حقوق همسایگان
 | این مقاله هماکنون به دست Rahmani در حال ویرایش است. |
در مورد این حدیث توضیح فرمایید: اگر همسایگان، نیکوکارت بدانند تو نیکوکاری و اگر بدکارت بشمارند تو بدکاری (نهج الفصاحه، حدیث ۱۳۳).
یکی از مواردی که دین اسلام در زندگی اجتماعی به آن توجه خاص دارد، نحوه معاشرت با همسایگان هست. پیامبر اکرم (ص) در این باره و در اهمیت حقوق همسایه فرمودند: جبرئیل دربارهٔ همسایه آنقدر به من سفارش کرد که پنداشتم همسایه از همسایه ارث خواهد برد.[۱] و نیز احادیث متعدد دیگر درمورد رعایت حقوق همسایه‌ها و چگونگی برخورد با آنان و نیز راضی نگهداشتن مردم تأکید فراوانی شده‌است.
حدیث فوق را که دربارهٔ همسایه و رعایت حقوق آنها و نیز بیانگر نیکوکاری انسان مسلمان می‌باشد، علمای اهل سنت در کتاب‌های معروف خودشان از طریق ابوهریره و ابن مسعود نقل کرده‌اند. و تا جائی که جستجو و تفحص شد در منابع معتبر حدیثی شیعه این روایت یافت نشد و شاید این امر بخاطر وجود ابوهریره در سند روایت است که وی در زمان معاویه از افرادی بود که زیاد حدیث و روایت جعل می‌کرد به این خاطر علمای شیعه به وی اعتماد ندارند و روایات وی را قبول ندارند.
این روایت که در نهج الفصاحه آمده،[۲] متأسفانه نویسنده سند و منبع روایت را ذکر نکرده‌است و به محض اینکه روایت از کلمات پیامبر اکرم (ص) بوده در کتاب خود آورده‌است.
و برخی توضیحات و اضافاتی که در بعضی منابع اهل سنت وارد شده را هم نیاورده است. حال برای توضیح بیشتر حدیث را از منابع اهل سنت با توضیحات آن ذکر می‌کنیم.
۱. حاکم نیشابوری به سند خود از ابوهریره نقل می‌کند: مردی خدمت پیامبر اکرم (ص) آمد و عرض کرد یا رسول الله مرا به عملی راهنمائی کنید تا با عمل به آن وارد بهشت شوم.
حضرت فرمود: نیکوکار باش ـ عرض کرد: چطوری نیکوکار باشم و چگونه بدانم که نیکوکارم حضرت فرمود: از همسایگانت بپرس، پس اگر گفتند تو نیکوکاری پس تو نیکوکار هستی و اگر گفتند تو بدکاری پس تو بدکار هستی.[۳]
در این روایت پیامبر اکرم (ص) در جواب مردی که می‌پرسد چه کار کنم نیکوکار باشم حضرت پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند نیکی به همسایه‌ها و جلب رضایت آنها موجب می‌شود که تو نیکوکار باشی، ولی برخورد ناپسند و عدم رضایت همسایه از انسان موجب بدکاری انسان می‌باشد.
۲. مناوی در توضیح حدیث می‌گوید: اگر همسایگان صالح تو را ثنا و ستایش گویند پس تو نیکوکاری، زیرا به گفته انسان بدکار و کافر و فاسق انسان نیکوکار نمی‌باشد. و هم چنین است اگر همسایگان تو، تو را بدکار تشخیص دهند. پس عمل تو غیر صالح بوده لذا تو بدکار هستی.[۴]
در این بخش نویسنده قید افراد صالح از همسایگان را افزوده‌است بنابراین می‌توان گفت که اگر افراد صالح و نیکوکار از همسایگان انسان دربارهٔ فردی اظهار نظری کنند، می‌توان به عنوان شاهد و گواه بر اعمال و رفتار ظاهری انسان به بدکاری و نیکوکاری وی سخن و گواهی آنان را پذیرفت.
۳. ابن عساکر به سند خود از ابن مسعود نقل می‌کند: که مردی آمد خدمت پیامبر (ص) و عرض کرد: یا رسول الله من چگونه نیکوکار باشم، حضرت فرمود: وقتی که همسایگان تو، تو را نیکوکار بدانند، پس آن موقع تو نیکوکار هستی. عرض کرد کی بدکار می‌شوم: حضرت فرمود: زمانی که همسایگانت تو را بدکار معرفی کنند، پس آن موقع بدکار هستی.[۵]
بقیه نویسندگان نیز روایت را به این دو صورت و با کمی اختصار نوشته‌اند.
البته همان‌طور که گفته شد این روایت در منابع اصلی حدیثی شیعه یافت نشد.
ولی در کل می‌توان گفت اگر روایت از حدیث سندی صحیح باشد بر این معنی دلالت دارد که انسان مؤمن و نیکوکار هیچ‌گاه همسایه خود را ناراضی نمی‌کند و باید به این نکته توجه داشته باشد که رضایت همسایه برابر با نیکوکار و خوب بودن انسان مسلمان است. البته نباید از این نکته غافل شد که میزان خوب و بد بودن انسان در باطن را کسی جز خداوند نمی‌داند. آنچه که همسایه انسان می‌تواند به آن از لحاظ خوب بودن و بد بودن شهادت داده و گواه باشد اعمال ظاهری و نحوه برخورد شخص با افراد پیرامون خود است.
منابع
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین قم، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۵۲.
- ↑ پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، تهران، جاویدان، ۱۳۶۲ش، ص۲۴.
- ↑ حاکم نیشابوری، محمد بن محمد، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۷۸. و متقی هندی، کنزالعمال، بیروت، مؤسسه الرساله، (بی تا)، ج۱۱، ص۱۰۲.
- ↑ المناوی، محمد عبد الرووف، فیض القدیر، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۱۵.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق، ج۵۳، ص۹۴.