گناهان پنهان و آشکار در آیه ۱۵۱ سوره انعام
مراد از گناه ظاهری و باطنی از نظر قرآن چیست؟
مضمون آیه ۱۵۱ سوره انعام مطلق است و همه گناهان آشکار و پنهان را شامل می‌شود. مفسران برای فواحش پنهان و آشکار مصادیقی برشمرده‌اند. برخی مفسران خوردن پنهانی حیوانی که نام خدا موقع ذبح بر آن برده نشده است و نیز روابط پنهانی نامشروع را مصداق گناه پنهان در این آیه دانسته‌اند. ظلم، شرک، زنا از مصادیق گناهان آشکار است. در آیه ۳۳ سوره اعراف هم این عبارت وجود دارد.
متن آیه
| ﴿ | ...وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ...
و به كارهاى زشت چه پنهان و چه آشكارا نزديك مشويد. انعام:۱۵۱ |
﴾ |
معنا و مصداق فواحش آشکار و پنهان
واژه فواحش جمع فاحشه به معنی هرگونه رفتار و گفتاری است که زشتی آن بزرگ باشد.[۱] در قرآن مجید نیز گاهی در همین معنی وسیع استعمال شده و همراه اثم آمده است.[۲] که معنای گناه را می‌رساند.[۳]
واژه ظاهر یعنی آشکار و آنچه با چشم دیده می‌شود (پیدا) و باطن یعنی ناپیدا و پنهان و آنچه خلاف ظاهر است.[۴] در قرآن مجید هم آمده است که ﴿وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ﴾[۵] و گناه آشکار و پنهان را رها کنید. در باب گناه ظاهری و باطنی، علامه طباطبایی در ذیل آیه ۱۲۰ از سوره انعام می‌فرماید: گرچه به حسب مضمون، آیه مطلق است، و از جمیع گناهان ظاهری و (آشکار) و باطنی (پنهان) نهی می‌کند، ولی از سیاق آیات قبل و بعد از آن استفاده می‌شود که (آیه) مربوط به خوردن گوشت حیوانی است که اسم و نام خدا به هنگام ذبح بر آن برده نشده که مصرف آن حرام است… (بنابراین)، مراد از گناه ظاهری آن گناهی است که شومی (و ابدی) عاقبت و زشتی اثرش بر کسی پوشیده نیست، مانند شرک، آشوبگری و ظلم، و مراد از گناه باطنی آن گناهی است که زشتیش همه کس فهم نیست، مانند خوردن میته (مرده) خون و گوشت خوک این قسم از گناه با تعلیم خدایی شناخته می‌شود و عقل نیز گاهی آن را درک می‌کند، این معنایی که ما برای گناه ظاهری و باطنی کردیم، معنایی است که ظاهر سیاق آن را افاده می‌کند.[۶]
بعضی از مفسران معانی دیگری برای آن کرده‌اند، از جمله گفته‌اند: ظاهر بودن گناه و باطن بودن آن به معنای علنی بودن و پنهانی بودن آن است، و نیز گفته‌اند: مقصود از گناه ظاهری، گناهانی که از اعضا و جوارح آدمی سر می‌زند، است و گناه باطنی، گناهان قلبی و درونی است. و نیز گفته‌اند: گناه ظاهری به معنای زنا و گناه باطنی روابط پنهانی نامشروع است و….[۷] در تفسیر نمونه آمده که «آیه یاد شده مفهوم وسیعی دارد که تمام این تفسیرهای یاد شده را در برمی‌گیرد.[۸]
مراد از «فاحشه ظاهری» در آیه ۱۵۱ از سوره انعام که در ابتدای همین تحقیق آمد گناه علنی و مقصود از «فاحشه باطنی» گناه سرّی و روابط نامشروع برقرار کردن در پنهانی است.[۹] از امام سجاد(ع) نقل شده است که معنای «وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ» فرمودند: «فواحش ظاهری و آشکار» مانند ازدواج با زن پدر و «فواحش باطنی و پنهان» مانند «زنا» است.[۱۰] این روایت از باب تطبیق کلّی بر مصداق است؛[۱۱] یعنی یکی از مصادیق فواحش ظاهری «ازدواج با زن پدر» است و یکی از مصادیق فواحش باطنی «زنا» می‌باشد.
در آیه ۳۳ سوره اعراف هم این عبارت آمده است.
مطالعه بیشتر
۱. تفسیر نمونه، همان، ج۶، ص۱۵۵؛ ج۱۵، ص۱۵۷؛ ج۲۱، ۲۰۴.
۲. شهید دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره.
۳. قرائتی، محسن، تفسیر نور، قم، انتشارات در راه حق، چاپ پنجم، ۱۳۷۹، ج۳، ص۴۳۳–۴۳۰؛ ج۴، ص۵۴–۵۳.
منابع
- ↑ الفاظ القرآن، همان، ص۴۱۸.
- ↑ شوری/ ۳۷.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ سیزدهم، ۱۳۷۴ش، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۲۰، ص۴۵۹.
- ↑ لسان العرب، همان، ص۴۳۴.
- ↑ انعام/ ۱۲۰.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۷، ص۴۵۸.
- ↑ طبرسی، حسن بن فضل، مجمع‌البیان، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۵ ه. ق، ج۴، ص۱۴۹. و المیزان، همان، ج۷، ص۴۵۸.
- ↑ تفسیر نمونه، همان، ج۵، ص۴۲۱ و ۴۲۰.
- ↑ ترجمه المیزان، همان، ص۵۱۷.
- ↑ عیاشی، التفسیر (تفسیر عیاشی)، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، المکنیه العلمیه الاسلامیه، ج۱، ص۳۸۳ و المیزان، همان، جلد ۷، ص۵۳۰.
- ↑ المیزان، همان، ج ۷، ص۵۳۰.