مفردبودن نعمت در قرآن

سؤال

چرا کلمه نعمت در آیه: «وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها» بصورت مفرد آمده با این که نعمت‌های الهی حد و حصر ندارند؟

منظور از کلمه نعمت جنس نعمت‌های خدا می‌باشد، نه یک نعمت، یا یک نوع نعمت، از این‌رو هر چند در ظاهر مفرد است اما شامل کلیه نعمت‌های پروردگار می‌شود.

کلمه نعمت بیش از صد مرتبه در قرآن تکرار شده است که با لفظ مفرد آمده است و در دو مورد تصریح شده که شما توان شمارش نعمت خدا را ندارید:

﴿وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحیمٌ؛ و اگر نعمت‌های خدا را بشمارید، هرگز نمی‌توانید آنها را احصا کنید؛ خداوند بخشنده و مهربان است.﴾(نحل:۱۸)

﴿وَ آتاکُمْ مِنْ کُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ الْإِنْسانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ؛ و از هر چیزی که از او خواستید، به شما داد؛ و اگر نعمت‌های خدا را بشمارید، هرگز آنها را شماره نتوانید کرد! انسان، ستمگر و ناسپاس است!﴾(ابراهیم:۳۴)

مراد از نعمت در این آیات یک نعمت نیست و الا قابل شمارش بوده بلکه منظور جنس نعمت است. از این‌رو کلمه نِعْمَةَ بحسب ظاهر مفرد است، ولی چون منظور از آن جنس نعمت‌های خدا می‌باشد، نه یک نعمت، یا یک نوع نعمت، لذا شامل کلیه نعمت‌های پروردگار مهربان می‌شود.

در نگرش علامه طباطبائی، نعمت‌های خدا از محدوده شمارش بیرون است و شاید همین معنا باعث شده که قرآن نعمت را به لفظ مفرد بیاورد. چون هر چه در عالم وجود دارد، نعمت او است و در چنین موردی برای نشان دادن زیادی نعمت احتیاجی به جمع نیست چون هر چه با او برخورد می‌کنیم نعمت او است، البته مراد از نعمت جنس آن است که در نتیجه از نظر معنا با جمع فرقی نمی‌کند.