حلم و صبر پیامبر(ص)
چه روایت‌هایی از حلم و صبر پیامبر(ص) آمده، و جایگاه صبر در سیره او چگونه است؟
حلم و صبر پیامبر(ص) از برجسته‌ترین ویژگی‌های سیره او دانسته شده است. خُلق عظیم که در وصف پیامبر(ص) در قرآن آمده بنابر نظر برخی اشاره به صبر و تحمل پیامبر دارد. گفته شده پیامبر از سوی خدا مأمور به صبر بود و در قرآن در بسیاری از آیات به پیامبر توصیه به صبر شده است. تحمل سختی‌ها و مصایب بر اساس روایات بخش مهمی از زندگی پیامبر(ص) بود. پیغمبر(ص) در روایتی، صبر را به منزله نصف ایمان شمرده است. بر اساس تاریخ، پیامبر در طول دوران دعوتش مورد آزار و سختی زیادی از سوی مشرکان قرار گرفت و بر همه آنها صبوری کرد.
جایگاه صبر در سیره نبوی
تحمل سختی‌ها و صبر پیامبر(ص) در برابر ناملایمات بر اساس روایات و تصریح خود پیامبر(ص) مشهور است.[۱] برخی خلق عظیم در آیه ۴ سوره قلم که در توصیف شخصیت پیامبر(ص) آمده را صبر و تحمل و تدبیر بر مقتضای عقل تعبیر کرده‌اند.[۲] پیامبر از طرف خداوند مأمور به صبر بود و قرآن در هیجده مورد[۳] به پیامبر(ص) به صبر توصیه کرده است.[۴]
در آیه ۳۵ سوره احقاف خطاب به پیامبر آمده: صبر کن همانگونه که پیامبران اولوالعزم قبل از تو نیز صبر کردند.[۵] در آیه‌ای دیگر خطاب به پیامبر(ص)، ضمن دستور به شکیبایی در برابر استهزا و تکذیب و آزار مشرکان عرب، می‌فرماید: «صبر جمیل پیشه کن (سوره معراج، آیه ۵)».[۶] در آیه ۱۲۷ سوره نحل خدا پیامبر(ص) را امر به صبر داده، بشارتش می‌دهد که این نیرو و توانایی که بر صبر دارد و می‌تواند این همه تلخی‌ها را در راه خدا بچشد، از خداوند است.[۷]
پیغمبر(ص)، صبر را به منزله نصف ایمان شمرده‌اند: «صبر نصف ایمان است».[۸] در حدیث دیگر، پیامبر(ص) گفته است: «صبر؛ گنجی از گنج‌های بهشت است».[۹] پیغمبر(ص) درباره پاداش معنوی صابران می‌فرمایند: «کسی که به بلایی مبتلا شود و شکیبایی کند و نعمتی به او برسد و شکر آن را به جا آورد و مورد ستم واقع شود و (بابزرگواری) طرف را ببخشد، چنین کسانی امنیت و آرامش (در قیامت) دارند و آنها هدایت یافتگانند».[۱۰] پیامبر(ص) در روایتی در تحسین صبر مؤمن گفته است: «از مسلمان عجب دارم که وقتی مصیبتی بدو رسد صبر ورزد و چون خیری بدو رسد ستایش و شکر خدا کند.»[۱۱]
صبر پیامبر(ص) بر مصیبت‌ها
پیامبر(ص) در طول زندگی خود مصیبت‌های زیادی دید ولی بر همهٔ این مصیبت‌ها صبر کرد.[۱۲] پیامبر(ص) در دوران کودکی پدر و مادرش را از دست داد. پیامبر فرزندی هجده‌ماهه بنام ابراهیم داشت و او از دنیا رفت. پیامبر وقتی حضرت خدیجه را ازدست داد گریه‌های زیادی می‌کرد. پیامبر، ابوطالب را در همان سال از دست داد. پیامبر اسم آن سال را سال حزن گذاشتند. پیامبر در جنگ بدر یکی از عموهایش بنام عبیده را از دست داد و در جنگ احد عمویش حمزه را از دست دارد. زندگی بیست و سه سال پیامبر همراه با سختی‌ها و گرفتاری‌ها بوده است.[۱۳]
پیامبر(ص) در طول دعوت خود دچار سختی‌ها و مصایب طاقت‌فرسایی شد. گفته شده ابولهب پیامبر را در طول دعوتش بسیار آزار داد و دشنام می‌داد و توهین می‌کرد.[۱۴] نقل شده پیامبر مشغول طواف بود و مشرکان به پیامبر دشنام دادند و عمامهٔ پیامبر را پایین انداختند و پیامبر را کشان کشان از مسجدالحرام بیرون بردند. وقتی پیامبر برای دعوت به دین اسلام به طائف رفته بود، در هنگام برگشت مشرکین در دو صف نشسته بودند و از دو طرف پای پیامبر را نشان می‌رفتند و سنگ می‌زدند. وقتی به پیامبر می‌گفتند که نفرین کنید. پیامبر می‌فرمود: «من برای نفرین نیامده‌ام.» پیامبر(ص) در برابر آنها صبر می‌کرد و آنها را دعا می‌کرد و می‌فرمود: «خدایا قوم من را هدایت کن.»[۱۵]
منابع
- ↑ رحیمی، مرتضی، خلق عظیم پیامبر(ص)، نشریه معرفت، شماره ۱۴۱، ۱۳۸۸ش، ص۱۰.
- ↑ رحیمی، مرتضی، خلق عظیم پیامبر(ص)، نشریه معرفت، شماره ۱۴۱، ۱۳۸۸ش، ص۱۰.
- ↑ مانند: سوره یونس، آیه ۱۰۹؛ سوره هود، آیه ۱۱۵.
- ↑ سبحانی، شیخ جعفر، منشور جاوید، مؤسسه امام صادق (علیه السلام) ـ قم، ج۶، ص۱۶۷.
- ↑ قرائتی، محسن، سیره پیامبر اکرم با نگاهی به قرآن کریم، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۷۹.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۴۳۹.
- ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق، ج۱۲، ص۳۷۴.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۳۷۷ش، ص۴۴۷.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۴۴۸.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۴۴۸.
- ↑ پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحة، بی‌جا، دنیای دانش، بی‌تا، ص۵۶۳.
- ↑ «سخنرانی حجت الاسلام حسینی قمی؛ صبر در سیره عملی رسول اکرم(ص)»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۹ تیر ۱۴۰۳ش.
- ↑ «سخنرانی حجت الاسلام حسینی قمی؛ صبر در سیره عملی رسول اکرم(ص)»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۹ تیر ۱۴۰۳ش.
- ↑ «سخنرانی حجت الاسلام حسینی قمی؛ صبر در سیره عملی رسول اکرم(ص)»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۹ تیر ۱۴۰۳ش.
- ↑ «سخنرانی حجت الاسلام حسینی قمی؛ صبر در سیره عملی رسول اکرم(ص)»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۹ تیر ۱۴۰۳ش.