|
|
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{در دست ویرایش|کاربر=Rezapour }}
| |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| يکي از روشنفکران روحاني مدعي است كه همبستگي و هويت اجتماعي بايد به عاملي غير از دين مانند مليت وابستگي داشته باشد و دين تنها هويت فردي انسان را مي‌سازد، آيا اين سخن با آموزه‌هاي ديني سازگاري دارد؟
| | یکی از روشنفکران مدعی است که همبستگی و هویت اجتماعی باید به عاملی غیر از دین مانند ملیت وابستگی داشته باشد و دین تنها هویت فردی انسان را می‌سازد، آیا این سخن با آموزه‌های دینی سازگاری دارد؟ |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| در پاسخ ابتدا به يك بحث برون ديني مي‌پردازيم. بعد به سراغ آموزه‌هاي ديني مي‌رويم. همبستگي و هويت اجتماعي هميشه در جوامع بشري حول محور يك عامل مشترك مي‌چرخد. اين عامل مشترك مي‌تواند مصاديق گوناگون داشته باشد، همچون مليت، قوميت، نژاد، زبان، فرهنگ كه از جمله اين عوامل مشترك مي‌توان به دين و مذهب اشاره نمود. با اين ويژگي كه اگر اكثر قريب به اتّفاق جامعه‌اي از دين خاص پيروي كنند هيچ يك از عوامل همبستگي به اندازه دين اثرگذار نيستند. مخصوصاً اگر دين، الهي و جامع باشد. زيرا دين به غير از پرداختن به نحوه ارتباط فرد با خالق هستي بخش به عنوان مبدأ و معبود، و ترسيم معاد به عنوان منتها و مقصود، ارتباطي عاطفي بين پيروان خويش برقرار مي‌كند. اين ارتباط به گونه‌اي است که پيروان آن دين، هر فرد از هم‌كيشان خود را مانند اعضاي خانواده خويش مي‌انگارند. شاهد بر اين مدّعا را مي‌توان در بين مسيحيان، كليميان و زرتشتيان كشور خود به وضوح مشاهده كنيم، كه چگونه اين رابطه عاطفي در بين آنها حاكم است. مطالعه گذرا در مدينه قبل و بعد از اسلام شاهد ديگري براي اين مدّعاست. مدينه قبل از اسلام شهري بود كه دو قبيله اوس و خزرج سال‌هاي متمادي به جنگ و خون‌ريزي مشغول بودند. اين جنگ آنقدر ادامه يافت كه توان زندگي را از هر دو قبيله گرفته بود، و هيچ عامل ديگري از عوامل همبستگي آنها را قانع نكرد كه از جنگ خانمان‌سوز دست كشند. با ظهور اسلام در اين شهر آن دو قبيله در كنار هم زندگي سرشار از مهر و محبت را شروع كردند. و تا آنجا پيش رفتند كه وقتي مهاجرين رانده شده از مكه با دستي تهي و نيازمند بر آنها وارد شدند با آغوشي باز پذيراي آنها گرديدند، و زندگي خود را با مهاجريني كه غبار فقر بر چهره آنها نقش بسته بود تقسيم كردند.<ref>ر.ك: سبحاني، جعفر، فروغ ابديت، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ دوم، ج۱، ص۳۲۸.</ref> اين همبستگي و هويت اجتماعي كه در مدينه با محوريت ديني بنا نهاده شد، تاريخ بشري در هيچ برهه‌اي از حيات اجتماعي سراغ ندارد.
| | {{درگاه|حکومت دینی}} |
| | همبستگی و هویت اجتماعی در جوامع بشری می‌تواند بر عواملی از جمله ملیت، قومیت، نژاد، زبان و دین و مذهب استوار گردد. اگر بیشتر افراد جامعه از دین خاص پیروی کنند، هیچ‌یک از عوامل همبستگی به اندازه دین اثرگذار نیستند. بخصوص زمانی که دین، الهی و جامع باشد. |
|
| |
|
| متأسفانه امروزه عالماني كه شأن دين را منحصر به هويّت فردي مي‌پندارند به اين قطعه از تاريخ اسلام به عنوان يك اسطوره نگاه مي‌كنند، و براي توجيه آن همبستگي كه در مدينه بوجود آمد سخن به گزاف رانده و گفته‌اند، دين نبود كه هويت اجتماعي را بوجود آورد، بلكه عوامل ديگري همچون شخصيت كاريزماي پيامبر(ص) را مي‌توان مدّنظر داشت. به اين معنا كه جاذبه به شخصيتي پيامبر(ص) عامل آن همبستگي گرديد.
| | دین به غیر از پرداختن به نحوه ارتباط فرد با خالق هستی بخش و ترسیم معاد، ارتباطی عاطفی بین پیروان خویش برقرار می‌کند. این ارتباط به گونه‌ای است که پیروان آن دین، هر فرد از هم‌کیشان خود را مانند اعضای خانواده خویش می‌انگارند. شهر مدینه نمونه این اتحاد اجتماعی است. دو قبیله اوس و خزرج سال‌های متمادی در شهر مدینه به جنگ و خونریزی مشغول بودند. با ظهور اسلام در این شهر، آن دو قبیله زندگی مسالمت‌آمیزی را آغاز کردند.<ref>ر. ک. سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، ج۱، ص۳۲۸.</ref> |
|
| |
|
| ولي حقّ مطلب اين است كه دين به ويژه دين اسلام در گستره وسيعي در ساحت‌هاي مختلف فردي و اجتماعي، دنيوي و اخروي فوايد خود را نشان داده و مي‌دهد. دين با تبيين حيات دنيوي و مقدمه خواندن آن براي زندگي اخروي و نيز دعوت به گرايش‌هاي معنوي و تربيت ويژه‌ي اخلاقي، اين وحدت و انسجام و همبستگي را فراهم مي‌آورد. باورهاي اعتقادي، به ويژه اعتقاد به خدا و معاد، ضامن اجرايي ارزش‌ها و هنجارهاي ديني‌اند و اين ضمانت اجرايي، در كنترل جامعه و سلامت آن نقش به سزايي دارد. و نيز باورهاي ديني، منشاء پيدايش انگيزه‌هاي عالي و همّت‌هاي والا، جهت گذشتن از منافع شخصي اين جهاني و توجّه به منافع اجتماعي و در نتيجه فعليت بخشيدن به انفاق و شهادت‌طلبي و ايثار و جان‌بازي است. هم چنان كه باعث مقابله با ستم‌گران و بي‌توجّهي به منافع زودگذر دنيوي است.<ref>ر.ك: خسروپناه، عبدالحسين، كلام جديد، قم، مركز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي حوزه علميه قم، ۱۳۷۹، چاپ اوّل، ص۲۶۱ـ۲۵۱.</ref>
| | دین به ویژه دین اسلام در گستره وسیعی در ساحت‌های مختلف فردی و اجتماعی، دنیایی و اخروی، فایده‌های خود را نشان داده و می‌دهد. باورهای اعتقادی، به ویژه اعتقاد به خدا و معاد، ضامن اجرایی ارزش‌ها و هنجارهای دینی هستند و این ضمانت اجرایی، در کنترل جامعه و سلامت آن، نقش بسزایی دارد.<ref>ر. ک. خسروپناه، عبدالحسین، کلام جدید، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۹، چاپ اوّل، ص۲۶۱–۲۵۱.</ref> |
| | | انسان دارای دو هویت است؛ هویتی فردی و هویتی اجتماعی. پیرامون هویت فردی، قرآن می‌فرماید: {{قرآن|ترجمه=بگو، نماز و تمام عبادات من، زندگى و مرگ من همه براى خدايى است كه پروردگار جهانيان است|سوره=انعام|آیه=۱۶۲}}. برای هویت اجتماعی نیز می‌فرماید: {{قرآن|ترجمه=مردم، امتی یگانه بودند، پس خداوند پیامبران را نوید آورنده و بیم دهنده. برانگیخت، و با آنان کتاب را بحق فرو فرستاد، تا میان مردم در آنچه اختلاف داشتند داوری کند|سوره=بقره|آیه=۲۱۳}} |
| امّا پاسخ درون ديني. وقتي نظر به آموزه‌هاي دين اسلام مي‌افكنيم تصويري اين‌گونه در دين خواهيم يافت كه اين دين الهي غايت و هدف از خلقت آدمي را كمال و سعادت او قرار داده، از طرفي سعادت انسان در گرو پيوندي معقول بين دنيا و آخرت است.<ref>نصري، عبدالله، كتاب نقد تكامل انسان هدف بعثت انبياء، ۱۳۷۶، شماره ۲ و ۳، ص۲۸۷ـ۲۸۶.</ref> و از آنجا كه انسان بخاطر سرشتي كه دارد، داراي دو هويت است، هويتي فردي و هويتي اجتماعي. لذا اسلام همچنانكه براي ساختن هويّت فردي او راه‌كاري ارائه فرموده، براي هويت اجتماعي هم به مثابه اين هويت فردي بياني و سخني دارد. براي هويت فردي قرآن مي‌فرمايد: بگو «در حقيقت، نماز من و (ساير) عبادات من و زندگي و مرگ من براي خدا، پروردگار جهانيان است.<ref>انعام/۱۶۲.</ref> براي هويت اجتماعي قرآن مي‌فرمايد: مردم، امتي يگانه بودند، پس خداوند پيامبران را نويد آورنده و بيم دهنده. برانگيخت، و با آنان كتاب را بحق فرو فرستاد، تا ميان مردم در آنچه اختلاف داشتند داوري كند.<ref>بقره/۲۱۳.</ref>
| |
| | |
| لذا طبق نظر اكثر حكيمان يكي از مهم‌ترين ادلّه ضرورت ارسال رُسُل برقراري عدالت اجتماعي<ref>همان، ص۳۱۴ـ۲۹۵.</ref> است، كه قرآن نيز به صراحت بيان مي‌كند: ما رسولان خود را با معجزاتي آشكار فرستاديم و بر آنها كتاب و ميزان را نازل كرديم. تا مردم براي برپايي عدالت قيام كنند.<ref>حديد/۲۵.</ref> حال آنكه عدالت اجتماعي محصول هويت اجتماعي است. هويت اجتماعي در سايه پذيرش كتاب خدا و عمل نمودن به آن حاصل مي‌شود، كه انبياء در آن جامعه به گسترش عدل مي‌پردازند. در پايان ايشان را به اين نكته متلفت مي‌كنيم، كه بر فرض بپذيريم كه دين هويت فردي انسان را مدنظر قرار داده، باز هم از آن جهت كه هويت اجتماعي حول محور عامل مشتركي مي‌چرخد كه به هر حال با هويت فردي افراد جامعه سروكار دارد؛ ناخواسته به نقش دين در ساختار همبستگي و هويت اجتماعي تن داده‌ايم.
| |
| {{پایان پاسخ}} | | {{پایان پاسخ}} |
| {{مطالعه بیشتر}} | | {{مطالعه بیشتر}} |
| ==مطالعه بيشتر==
| |
|
| |
| ۱ـ شريعت در آينه معرفت، آيت‌الله جوادي آملي، بخش قلمرو دين.
| |
|
| |
| ۲ـ تفسير تسنيم آيت‌الله جوادي بخش پيشگفتار صفحه ۳۲ تا ۳۵ بحث زبان جهاني فطرت.
| |
|
| |
| ۳ـ نظريه سياسي اسلام، آيت‌الله مصباح يزدي.
| |
|
| |
| ۴ـ كتاب نقد، ۲ و ۳ مقاله دكتر احمد بهشتي.
| |
| {{پایان مطالعه بیشتر}}
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | ==منابع== |
| <references />
| | {{پانویس|۲}} |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = دین‌پژوهی | | | شاخه اصلی = دین‌پژوهی |
| |شاخه فرعی۱ = کلام جدید | | | شاخه فرعی۱ = کلام جدید |
| |شاخه فرعی۲ = قلمرو دین | | | شاخه فرعی۲ = قلمرو دین |
| |شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه =- |
| | تیترها = | | | تیترها =- |
| | ویرایش = | | | ویرایش =شد |
| | لینک‌دهی = | | | لینک‌دهی = |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر = |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی = | | | بازبینی نویسنده = |
| | تکمیل = | | | بازبینی = |
| | اولویت = | | | تکمیل = |
| | کیفیت = | | | اولویت =ج |
| | | کیفیت =ج |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |
| | <references /> |
سؤال
یکی از روشنفکران مدعی است که همبستگی و هویت اجتماعی باید به عاملی غیر از دین مانند ملیت وابستگی داشته باشد و دین تنها هویت فردی انسان را می‌سازد، آیا این سخن با آموزه‌های دینی سازگاری دارد؟
همبستگی و هویت اجتماعی در جوامع بشری می‌تواند بر عواملی از جمله ملیت، قومیت، نژاد، زبان و دین و مذهب استوار گردد. اگر بیشتر افراد جامعه از دین خاص پیروی کنند، هیچ‌یک از عوامل همبستگی به اندازه دین اثرگذار نیستند. بخصوص زمانی که دین، الهی و جامع باشد.
دین به غیر از پرداختن به نحوه ارتباط فرد با خالق هستی بخش و ترسیم معاد، ارتباطی عاطفی بین پیروان خویش برقرار می‌کند. این ارتباط به گونه‌ای است که پیروان آن دین، هر فرد از هم‌کیشان خود را مانند اعضای خانواده خویش می‌انگارند. شهر مدینه نمونه این اتحاد اجتماعی است. دو قبیله اوس و خزرج سال‌های متمادی در شهر مدینه به جنگ و خونریزی مشغول بودند. با ظهور اسلام در این شهر، آن دو قبیله زندگی مسالمت‌آمیزی را آغاز کردند.[۱]
دین به ویژه دین اسلام در گستره وسیعی در ساحت‌های مختلف فردی و اجتماعی، دنیایی و اخروی، فایده‌های خود را نشان داده و می‌دهد. باورهای اعتقادی، به ویژه اعتقاد به خدا و معاد، ضامن اجرایی ارزش‌ها و هنجارهای دینی هستند و این ضمانت اجرایی، در کنترل جامعه و سلامت آن، نقش بسزایی دارد.[۲]
انسان دارای دو هویت است؛ هویتی فردی و هویتی اجتماعی. پیرامون هویت فردی، قرآن می‌فرماید: ﴿بگو، نماز و تمام عبادات من، زندگى و مرگ من همه براى خدايى است كه پروردگار جهانيان است﴾(انعام:۱۶۲). برای هویت اجتماعی نیز می‌فرماید: ﴿مردم، امتی یگانه بودند، پس خداوند پیامبران را نوید آورنده و بیم دهنده. برانگیخت، و با آنان کتاب را بحق فرو فرستاد، تا میان مردم در آنچه اختلاف داشتند داوری کند﴾(بقره:۲۱۳)
منابع
- ↑ ر. ک. سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، ج۱، ص۳۲۸.
- ↑ ر. ک. خسروپناه، عبدالحسین، کلام جدید، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۹، چاپ اوّل، ص۲۶۱–۲۵۱.
