همتایی امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) و ازدواج‌های بعدی امام
در روایات آمده‌است که «اگر علی (ع) نبود برای حضرت فاطمه (س) همتایی پیدا نمی‌شد» و همچنین در مورد حضرت زهرا (س) نیز ذکر شده‌است که «اگر زهرا (س) نبود همتایی برای علی (ع) پیدا نمی‌شد» سؤال این است که چرا حضرت علی (ع) بعد از حضرت زهرا (س) ازدواج دیگری کردند؟ آیا روایت اشکال دارد یا اینکه دلیل دیگری دارد؟
ازدواج حضرت علی (ع) با حضرت زهرا (س) ازدواجی بی نظیر است و این بی نظیری از جنبه‌های مختلف است از جمله:
۱. ازدواج آنان به امر خدا بوده و از آسمان نازل شده‌است}}.[۱]
۲. هر دو معصوم بوده‌اند چرا که آنان جزء اهل بیت پیامبرند و آیه تطهیر[۲] در شأن ایشان نازل شده و عصمت آن خاندان پاک را به تمام جهانیان اعلام کرده‌است.
۳. طبق روایات حضرت زهرا (س) سیده زنان (بانوی بانوان) است[۳] و علی (ع) نیز سید و آقا در دنیا وآخرت می‌باشد.[۴] و…
و اما در ارتباط با سؤال فوق باید گفت: در روایات مختلف با تعابیر گوناگون بر این مطلب تأکید شده‌است که اگر علی (ع) نبود همتا و هم شأنی برای حضرت زهرا (س) یافت نمی‌شد.[۵] به عنوان نمونه: از پیامبر اکرم ـ صلی علی علیه و آله ـ روایت شده‌است: «لولا علیٌ ماکانَ لفاطمه کفوٌ ابداً[۶]» اگر علی (ع) نبود هرگز همتایی برای فاطمه (س) وجود نمی‌داشت. و فراوانی این گونه روایات صحت آن را تقویت می‌کند.
اما دربارهٔ ادعای دوم که در سؤال مطرح شده ـ اگر زهرا (س) نبود همتایی برای علی (ع) پیدا نمی‌شد ـ باید گفت هرچند که اصل این سخن حق است وحضرت زهرا (س) تنها بانویی بود که می‌توانست همتای علی (ع) باشد، ولی با تتبع نسبتاً وسیعی که صورت گرفت روایتی در این خصوص دیده نشد.
بنابراین آنچه می‌توان به روایات منسوب کرد این است که اگر علی (ع) نبود همتایی برای حضرت زهرا (س) وجود نمی‌داشت و همان‌طور که ذکر شد این مطلب در روایات متعدد در کتب معتبری چون: کافی، تهذیب الاحکام و… آمده‌است و نمی‌توان آن را نادرست دانست.
دربارهٔ علت ازدواج حضرت علی (ع) بعد از شهادت حضرت زهرا (س) باید نکاتی را متذکر گردید:
۱. حضرت زهرا (س) از لحاظ کمالات انسانی در بین زنان از بالاترین مربته برخوردار بود و هیچ نقصی نداشت به همین جهت بعضی از فقها فرموده‌اند: «تا زمانی که فاطمه زهرا (س) در قید حیات بودند ازدواج با زن دیگر بر حضرت علی (ع) حرام بود[۷] چنان‌که روایتی از ابوبصیر از امام صادق (ع) نقل می‌کند بر این مطلب دلالت می‌کند، ایشان می‌فرمایند: «حرم الله النساء علی علی (ع) مادامت فاطمه (س) حیه قال: قلت کیف؟ قال: لاها طاهره لاتحیض[۸]» یعنی: خداوند متعال زنان را بر علی (ع) تا زمانی که فاطمه (س) زنده بود حرام کرده بود. راوی می‌گوید: گفتم چرا؟ حضرت پاسخ داد: زیرا ایشان پاک بود و حیض نمی‌شد».
از این روایت می‌توان استفاده کرد که بعد از شهادت حضرت زهرا (س)، حضرت علی (ع) می‌توانست ازدواج کند چون حرمت ازدواج با زنان دیگر برای آن حضرت مقید و محدود به زمان زنده بودن حضرت زهرا (س) بوده‌است.
۲. علاوه بر مطلب فوق بنا بر بعضی روایات خود حضرت زهرا (س) به علی (ع) وصیت کرد بعد از او با امامه دختر خواهر حضرت زهرا (س) ازدواج کند تا او از فرزندانش مراقبت کند.[۹] یعنی اصل ازدواج علی (ع) بعد از فاطمه (س) مورد سفارش خود حضرت فاطمه (س) بوده‌است.
۳. شوهر هر زنی طبق آیه {{قرآن|الرجال قوامون علی النساء…[۱۰] بر او قیمومیت و ولایت دارد و از آنجایی که حضرت زهرا (س) دارای مقام عصمت بودند کسی جز علی (ع) که امام زمان حضرت فاطمه نیز بود این لیاقت را نداشت که همسر او باشد و حضرت فاطمه تحت قیمومیت او قرار گیرد و شاید بتوان روایت مورد بحث را علاوه بر سایر اموری که آن دو بزرگوار را همتای هم می‌کند، ناظر به این مطلب نیز دانست. اما چون مرد زیر قیمومیت و ولایت زن خود قرار نمی‌گیرد مانعی ندارد که با کسی که از حداقل شرط صحت ازدواج (مسلمان بودن) برخوردار است ازدواج کند چنان‌که حضرت پیامبر اکرم ـ صلی علی علیه و آله ـ با بعضی از زنانی که به هیچ وجه قابل مقایسه با ایشان نبودند ازدواج کردند بنابراین علی (ع) نیز می‌توانستند بعد از حضرت زهرا (س) با زنان دیگر ازدواج کنند.
نتیجه بحث:
روایاتی که دلالت بر این دارند که اگر علی (ع) نبود برای حضرت فاطمه (س) همتایی وجود نداشت نمی‌تواند مانعی برای ازدواج حضرت امیرالمؤمنین (ع) بعد از شهادت حضرت زهرا (س) باشد.
برای مطالعهٔ بیشتر
۱ـ شیخ حسین انصاریان، نظام خانواده در اسلام، قم: ام ابیها، جاول، ۱۳۷۵، ص۱۵۳–۱۶۷. (پیرامون موضوع همتایی و هم شأنی در ازدواج).
۲ـ آیت الله، ابراهیم امینی، بانوی نمونه اسلام، قم: شفق، ۱۳۷۲، ص۴۷–۶۶ (پیرامون ازدواج حضرت زهرا (س) با حضرت علی (ع) و مطالعه کل کتاب برای آشنایی بیش تر با حضرت فاطمه (س) مفید است.
۳ـ آیت الله. جعفر سبحانی، فروغ ولایت، بی جا: صحیفه، جاول، ۱۳۶۸، ص۹۵–۱۰۰ (پیرامون ازدواج حضرت زهرا (س) با حضرت علی (ع)).
منابع
- ↑ رک: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، مشهد، الموتمه العالمی الامام الرضا (ع)، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۴۳۶–۴۳۸، ح۱۷۴ و ص۴۴۰، ج۱۷۶؛ و محمد باقر، مجلسی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳، ج۴۳، ص۱۴۴–۱۴۵، ح۴۷.
- ↑ احزاب/۳۳.
- ↑ رک: رحمانی همدانی، احمد، فاطمه الزهرا بهجه قلب المصطفی، تهران، نشر المرضیه، چاپ دوم، ۱۳۷۲، ص۶۶، ح۱۱.
- ↑ رک: همان، ح۱۰.
- ↑ رک: محمد بن یعقوب، کلینی، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۴۶۱؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۵، ج۷، ص۴۷۰، ح۹۰؛ عیون اخبار الرضا (ع)، همان، ص۴۴۰، ح۱۷۶؛ بحارالانوار، همان، ج۴۰، ص۷۷ و ج۴۳، ص۵۸، ۹۲–۹۳، ۱۰۷ و ۱۴۵.
- ↑ بحارالانوار، همان، ج۴۳، ص۵۸.
- ↑ البحرانی، الحدائق الناضره، قم، جامعه المدرسین، ۱۳۶۳، ج۲۳، ص۱۰۸.
- ↑ تهذیب الاحکام، همان، ص۴۷۵، ج۱۱۶.
- ↑ رک: بحارالانوار، همان، ج۲۸، ص۳۰۴ و ج۴۳، ص۱۹۲ و فاطمه الزهرا (س)، بهجه قلب المصطفی، همان، ص۵۵۰.
- ↑ نساء/۳۴.