پیش نویس:کنیه‌ها و لقب‌های امام علی(ع)
سؤال
کنیه‌ها و القاب امام علی(ع) را ذکر کنید؟
درگاه‌ها
امام علی(ع) دارای کنیه و لقب‌های فراوانی چون ابوالحسن، ابوالائمه، اسدالله، امیرالمؤمنین و یعسوب الدین است. از نظر شیعیان، برخی از این القاب، مانند امیرالمؤمنین، مختص امام علی(ع) است و فقط در مورد او به‌کار می‌رفته است. در منابع شیعه و اهل‌سنت به این القاب و کنیه‌ها اشاره شده است.
کنیه‌های امام علی(ع)
کنیه در فرهنگ عربی به نام‌هایی غیر از اسم اصلی فرد گفته می‌شود که برای خواندن فرد به‌کار می‌رود. کنیه برای مردان دارای پیشوند «اَب» و «اِبن» و برای زنان دارای پیشوند «اُمّ» یا «بنت» است. کنیه عموماً برای احترام و بزرگداشت افراد به جای اسم به‌کار گرفته می‌شود.[۱]
معروفترین کنیه‌های امام علی(ع) عبارتند از:
- ابوالحسن.[۲]
- ابوالسِّبْطَیْن، به‌معنای پدر دو نواده که منظور از سبطین امام حسن(ع) و امام حسین(ع) دانسته شده است.[۳]
- ابوالرّیْحانَتَیْن، به‌معنای پدر دو ریحانه که مراد از دو ریحانه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) قلمداد شده است.[۴]
- ابو الاَئِمَه، به معنای پدر امامان.[۵]
لقب‌های امام علی(ع)
لقب نامی است غیر از اسم اصلی شخص که با آن خوانده می‌شود و دلالت بر مدح یا ذم او دارد.[۶]
در منابع مختلف شیعه و اهل‌سنت القاب فراوانی برای امام علی(ع) آمده است:
- ابوتراب، به‌معنای صاحب خاک یا شخص خاک‌آلود. این لقب از سوی پیامبر(ص) دربارهٔ امام علی به‌کار برده شد.[۷]
- اسدالله، به‌معنای شیر خدا. به کار رفتن عنوان اسد دربارهٔ انسان کنایه از شجاعت است.[۸]
- امیرالمؤمنین، از القاب اختصاصی امام علی(ع) است و شیعیان این لقب را برای دیگر امامان(ع) به‌کار نمی‌برند.[۹]
- صدیق اکبر، به‌معنای بسیار راست‌گوست و از القاب اختصاصی امام علی(ع) است.[۱۰]
- صالح المؤمنین، این لقب در آیهٔ چهارم سورهٔ تحریم آمده است. در منابع شیعه و اهل‌سنت، امام علی(ع) را تنها مصداق صالح المؤمنین دانسته‌اند.[۱۱]
- فاروق به‌معنای جداکننده حق از باطل است. بر اساس منابع شیعه، رسول خدا(ص) امام علی(ع) را فاروق نامید.[۱۲] برخی اهل‌سنت، عمر بن خطاب را فاروق می‌دانند.[۱۳]
- کَرّار غیرُ فَرّار، به‌معنای حمله‌کننده بی‌گریز. این لقب توسط پیامبر(ص) در غزوهٔ خیبر به امام علی(ع) داده شد؛ زمانی که چند تن از صحابه نتوانستند پیروزی کسب کنند و از صحنهٔ جنگ فرار کردند.[۱۴]
- یعسوب الدین، به‌معنای بزرگ، سرپرست و رهبر مؤمنان است که از سوی پیامبر(ص) به امام علی(ع) داده شد.[۱۵]
- صاحب اللواء، به‌معنای پرچمدار جنگ است که به خاطر نقش امام علی(ع) به‌عنوان پرچمدار و جلودار جنگ‌های دوران رسول خدا(ص) به این نام خوانده شد.[۱۶]
- قرآن ناطق، لقبی است که امام علی(ع) در جریان جنگ صفین خود را به این لقب موصوف کرد.[۱۷]
- قسیم النار و الجنة، به‌معنای جداکنندهٔ بهشت و جهنم.[۱۸]
منابع
- ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، زیرنظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران، مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا، ۱۳۷۳ش، ج۱۱، ص۱۶۴۵۰.
- ↑ المفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵.
- ↑ ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل أبی‌طالب عليهم السلام، تحقیق علی اشرف، قم، المکتبة الحيدرية، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۴۶۶.
- ↑ المرعشی الشوشتری، القاضی نورالله الحسینی، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، تحقیق السید شهاب‌الدین المرعشی النجفی، قم، مكتبة آية‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۹ق، ج۲۰، ص۴۳۸.
- ↑ سبط بن الجوزی، يوسف بن قزاوغلى، تذكرة الخواص من الأمة بذكر خصائص الأئمة، تحقیق حسین تقی‌زاده، قم، مركز الطباعة و النشر المجمع العالمی لاهل البيت عليهم السلام، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۸۲.
- ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، زیرنظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران، مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا، ۱۳۷۳ش، ج۱۲، ص۱۷۴۱۷.
- ↑ المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۳۵، ص۵۱.
- ↑ المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۷۳-۷۴.
- ↑ العیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۰۲.
- ↑ الاربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، بیروت دارالأضواء، ۱۴۰۵، ج۲، ص۱۲.
- ↑ برای نمونه‌ای از شیعه ن.ک: الحویزی، تفسیر نورالثقلین، عبدعلی بن جمعة، تحقیق السید هاشم الرسولی المحلاتی، قم، مؤسسهٔ مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۷۰؛ نیز: برای نمونه‌ای از اهل‌سنت ن.ک: السیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر الماثور، قم، مكتبة آية‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۴۴.
- ↑ الصدوق، محمد بن علی، الامالی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۰ق، ص۳۱.
- ↑ الذهبى محمد بن احمد، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقيق عمر عبد السلام تدمرى، بيروت، دار الكتاب العربى، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ المفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۴.
- ↑ الامینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹۷ق، ج۲، ص۳۱۳.
- ↑ المفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۷۹.
- ↑ القندوزی الحنفی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع الموده لذوالقربی، تحقیق علی بن جمال اشرف الحسینی، قم، دار الاسوة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ الصدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران،نشر جهان، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۷.