاب مرگ عقوبت می‌کند. چنان‌که در تفسیر آیه اول سوره معارج نقل شده است که وقتی پیامبر(ص) ولایت امیرالمؤمنین را در روز غدیر به مردم بشارت داد و فرمود که این مرد مولای شماست، مردی به مدینه آمده و خدمت آن حضرت رسید و گفت: به ما گفتی یک خدا را عبادت کنیم، پذیرفتیم. گفتی نماز بخوانید، اطاعت کردیم. آیا این مقدار بس نبود که حالا پسر عمویت را بر ما فرمانروا کردی؟ آیا این کار را از نزد خودت کردی یا خدا ترا به آن امر کرد؟! پیامبر(ص) در جواب فرمود: خواست خدا چنین بوده است. پس او گفت خدایا اگر این امر حق است و از جانب توست، پس سنگی از آسمان بر ما بباران. در همین حال سنگ کوچکی بر وی فرود آمد و او را به هلاکت رساند. بنابراین حداقل بر مردم لازم است که ولایت آن حضرت را، از وقتی که ابلاغ عمومی انجام گرفت، بپذیرند.
در نتیجه می‌توان گفت: محبت و ولایت امام علی(ع) بعد از واقعه غدیر (ابلاغ عمومی ولایت امام علی)، شرط قبولی ایمان می‌باشد.
مطالعه بیشتر
- پژوهشی عمیق پیرامون زندگی علی(ع) نوشته آیه الله جعفر سبحانی.