قلوبهم معک و سیوفهم علیک
منظور فرزدق شاعر که به امام حسین(ع) درباره مردم عراق گفت «قلوبهم معک و سیوفهم علیک» چه بوده است؟
قُلُوبُهُمْ مَعَکَ وَ سُیُوفُهُمْ عَلَیْکَ، به‌معنای قلب‌های آنان با تو و شمشیرهایشان علیه توست، جمله‌ای که فَرَزْدَق، شاعر عرب، در پاسخ امام حسین(ع) درباره رویکرد مردم عراق نسبت به امام(ع) و قیام او گفته است.[۱] از نظر محققان، این رویکرد مردم عراق ناشی از شکاف میان وجدان قلبی آنان و منافعشان بوده است؛ وجدان قلبی آنان به حق‌بودن قیام و مرام امام حسین(ع) شهادت می‌داده، ولی منافعی مادی و دنیوی آنان همراهی با حکومت را اقتضا می‌کرده است. از نظر آنان، عدم رشد اخلاقی و دینی عراقیان باعث می‌شده که منافع مادی خود را بر وجدان قلبیشان ترجیح دهند.[۲]
هَمّام بن غالِب، معروف به فرزدق از شعرای مشهور عرب در قرن اول و دوم هجری، در راه حج با امام حسین(ع) برخورد می‌کند.[۳] برخی محل برخورد او با امام(ع) را منزل «صفاح»[۴]، برخی دیگر منزل «ذات عرق»[۵]، بعضی منزل «شقوق»[۶]، برخی در بستان بنی‌عامر[۷]، و برخی دیگر در محدوده حرم در مکه[۸] دانسته‌اند.
شیخ مفید در کتاب الارشاد شرح این دیدار را از زبان فرزدق چنین نقل کرده است: من در سال شصت با مادرم برای حج عازم مکه بودم. هنگامی که به محدوده حرم رسیدم و افسار شتر مادرم را گرفته و می‌کشیدم با قافله حسین بن علی(ع)، که از مکه به سوی عراق در حرکت بود، برخوردم و به حضورش شتافتم. پس از سلام و تعارفات گفتم: ای پسر رسول خدا(ص)، پدر و مادرم به فدای تو، انگیزه تو در این عجله برای خارج‌شدن از مکه، قبل از انجام مراسم حج، چیست. امام(ع) گفت: اگر تعجیل نمی‌کردم دستگیرم می‌کردند. فرزدق می‌گوید امام(ع) در ادامه پرسید که نظر مردم عراق نسبت به اوضاع چیست؛ گفتم: دل‌های مردم با شما و شمشیرهایشان بر شماست.[۹]
منابع
- ↑ نجمی، محمدصادق، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۱.
- ↑ مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، تهران، انتشارات صدرا، ج۲، ص۱۶۱.
- ↑ نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ص۱۱۱.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۶۴.
- ↑ ابن‌عساکر، علی بن الحسن، تاریخ دمشق، تحقیق، عمرو بن غرامة العمروی، ج۵۰، ص۲۸۴-۲۸۵.
- ↑ ابن‌اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۷۱.
- ↑ سبط ابن‌جوزی، یوسف بن قزاوغلى، تذكرة الخواص، قم، منشورات الشريف الرضی، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۷.
- ↑ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، المؤتمر العالمی لألفية الشيخ المفيد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۷.
- ↑ مفید، الإرشاد، ج۲، ص۶۷-۶۸.