دلایل قرآنی و روایی شروع کارها به نام خدا

سؤال

دلایل قرآنی و روایی «شروع کارها به نام خدا» چیست؟

  1. بسم الله الرحمن الرحیم، سرآغاز کتاب‌های آسمانی «بسم الله» نه تنها در ابتدای قرآن کریم، بلکه در آغاز تمام کتاب‌های آسمانی بوده است.[۱] مفهوم آغاز کردن به نام کسی است که موجودی پاک و منزه از جمیع نقص‌ها و سرچشمه کمالات دانسته شده است و انسان مؤمن می‌خواهد عملش را با انتساب به او برکت بخشد. از این روی، کارها را به نام هیچ‌کس حتی نام پیغمبر(ص)، نمی‌توان آغاز کرد.[۲]
  2. بسم الله رمز جاودانگی آموزه‌های الهی: برای پاینده بودن یک برنامه و جاوید ماندن یک تشکیلات، باید آن را به موجود پایدار و جاودانی ارتباط داد که فنا در ذات او راه ندارد. چرا که همه موجودات این جهان به سوی کهنگی و زوال می‌روند. تنها چیزی باقی می‌ماند که با آن ذات لایزال بستگی دارد.[۳] «بسم الله» رمز بقا و دوام است و هر چه رنگ خدایی نداشته باشد، فانی است.[۴]
  3. بسم الله حکایت‌گر مقدس بودن خدا: سوره‌های قرآن کریم، برای این نازل شده‌اند که بشر را به آخرین سرمنزل سعادت و کمال ممکن سوق دهند و از تاریکی‌های شرک و جهالت به سوی نور معرفت و توحید رهنمون سازند. مناسب بود که هر سوره‌ای به نام گرامی پروردگار شروع شود؛ زیرا نام وی از ذات مقدسش حکایت می‌کند و قرآن کریم، هم بدین منظور فرود آمده است که در مسیر کمال انسانی، ذات اقدس الهی را برای بشر مطرح و معرفی می‌کند. تنها سوره برائت از این قاعده مستثنا است؛ زیرا نام خدا که عامل رحمت است، در آغاز این سوره که نشانه خشم خداست، مناسبت ندارد.[۵]
  4. بسم الله سرلوحه کار همه پیامبران: در سرلوحه کار و عمل همه انبیا «بسم الله» قرار داشت. حضرت نوح(ع) در آن طوفان سخت و عجیب هنگام سوار شدن بر کشتی به یاران خود دستور می‌دهد که در هنگام حرکت و در موقع توقف کشتی «بسم الله» بگویند: ﴿وَقَالَ ارْکَبُوا فِیهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ؛ گفت: در آن سوار شوید که رفتنش و ایستادنش بنام خداست که پروردگار من آمرزگار است و رحیم‏.(هود:۴۱) حضرت سلیمان(ع) در نامه‌ای که به ملکه سبا می‌نویسد، سرآغاز آن را «بسم الله» قرار می‌دهد.[۶] پیامبر اسلام(ص) نیز مأموریت رسالت خویش را با نام خدا شروع کرد: ﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ؛ بخوان بنام پروردگارت که بیافرید.(علق:۱)[۷]
  5. بسم الله بیانگر خجسته بودن پایان کارها: روایات اسلامی، شروع کارها را با نام و یاد خدا خدا، بیانگر مبارک و خجسته شدن آن کار و شروع نکردن با نام خدا را نشانه نافرجامی کارها می‌داند.
پیامبر اکرم(ص): «هر کار مهمی که بدون نام خدا شروع شود، بی‌فرجام است.»[۸]
امام علی(ع): «انسان هر کاری را می‌خواهد انجام دهد، باید بسم الله بگوید؛ یعنی با نام خدا این عمل را شروع می‌کنم و هر عملی که با نام خدا شروع شود، خجسته و مبارک است.»[۹]
امام باقر(ع): «سزاوار است هنگامی که کاری را شروع می‌کنیم، چه بزرگ باشد چه کوچک، بسم الله بگوییم تا پر برکت و میمون باشد.»[۹]

مطالعه بیشتر

  1. پرتوی از قرآن؛ محمود طالقانی، ج۱، ذیل آیه اول حمد.
  2. المیزان؛ سید محمد حسین طباطبایی، ج۱، ذیل آیه اول حمد.

منابع

  1. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۲.
  2. مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۷۹.
  3. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۳.
  4. سوره قصص، آیه۸۸. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۴.
  5. خویی، ابوالقاسم، بیان در علوم و مسایل کلی قرآن، مترجم: محمد صادق نجمی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۸۲ش، ص۵۷۲.
  6. سوره نمل، ایه۳۰.
  7. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۵.
  8. قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۳۳۱.
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۴.