روایت به کمال رسیدن مردان بیشتر و زنان کمتر

سؤال

در روایات آمده است: «كَمُلَ مِنَ الرِّجَالِ كَثِيرٌ وَ لَمْ يَكْمُلْ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا أَرْبَعٌ: آسيه بنت مزاحم امرأه فرعون، مريم بنت عمران، خديجه بنت خويلد و فاطمه بنت محمد صلي الله عليه و آله» این روایات چقدر قابل استناد است؟

روایات به کمال رسیدن مردان بیشتر و زنان کمتر در منابع اهل سنت آمده است. منابع اهل سنت گاهی گفته‌ از زنان فقط آسیه همسر فرعون و مریم به کمال رسیده‌اند؛ گاهی گفته‌اند فقط آسیه، مریم و خدیجه به کمال رسیده‌اند و گاهی گفته‌اند فقط آسیه، مریم، خدیجه و فاطمه به کمال رسیده‌اند. این روایات در منابع معتبر شیعه وجود ندارد و برخی از کتاب‌های اخیر شیعه به نظر می‌رسد روایت به کمال رسیدن چهار نفر از زنان را، از اهل سنت آورده‌اند.

روایات به کمال رسیدن مردان بیشتر و زنان کمتر با همدیگر اختلاف دارند و نمی‌توان بدان استناد کرد. به کمال رسیدن با ایمان و عمل صالح است و در آموزه‌های دینی فرقی بین زن و مرد نیست و هر کدام که در مسیر ایمان و عمل صالح باشند، به کمال می‌رسند

روایات اهل سنت

در کتاب‌های اهل سنت گاهی آمده است که از زنان فقط دو نفر به کمال رسیدند؛ گاهی می‌گوید سه نفر و گاهی نیز چهار نفر را می‌شمارد.

به کمال رسیدن آسیه و مریم

احمد بن حنبل از ابی موسی اشعری نقل می‌کند که رسول خدا(ص) فرمود: «كَملَ مِنَ الرِّجالِ كَثِيرٌ ولَمْ يَكْمُلْ مِنَ النِّسَاءِ إلاَّ آسِيَه امْرَأه فِرْعَوْنَ ومَرْيَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ» از مردان افراد زیادی به کمال رسیدند؛ اما از زنان جز آسیه زن فرعون و مریم دختر عمران کسی به کمال نرسید.

در کتب دیگر اهل سنت نیز همین مضمون آمده است.

به کمال رسیدن آسیه، مریم و خدیجه

ابن کثیر و شوکانی در روایتی آورده است که رسول خدا (ص) فرمود: «كمل من الرجال كثير ولم يكمل من النساء إلا ثلاث: مريم بنت عمران وآسيه امرأه فرعون وخديجه بنت خويلد» از مردان افراد زیادی به کمال رسیدند، اما از زنان جز سه نفر به کمال نرسید: آسیه زن فرعون و مریم دختر عمران و خدیجه دختر خویلد».

به کمال رسیدن آسیه، مریم، خدیجه و فاطمه

مفسران اهل سنت در روایتی آورده‌اند که رسول خدا (ص) فرمود: «كمل‏ من‏ الرجال‏ كثير، و لم يكمل من النساء إلا مريم و آسيه امرأه فرعون و خديجه بنت خويلد و فاطمه بنت محمد" صلى الله عليه و سلم.» ‏ ‏ از مردان افراد زیادی به کمال رسیدند، اما از زنان جز چهار نفر به کمال نرسید: آسیه زن فرعون و مریم دختر عمران و خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد».

روایت در منابع شیعه

منابع معتبر شیعه این روایات را نقل نکرده است و به نظر می‌رسد برخی از منابع اخیر شیعه روایت را از منابع اهل سنت آورده‌اند که بسیاری از مردان به کمال رسیدندغ اما از زنان فقط چهار نفر به کمال رسید.

1. طبرسی متوفای(قرن ششم) در کتاب مجمع البیان روایت از ابی‌موسی از رسول‌خدا(ص) آورده است. هر چند طبرسی آدرس نداده است اما از آنجا که اهل سنت این روایت را ابی‌موسی نقل کرده‌اند‏ به نظر می‌رسد وی نیز از اهل سنت آورده است.
2. علی بن یونس(متوفای قرن نهم) روایت به کمال رسیدن مردان زیاد و فقط چهار زن را از منابع اهل سنت بدون آوردن نام زنان و بدون سلسله سند ذکر کرده است.
3. فتح الله کاشانی(متوفای قرن دهم) روایت را بدون سلسله سند آورده و نام چهار زن را هم ذکر کرده است. این حدیث را بدون سلسله سند از رسول خدا (ص) نقل کرده‌اند.