تبدیل سیئات به حسنات
تبدیل سیئات به حسنات مفهومی در قرآن است که طبق آن، بنده مؤمن به شرط ایمان و توبه، بدیهای خود را به وسیله عمل صالح و اعمال نیک و خوب و اطاعت و عبادت خداوند، تبدیل به حسنات و خوبی می‌کند. و نیز این معنا را دربردارد که گناهانش و آثار آن به سبب حسنات و خوبی، بخشیده می‌شود.
| اخلاق در قرآن |
|---|
|
مصادیق نیکی در آیه ۱۷۷ سوره بقره شیوه برخورد با افراد جاهل |
معنای سیئات و حسنات
براساس آیات قرآن، سیئات، گناهانی است که خداوند آنها را به سبب کار نیک بندگان می‌بخشد.[۱] علامه طباطبایی، سیئات در قرآن را گناهان صغیره می‌داند.[۲]
در آیه ۱۹۳ سوره آل‌عمران آمده است: ﴿فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا؛ گناهان ما را بیامرز، و بدیهای ما را بزدای﴾(آل عمران:۱۹۳) که نشان می‌دهد سیئات با گناه تفاوت دارد و معنای خصلت و عمل بد را دلالت می‌کند. با توجه به مجموع آیات، سیئات هم معنای گناه[۳] و آثار آن را می‌دهد که عِقاب دارد و هم معنای اعمال بد را دارد.
بعضی مفسران در تفاوت ذنوب و سیئات گفته‌اند که ذنوب خود گناهان است که به‌صورت نیرو در عالم رها شده و در آخرت مجسّم خواهند شد و سیّئات آثار وضعی گناهان از قبیل تیرگی قلوب، رفتن آبروها، آمدن عذاب دنیوی.[۴] برخی هم گفته‌اند که منظور از سیئات نفس اعمالی که انسان انجام می‌دهد نیست، بلکه آثار سویی است که از آن بر روح و جان انسان نشسته است.[۵]
تبدیل سیئات به حسنات
در چند جای قرآن امر به انجام حسنات شده است تا سیئات از بین برود: ﴿إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ؛ زیرا خوبیها بدیها را از میان می‌برد.﴾(هود:۱۱۴) علامه طباطبایی ذیل این آیه می‌فرماید نماز آثار معصیت در دلها را از بین می‌برد.[۶] مفسران حسنات در آیات را شامل تمام حسنات و خوبیها می‌دانند.[۷] غیر از نماز، در آیه ۱۹۵ سوره آل‌عمران، هجرت و آزار دیدن برای خداوند و شهادت از اعمالی است که خداوند به سبب آن، سیئات را از بین می‌برد. جای دیگر، اجتناب از گناهان کبیره، سبب از بین رفتن سیئات می‌شود.[۸] در تفسیر مجمع البیان ذیل آیه ۷۰ سوره فرقان روایتی آمده است که نشان می‌دهد معنای تبدیل سیئات به حسنات، این است که خداوند گناه را از بنده محو می‌کند و جای آن حسنه می‌نویسد.[۹]
وجوه دیگری هم برای معنای تبدیل شدن سیئات به حسنات ذکر کرده‌اند که از آن جمله این است که خداوند گناهان گذشته را به وسیله توبه از بین می‌برد، و اینکه خداوند ملکه بد انسان را به ملکه خوب تبدیل می‌کند، یا اینکه مقصود ثواب و عقاب است. اما علامه طباطبایی بر این اعتقاد است که ظاهر آیات نشان می‌دهد گناه تبدیل به حسنه می‌شود.[۱۰]
در آیه ۲۲ سوره رعد و آیه ۵۴ سوره قصص، تبدیل سیئات به حسنات در دو معنا بکاربرده شده است. یک تبدیل بدی خود انسان به خوبی. و دیگری، تبدیل بدی دیگران با خوبی خود:﴿وَیَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ؛ و بدی را با نیکی می‌زدایند.﴾(رعد:۲۲)
تعبیر تبدیل سیئات به حسنات در قرآن، نشان‌دهنده این است که انسان با انجام اعمال نیک و خوب، بدیهای گذشته خود را جبران می‌کند و با این سیر صعودی، از قالب یک انسان شرور به انسانی پاک و با تقوا درمی‌آید و از این جهت خداوند تمام گناهان او را می‌بخشد و عِقاب را از او برمی‌دارد و پاداشی نیک می‌دهد.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۲۲۲.
- ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص ۱۳۹.
- ↑ سوره عنکبوت، آیه ۷.
- ↑ قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۱۱۰
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۱۶۱.
- ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ج۱۱، ص۷۸.
- ↑ سید بن قطب، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، چاپ سی و پنجم، ۱۴۲۵ق، ج۴، ص۱۹۳۲.
- ↑ سوره نساء، آیه ۳۱.
- ↑ طبرسی، فضل بن الحسن، مجمع البیان، ترجمه: گروهی از مترجمان، تهران، فراهانی، چاپ اول، بی‌تا، ج۱۷، ص۲۲۶
- ↑ طباطبایی، المیزان، ج۱۵، ص۳۳۵.