خود تربیتی
 | این مقاله هماکنون به دست A.ahmadi در حال ویرایش است. |
شیوه «خود تربیتی» و مراحل آن چیست؟
تعریف
خود تربیتی یکی از روش‌های تربیت اخلاقی در اسلام است، که به آن «خود کنترلی» یا «نظارت بر خود» نیز گفته می‌شود.[۱] مراد از این روش، این است که فرد با هوشیاری و مراقبت نسبت به ارزش‌های اخلاقی تلاش کند مرتکب رفتارهای غیراخلاقی از او سر نزده و باعث از میان رفتن ویژگی‌های خوب اخلاقی او نشود.
مراحل
برای خود کنترلی، سه مرحله گفته شده است:
مشاهده خود: فرد در این مرحله، به ثبت و ضبط رفتارهای خود به صورت جزئی می‌پردازد.
خودسنجی: در مرحله خودسنجی، رفتارهای فرد با الگوهای ایده‌آل مقایسه و ارزیابی می‌شود.
خود تقویتی: در این مرحله، به رفتارهایی که هدف را نزدیک‌تر می‌کند پاداش داده می‌شود؛ و رفتارهای بد، با تنبیه کنترل می‌شوند. بدین ترتیب، با استفاده از پیامدهای رفتاری (پاداش و تنبیه) یک نظارت و مراقبت دائمی بر خود، به عمل می‌آوریم. شیوه دیگری که برای کنترل خویش و ضبط نفس در همین زمینه ارائه می‌شود عبارتنداز: تضییق و تسهیل شرایط و وسایل (مثلاً فرد ولخرج، پول کمتری در جیبش بگذارد)، محرومیت، تسلط بر شرایط عاطفی، استفاده از محرک رنج آور (مثل ساعت زنگ دار و…) و پرداختن به کار دیگر.[۲]
مطالعه بیشتر
- دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، نشر معارف.
- حسینی، داود، جایگاه تشویق و تنبیه در اسلام، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.