آداب سخن‌گفتن در قرآن

سؤال

روش سخن گفتن در قرآن چگونه تبیین شده است؟

۱ـ قرآن کریم درباره کیفیت سخن گفتن به برخی از محورهای چگونگی سخن گفتن اشاره فرموده است، از جمله:

الف) سخن گفتن باید با نرمی باشد، ﴿فَقُولا لَهُ قَوْلًا لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشی‏؛ و با او سخنى نرم گوييد، شايد كه پند پذيرد يا بترسد.﴾(طه:۴۴)

ب) سخن گفتن نباید با داد و فریاد همراه باشد؛ خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ إِنَّ أَنْکَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِیر…؛ از صدای خود بکاه (و هرگز فریاد مزن) که زشت‌ترین صداها صدای درازگوشان است.﴾(لقمان:۱۹) مگر در مقابل حاکم ظالم ﴿لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِم؛ خداوند، بانگ برداشتن به بدزبانى را دوست ندارد، مگر [از] كسى كه بر او ستم رفته باشد.﴾(نساء:۱۴۸)

ج) سخن گفتن در غیر جای خودش نباید همراه با ناله و نفرین یا اف گفتن و … باشد زیرا در قرآن کریم از این گونه تکلم کردن و سخن گفتن نهی شده است. مثلاً درباره سخن گفتن با پدر و مادر می‌فرماید: ﴿... وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیما؛ و با آنها سخنى شايسته بگوى.﴾(اسراء:۲۳)

۲ـ در سخن گفتن باید سعی شود که محتوای سخن از امراض و بیماری‌های اخلاقی که غالباً زبان انسان به آن‌ها آلوده می‌شود، مبرّا و پاک باشد. برخی بیماریهای زبان عبارتند از: کذب و غیبت و تمسخر دیگران و آن‌ها را با القاب زشت صداکردن. و…

۳ـ باید از سخن گفتن در جایی که زمینه انگیزه‌های فاسد و امراض گوناگون می‌شود خودداری کرد.

۴ـ انسان باید سخنانش مزین به صفات پسندیده و خوب باشد از جمله: صادقانه باشد: ﴿... ِ وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ … لَهُمْ مَغْفِرَه وَ أَجْراً عَظِیماً؛ مردان راستگو و زنان راستگو و … خداوند برای همه آن‌ها مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است.﴾(احزاب:۳۵)

مطالعه بیشتر

۱. آیه الله مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، اخلاق در قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۱–۳.

۲. آیه الله مصباح یزدی، محمد تقی، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ره، ج۱–۳.