پیامبر(ص) از دیدگاه امام علی(ع)

سؤال

چه اوصاف و ویژگی‌هایی امام علی(ع) برای پیامبر(ص) برشمرده است؟

امام علی (علیه السلام) در فرازی از خطبه ۷۲ نهج البلاغه، بهترین درود و برکات الهی را نثار روان پاک پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) کرده و آن حضرت را به بیش از بیست وصف از اوصاف برجسته اش _که او را شایسته این درود و صلوات می‌کند _ یاد می‌فرماید و می‌گوید: ([خداوندا!] گرامی‌ترین درودها و افزون‌ترین و پربارترین برکاتت را بر محمد (صلی الله علیه وآله) بنده ات و رسولت بفرست).

در این قسمت از سخن امام (علیه السلام)، دو وصف معروف و مهم که در واقع مهم‌ترین اوصاف پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) است بیان شده: نخست، مسئله عبودیّت و دوم، رسالت.

در سومین توصیف به مسئله خاتمیّت اشاره می‌کند و می‌فرماید: (پیامبری که خاتم پیامبران پیشین بود)؛ «الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ». و در چهارمین و پنجمین توصیف می‌فرماید: (کسی که درهای بسته را گشود و حقّ را با حقّ آشکار ساخت)؛ در ششمین و هفتمین توصیف می‌فرماید: (همان کسی که غوغای باطل را دفع کرد و حملات گمراهی‌ها را درهم شکست)؛ در هشتمین توصیف که در واقع به منزله بیان علّت برای تقاضای این درود وافر و گسترده است، می‌فرماید: (به دلیل این که با تمام قدرت بار سنگین رسالت را بر دوش کشید)؛ و در نهمین و دهمین توصیف آمده است که: (آن حضرت به فرمانت قیام نمود و در طریق رضا و خشنودی تو با سرعت گام برمی‌داشت).

در یازدهمین و دوازدهمین توصیف می‌فرماید: (در گام‌هایی که [به سوی انجام اوامر تو] برمی‌داشت، تردید به خود راه نداد و عقب‌گرد نکرد و عزم و اراده اش به سستی نگرایید)؛ و در سیزدهمین تا پانزدهمین وصف می‌فرماید: (این در حالی بود که وحی تو را با آگاهی گرفت و عهد تو را پاسداری کرد و در انجام فرمانت [با قدرت و جدّیت] پیش رفت)؛ سپس آن حضرت در ادامه این سخن، نتیجه تلاش‌ها و کوشش‌ها و فداکاری‌های پیامبر (صلی الله علیه وآله) را ضمن بیان اوصاف دیگری بازگو می‌کند و در شانزدهمین تا هجدهمین وصف می‌فرماید: (او همچنان در این راه به پیش رفت تا شعله حق را برای طالبانش برافروخت و راه را برای ناآگاهان روشن ساخت، و دل‌هایی که در فتنه‌ها و گناهان فرورفته بود، به برکت وجودش هدایت شد).

سپس در نوزدهمین وصف از اوصاف کریمه آن حضرت، می‌افزاید: (او پرچم‌های آشکار کننده حق را برافراشت و احکام نورانی اسلام را برپا ساخت)؛ در پایان این بخش، به پنج صفت دیگر (که با توجّه به صفات گذشته مجموعاً بیست و چهار وصف می‌شود) به صورت نتیجه‌گیری از تمام بحث‌های گذشته اشاره کرده، می‌فرماید: (آری، او امینِ معتمد و گنجینه دارِ مخزن علوم تو و شاهد و گواه روز رستاخیز و برانگیخته ات برای بیان حقایق و فرستاده ات به سوی خلایق است). تعبیر به «امین مأمون» در واقع تأکیدی است بر کمال امانت آن حضرت و اشاره ای است به مقام عصمت که از شرایط حتمی نبوّت است و منظور از «خزانه دار بودنِ علم مخزون»، آگاه بودن پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) از اسرار غیب است.