عفو و عتاب پیامبر(ص) از سوی خداوند در آیه ۴۳ سوره توبه: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۳۸: خط ۳۸:


== معنای عتاب به پیامبر(ص) ==
== معنای عتاب به پیامبر(ص) ==
در اینکه معنای عتاب این آیه چه است و اینکه آیا رفتار پیامبر(ص) گناه یا کار خلاف یا ترک اولی یا هیچ‌کدام بوده میان مفسران اختلاف است. بیشتر مفسران این فعل پیامبر را حداکثر ترک اولی می‌دانند که این کار پیامبر نگذاشت دروغگویی و نفاق منافقان زودتر عیان شود. که اگر اجازه برای عدم شرکت در جنگ را نمی‌داد، آنان زودتر رسوا می‌شدند.<ref>تفسير نمونه، ج۷، ص۴۲۸.</ref>  
در اینکه معنای عتاب این آیه چه است و اینکه آیا رفتار پیامبر(ص) گناه یا کار خلاف یا ترک اولی یا هیچ‌کدام بوده میان مفسران اختلاف است. بیشتر مفسران این فعل پیامبر را حداکثر ترک اولی می‌دانند که این کار پیامبر نگذاشت دروغگویی و نفاق منافقان زودتر عیان شود. که اگر اجازه برای عدم شرکت در جنگ را نمی‌داد، آنان زودتر رسوا می‌شدند.<ref>مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج۷، ص۴۲۸.</ref>  


برخی از این آیه بنفع صدور گناه از پیامبر(ص) استدلال کرده‌اند و گفته‌اند که از معنای بخشش خداوند برمی‌آید که پیامبر گناه صغیره‌ای انجام داده است که خداوند اینگونه در آیه می‌گوید خدا تو را ببخشد.<ref>زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۲، ص: ۲۷۴</ref> اما مفسران پاسخ داده‌اند که از سیاق آیه چنین چیزی در نمی‌آید و غرض چیز دیگری است. درست است که خطاب به پیامبر است اما عتاب جدی نیست و آنچه که مهم است، روشن شدن راستگویان و دروغگویان است؛ نه اینکه پیامبر مرتکب فعل حرامی شده باشد، که حرام یعنی معصیت و نافرمانی؛ بلکه حداکثر چیزی که می‌توان برداشت کرد، ترک اولی است. از این جهت که پیامبر کار نادرستی انجام نداد، بلکه کار بهتری را ترک کرد. و به تشخیص و اجتهاد خودش عمل نمود.<ref>طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۹، ص ۳۸۲؛
برخی از این آیه بنفع صدور گناه از پیامبر(ص) استدلال کرده‌اند و گفته‌اند که از معنای بخشش خداوند برمی‌آید که پیامبر گناه صغیره‌ای انجام داده است که خداوند اینگونه در آیه می‌گوید خدا تو را ببخشد.<ref>زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۲، ص: ۲۷۴</ref> اما مفسران پاسخ داده‌اند که از سیاق آیه چنین چیزی در نمی‌آید و غرض چیز دیگری است. درست است که خطاب به پیامبر است اما عتاب جدی نیست و آنچه که مهم است، روشن شدن راستگویان و دروغگویان است؛ نه اینکه پیامبر مرتکب فعل حرامی شده باشد، که حرام یعنی معصیت و نافرمانی؛ بلکه حداکثر چیزی که می‌توان برداشت کرد، ترک اولی است. از این جهت که پیامبر کار نادرستی انجام نداد، بلکه کار بهتری را ترک کرد. و به تشخیص و اجتهاد خودش عمل نمود.<ref>طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۹، ص ۳۸۲؛

نسخهٔ ‏۲۲ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۱

سؤال

چرا خداوند، پبامبر(ص) را در آیاتی مانند آیه ۴۳ سوره توبه مورد عتاب و عفو قرار داده است؟

آیه ۴۳ سوره توبه
عفو و عتاب پیامبر(ص) از سوی خداوند در آیه ۴۳ سوره توبه
مشخصات آیه
واقع در سورهتوبه
شماره آیه۴۳
جزء۱۰
اطلاعات محتوایی
مکان نزولمدینه
موضوععتاب پیامبر(ص) توسط خداوند
آیات مرتبطآیه ۱ سوره تحریم، آیه ۶۳ سوره انفال، آیه ۱۴۷ سوره بقره.

آیه ۴۳ سوره توبه، بیانگر بازخواست خداوند از پیامبر(ص) است که چرا به عده‌ای، پیش از آنکه راستگویان و دروغگویان مشخص شوند، اجازه داد که در جنگ تبوک شرکت نکنند.

در جنگ تبوک، عده‌ای نزد پیامبر آمدند و با آوردن بهانه‌هایی عذر خواستند که در جنگ شرکت نکنند. پیامبر(ص) به آنها اجازه داد که در جنگ شرکت نکنند و خداوند در این آیه در مقام دعا می‌فرماید خداوند تو را ببخشد و در ادامه پیامبر(ص) را مورد عتاب و سؤال قرار می‌دهد که چرا به آنها قبل اینکه راستگویان و دروغگویانشان معلوم شود اجازه عدم شرکت در جنگ را دادی.

مفسران در اینجا فعل پیامبر(ص) را نه کاری خلاف و گناه، که ترک اولی می‌دانند که بهتر بود پیامبر به آنان اجازه نمی‌داد تا نفاق آنها روشن شود یا اینکه پیامبر بنا بر تشخیص خود عمل نمی‌کرد و تا آمدن وحی منتظر می‌ماند.

شناخت آیه

مفسران ذیل آیه ۴۳ سوره توبه گفته‌اند گروهى از منافقان نزد پيامبر آمدند و پس از بيان عذرهاى گوناگون و حتى سوگند خوردن، اجازه خواستند كه آنها را از شركت در جنگ تبوک معذور دارد، و پيامبر به اين عده اجازه داد. خداوند در این آيه مورد بحث پيامبرش را مورد عتاب قرار می‌‏دهد و می‌گويد: که چرا به آنها اجازه دادى كه از شركت در ميدان جهاد خوددارى كنند. چرا نگذاشتى آنها كه راست مى‏گويند از آنها كه دروغ مى‏گويند شناخته شوند" و به ماهيت آنها پى برى‏[۱]

متن آیه

معنای عتاب به پیامبر(ص)

در اینکه معنای عتاب این آیه چه است و اینکه آیا رفتار پیامبر(ص) گناه یا کار خلاف یا ترک اولی یا هیچ‌کدام بوده میان مفسران اختلاف است. بیشتر مفسران این فعل پیامبر را حداکثر ترک اولی می‌دانند که این کار پیامبر نگذاشت دروغگویی و نفاق منافقان زودتر عیان شود. که اگر اجازه برای عدم شرکت در جنگ را نمی‌داد، آنان زودتر رسوا می‌شدند.[۲]

برخی از این آیه بنفع صدور گناه از پیامبر(ص) استدلال کرده‌اند و گفته‌اند که از معنای بخشش خداوند برمی‌آید که پیامبر گناه صغیره‌ای انجام داده است که خداوند اینگونه در آیه می‌گوید خدا تو را ببخشد.[۳] اما مفسران پاسخ داده‌اند که از سیاق آیه چنین چیزی در نمی‌آید و غرض چیز دیگری است. درست است که خطاب به پیامبر است اما عتاب جدی نیست و آنچه که مهم است، روشن شدن راستگویان و دروغگویان است؛ نه اینکه پیامبر مرتکب فعل حرامی شده باشد، که حرام یعنی معصیت و نافرمانی؛ بلکه حداکثر چیزی که می‌توان برداشت کرد، ترک اولی است. از این جهت که پیامبر کار نادرستی انجام نداد، بلکه کار بهتری را ترک کرد. و به تشخیص و اجتهاد خودش عمل نمود.[۴]

از بیان برخی مفسران اینطور برداشت می‌شود که پیامبر پیش از آمدن وحی نظرش را گفته است حال آنکه باید منتظر وحی می‌ماند و عتاب در آیه مورد بحث از همین جهت است.[۵]

مطالعه بیشتر

منابع

  1. مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۴۲۸.
  2. مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج۷، ص۴۲۸.
  3. زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۲، ص: ۲۷۴
  4. طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۹، ص ۳۸۲؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۴۲۸.
  5. میبدی، کشف الاسرار و عدة الابرار، ج۴، ص۱۴۰.